Pangutana
Unsa ang JEDP nga Teorya?
Tubag
Sa laktod pagkasulti, ang JEDP nga teorya nagapahayag nga ang unang lima ka mga balasahon sa Biblia, ang Genesis, Exodo, Levitico, Numero ug Deuteronomio, wala masulat sa iyang kinatibuk-an ni Moises, nga namatay niadtong ika 1400 B.C., apan hinuon gisulat kin isa managlahing mga manunulat/magtitigom human kang Moises. Ang teorya nakabase sa katinuoran nga managlahing mga pangalan alang sa Diyos ang gigamit sa managlahing mga bahin sa Pentateuch, ug adunay mamatikdan nga mga kalahian sa estilo sa pinulongan. Ang mga letra sa JEDP nga teorya nagpasabot sa upat nga gikaingong mga manunulat: ang tagsulat nga naggamit ug Jehovah alang sa pangalan sa Diyos, ang tagsulat nga naggamit sa Elohim alang sa pangalan sa Diyos, ang tagsulat sa Deuteronomio, ug ang sacerdote nga tagsulat sa Levitico. Ang teorya sa JEDP nagpadayon sa pagpahayag nga ang managlahing mga bahin sa Pentateuch lagmit gihugpong sa ika 4 nga siglo B.C., posible ni Ezra.
Busa, nganong adunay managlahing mga pangalan alang sa Diyos sa mga balasahon nga gisulat unta sa usa ka tagsulat? Sama pananglitan, ang Genesis capitulo 1 naggamit sa pangalan nga Elohim samtang ang Genesis capitulo 2 naggamit sa pangalan nga YHWH. Ang mga sulundan sama niini sagad nga mahitabo diha sa Pentateuch. Simple lang ang tubag. Gigamit ni Moises ang mga pangalan sa Diyos aron makahatag ug punto. Sa Genesis 1, ang Diyos Elohim, ang gamhanang Diyos nga Magbubuhat. Sa Genesis capitulo 2, ang Diyos si Yahweh, ang kinaugalingon nga Diyos nga naglalang ug nakiglambigit sa katawhan. Wala kini nagpunto sa managlahing mga tagsulat apan sa bugtong tagsulat nga naggamit sa nagkandaiyang mga pangalan sa Diyos aron mapahimug-atan ang usa ka punto ug naghulagway sa managlahing mga aspeto sa Iyang kinaiya.
Mahitungod sa managlahing mga estilo, dili ba angay nga ang usa ka tagsulat makabaton ug managlahing estio sa dihang iyang isulat ang kasaysayan (Genesis), mosulat ug legal nga mga pamalaod (Exodo, Deuteronomio), ug mosulat sa makuti nga mga detalye sa sistema sa sakripisyo (Levitico)? Gitangtang sa JEDP nga teorya ang mapasabot ran ga mga kalahian sa Pentateuch ug nag-imbento ug detalyado nga teorya nga walay basehanan sa kamatuod o kasaysayan. Walay J, E, D, o P nga dokumento ang nadiskubrehan sukad. Walay karaang Judio o Cristohanong eskolar ang nagpasumbingay nga anaa ang maong mga dokumento.
Ang labing lig-on nga lantugi batok sa JEDP nga teorya mao ang Biblia mismo. Si Hesus, diha sa Marcos 12:26, nag-ingon, “Karon mahitungod sa pagkabanhaw sa mga patay – wala ba kamo makabasa sa balasahon ni Moises, diha sa sugilanon sa sampinit, giunsa siya pagsulti sa Diyos, ‘Ako ang Diyos ni Abraham, ang Diyos ni Isaac, ug ang Diyos ni Jacob’?” Busa, klarong giingon ni Hesus nga gisulat ni Moises ang sugilanon sa nagdilaab nga sampinit sa Exodo 3:1 – 3. Si Lucas, diha sa Buhat 3:22, nagsaysay sa berso sa Deuteronomio 18:15 ug gipahinungod kang Moises ang pagka manunulat sa maong berso. Si Pablo, sa Roma 10:5, naghisgot mahitungod sa pagkamatarong nga gihulagway ni Moises sa Levitico 18:5. Busa, si Pablo, nagpamatuod nga si Moises maoy tagsulat sa Levitico. Busa, aduna kitay Hesus nga nagpakita nga si Moises maoy tagsulat sa Exodo, si Lucas (diha sa Buhat) nagpakita nga si Moises maoy nisulat sa Deuteronomio, ug si Pablo nga nagaingon nga si Moises maoy tagsulat sa Levitico. Aron mahimong tinuod ang teorya sa JEDP, kinahanglan nga mahimong bakakon o nasayop sa pagsabot sa Daang Tipan silang Hesus, Lucas, ug Pablo. Atong ibutang ang atong pagsalig ni Hesus ug sa mga tawhanong tagsulat sa Kasulatan kay sa kataw-anan ug walay basehanan nga teorya sa JEDP (Ikaduahng Timoteo 3:16 – 17).
English
Unsa ang JEDP nga Teorya?