Pangutana
Unsay buot pasabot ng akita makalilisang ug kahibulongan nga gituga (Salmo 139:14)?
Tubag
Ang Salmo 139:14 nagdeklara, “Gidayeg ko ikaw tungod kay ako makalilisang ug kahibulongan nga gituga; ang imong mga buhat katingalahan, sayok ako niini sa hingpit.” Ang konteksto niini nga bersikulo mao ang talagsaon nga kinaiyahan sa atong pisika nga mga lawas. Ang lawas sa tawo mao ang labing complikado ug talagsaong organismo sa kalibotan, ug ang pagka-komplikado ug pagka-talagsaon dako ang ikasulti mahitungod sa hunahuna sa Tigtuga. Ang matag aspeto sa lawas, ngadto sa kinagamayan nga digyot nga selyula, nagpakita lamang nga kini sila makalilisang ug kahibulongan nga gituga.
Ang mga inhinyero (banalam) nakasabot unsaon pagdesinyo sa lig-ong apan gaan nga sagbayan pinaagi sa pagbutang ug lig-ong nga materyales sa gawas sa nagsilapid nga mga ngilit ug gisudlan kini sa mas gaan, mas huyang nga materyales. Gihimo kini tungod kay ang labing dako nga gidaghanon sa undak nga mahitabo sa ibabaw sa maong estruktura sa dihang mudawat kini sa sagad pagbawog o mga undak. Ang tadlas nga bahin bukog sa tawo nagpadayag nga ang lig-on nga materyales anaa sa gawas nga bahin ug sa sulod gigamit ingon nga gam-anan alang sa mga selyula sa dugo sa nagkalainlaing matang. Sa dihang imong susihon ang sopistikadong kamera inubanan sa kakayahan niini pagpasulod ug daghan o menos nga kahayag sumala sa gikinahanglan ug ang kakayahan niini sa awtomatikong pagtutok sa halapad nga hanay sa wanang, imong mahikaplagan ang balikbalik nga mga pagsundog sa operasyon sa mata sa tawo. Apan bisan pa, ang pagbaton ug duha ka mga kalimutaw, aduna usab kitay giladmon sa pagtino nga nagahatag kanato ug kakayahan paghukom unsa kalayo ang usa ka butang.
Ang utok sa tawo usa usab ka kahibulongang organo, makalilisang ug kahibulongan nga gituga. Aduna kini kakayahan pagkat-on, mangatarongan, ug pagpugong sa daghang mga awtomatikong gimbuhaton sa lawas sama sa pinitik sa kasingkasing, presyon sa dugo, ug pagginhawa, ug pagpadayon sa balanse sa paglakaw, pagdagan, ug paglingkod, samtang nagatutok sa laing butang. Ang mga kompyuter malabwan ang utok sa tawo sa kakayahan sa pagkalkula apan mabiyaan kung bahin sa kadaghanan nga mga tahas pangatarungan. Ang utok usab adunay kahibulongang kakayahan magpahiangay. Sa usa ka eksperimento (sulay-sulay), sa dihang ang mga tawo misul-ob ug mga antipara nga daw mabali ang panan-aw, ang ilang mga utok dihadihang gihubad pag-usab ang kasayoran nga sila gihatagan ug antipara aron makita nila ang kalibotan nga “bali.” Sa dihang ang ubang tawo mataptapan ang mga mata sa taas nga yugto sa panahon, ang “sentro sa panan-aw” sa utok sa dili madugay gamiton sa ubang mga gimbuhaton. Sa dihang ang mga tawo mobalhin sa usa ka balay duol sa riles, sa dili madugay ang tingog sa mga mga tren salaon sa ilang mga utok, ug dili na nila balihon ang kasaba.
Inig-abot sa pagpakunhod, ang lawas sa tawo usa usab ka makalilisang ug kahibulongang binuhat. Pananglitan, ang kasayoran nga gikinahanglan alang sa pagkopya sa tibuok lawas sa tawo, ang matag detalye nakab-ot, gitipigan diha sa dobleng kulod nga hibla sa DNA nga makita diha sa nukleyo sa matag bilyon nga selyula diha sa lawas sa tawo. Ug ang sistema sa kasayoran ug pagdumala nagrepresentar sa atong sistema sa nerbiyos (alikasi) katingalahan sa iyang kadasok kon itandi sa kumaw nga mga ginama sa tawo nga mga alambre ug mga optikal nga kable. Ang matag selyula, kahi gitawag nga “simple” nga selyula, usa ka gamatoy nga gam-anan apan dili pa hingpit nga nasabtan sa tawo. Sa dihang ang mga miksoskopyo nahimong mas labi pang poderoso, di-katuohang mga panan-awon sa selyula sa tawo nagsugod nga matutokan.
Hunahunaa ang bugtong gipertilisadong selyula sa usa ka bag-ong gipanamkon nga kinabuhi sa tawo. Gikan sa usa ka selyula sulod sa tagoangkan nagpalambo sa tanang managlahing mga matang sa mga tehido, mga organo, ug mga sitema, ang tanan nagkuyog pagpamuhat sa saktong takna sa katingalahang tiganos nga pamaagi. usa ka panig-ingnan mao ang bangag diha sa ulang-ulang tunga-tunga sa duha ka mga bentrikulo diha sa kasingkasing sa bag-ong natawo nga masuso. Kini nga bangag motikop sa tukmang takna sa pagpanganak aron mahatagan ug higayon ang oxygenation (pagspaulod sa oksihena) sa dugo gikan sa baga, nga wala mahitabo samtang ang bata atua pa sulod sa tagoangkan ug nagadawat ug oksihena pinaagi sa pusod (lumawid).
Dugang pa, ang immune system sa lawas makahimo pakig-away sa daghang mga kaaway ug ipahiuli ang kaugalingon gikan sa kinagamyang pag-ayo (bisag pag-ayo sa nadaot nga mga bahin sa DNA) ngadto sa kinadak-an (ginatapakan ang kabukogan ug giayo gikan sa mga dagkong aksidente). Oo, adunay mga balatian nga sa kadugayan mobuntog sa lawas sa dihang kita matiguwang, apan wala kitay anihaw kapila sa tibuok kinabuhi nga ang atong immune system niluwas kanato gikan sa segurado nga kamatayon.
Ang mga kapusbuhat sa lawas sa tawo dili usab katuohan. Ang kakayahan pagdala sa dako, bug-at nga mga butang ug mainampingong pagmaniobra sa usa ka bantayanan nga butang nga dili kini maguba katingalahan usab. Makatira kitag pana uban sa udyong nga makabalikbalik ug igo sa halayong puntarya, makadalidalig pindot sa tapoyanan sa kompyuter nga dili maghunahuna sa mga tekla, makakamang, makalakaw, makadagan, makatuyok, makasaka, makalangoy, makabalitok ug makabaliha, ug makahimog “yanong” mga tahas sama sa pagliso sa roska sa bombilya, pagsipilyo sa ngipon, ug paghigot sa sintas sa sapatos – sa makausa pa sa walay paghunahuna. Sa pagkatinuod, kini ang “yanong” mga butang, apan ang tawo wala pa makaplano ug programa sa usa ka robot nga makahimo ug ingon ka halapad nga kanap sa mga tahas ug mga paglihok.
Ang gimbuhaton sa panghilis nga agianan ug may kalabotan nga mga organo, ang kataas sa kinabuhi sa kasingkasing, ang paghulma ug gimbuhaton sa mga kaugatan, ang paglimpyo sa dugo pinaagi sa mga batikolon, ang kakuti sa sulod ug tungatunga sa dunggan, ang panlasa ug panimaho, ug daghan pang ubang mga butang nga halos dili nato masabtan – ang matag-usa katingalahan ug labaw sa kakayahan sa tawo nga kopyahon. Sa tinuoray, kita makalilisang ug katingalahan nga gibuhat. Unsa kita ka mapasalamaton nga mailhan ang Magbubuhat – pinaagi sa Iyang Anak, nga si Hesu Cristo – ug mahibulong dili lamang sa Iyang kahibalo apan usab sa Iyang gugma (Salmo 139:17 – 24).
English
Unsay buot pasabot ng akita makalilisang ug kahibulongan nga gituga (Salmo 139:14)?