Pangutana
Unsa ang moral nga relatibismo?
Tubag
Ang moral nga relatibismo mas sayon nga sabton kon itandi sa moral nga absolutism. Ang absolutism nagaangkon nga ang moralidad nagsandig sa malukpanong mga prinsipyo (kinaiyanhong balaod, konsensya). Ang Cristohanong absolutista nagatoo nga ang Diyos maoy labing tinubdan sa atong kasagarang moralidad, ug busa usa kini ka, dili mausabon sama sa Diyos. Ang moral nga relatibismo nagapaharag nga ang moralidad wala nakabase sa bisan unsang hingpit nga patukoranan. Hinuon, ang etikanhong “mga kamatuoran” nakadepende sa mga baryable sama sa kahimtang, kultura, pagbati sa usa ka tawo, ug uban pa.
Pipila ka mga butang ang masulti sa mga lantugi alang sa moral nga relatibismo nga nagapakita sa ilang makaduda nga kinaiyahan. Una, samtang daghan sa mga lantugi nga gigamit sa pagsulay ug paluyo sa relatibismo daw maayong paminawon sa una, adunay kataronganong panagsumpaki nga anaa nang daan nilang tanan tungod kay silang tanan nagsugyot sa “saktong” moral nga eskema (ayot) – usa ka butang nga angay natong tanan nga pagsundon. Apan kini mismo usa ka absolutism. Ikaduha, bisan ang gikaingon nga mga relatibista kasagarang nagasalikway sa relatibismo. Dili sila moingon nga ang usa ka mamumuno o manglulugos gawasnon gikan sa pagka sad-an basta wala niya gilapas ang iyang kaugalingong mga patukoranan.
Ang mga relatibista molantugi nga ang managlahing mga mithi sa nagkalahing mga kultura nagapakita nga ang mga moralidad relatibo sa managlahing mga tawo. Apan kini nga lantugi nakapalibog sa mga lihok sa mga tawo (kon unsay ilang ginahimo) nga adunay hingpit nga mga patukoranan (kon himoon ba nila kini). Kon ang kultura maoy magtino sa sakto ug sayop, unsaon nato paghukom sa mga Nazis? Sanglit, nagasunod lamag sila sa moralidad sa ilang kultura. Diha lamang kon ang pagbuno giisip nga sayop sa tibuok kalibotan nga ang mga Nazis mahimong sayop. Ang katinuoran nga adunay silay “ilang moralidad” wala nakapausab sa kamatuoran. Dugang pa, bisan daghang mga tawo adunay nagkalahing mga buhat sa moralidad, aduna gihapon silay komon nga moralidad. Sama pananglitan, ang mga aborsyonista ug mga supak sa aborsyonista uyon nga ang pagbuno sayop, apan wala sila nagkauyon kon ang abosryon ba usa ka pagpatay. Busa, bisan dinhi, ang hingpit nga malokpanong moralidad makita nga tinuod.
Ang uban nagaangkon nga ang mausabong mga kahimtang nakapausab sa moralidad – sa nagkalahing mga kahimtang managlahing mga buhat ang gikinahanglan nga mahimong dili sakto sa laing mga kahimtang. Apan adunay tulo ka mga butang diin atong mahukman ang usa ka buhat: ang kahimtang, ang buhat, ug ang katuyoan. Sama pananglitan, makonbikto nato ang usa ka tawo pagsulay sa pagpatay (tuyo) bisan kon napakyas sila (buhat). Mao nang ang mga kahimtang kabahin sa moral nga mga pagdesisyon, kay silay nagplastada sa konteksto sa pagpili sa espesipikong moral nga buhat (ang pagpadapat sa malukpanong mga prinsipyo).
Ang pangunang lantugi nga gina apela sa mga relatibista mao ang pagkamatugtanon. Ilang ginaangkon nga ang pagsulti sa usa ka tawo nga ang ilang moralidad sayop dili matugtanon, ug ang relatibismo ginatugot ang tanang mga panglantaw. Apan kini nagapahisalaag. Unsa sa tanan, ang daotan kinahanglan nga dili gayud itugot. Ato bang itugot ang panglantaw sa usa ka manglulugos nga ang mga babaye mga butang sa katagbawan aron abusaran? Ikaduha, usa kini ka pagpildi sa kaugalingon tungod kay ang mga relatibista wala nagatugot sa pagka dili matugtanon o absolutism. Ikatulo, ang relatibismo dili makapasabot nganong kinahanglan nga mahimong matinugtanon ang usa ka tawo sa una pa lang. ang katinuoran nga angay kitang magmatinugtanon sa mga tawo (bisan kon supak kita) nakabase sa hingpit nga moral nga lagda diin kinahanglan natong tagdon ang mga tawo sa kaangayan – apan kana usab usa ka absolutism! Gani, kon walay malukpanong moral nga mga prinsipyo walay pagkamaayo.
Ang katinuoran mao nga ang tanang tawo natawo nga adunay konsiyensya, ug kitang tanan sayod sa kinaiyanhon kanus-a kita nasad-an o kon kanus-a kita nakasala sa uban. Nagalihok kita nga daw nagapaabot sa uban nga ilhon usab kini. Bisan sa dihang bata pa kita sayod kita sa kalahian tali sa “makiangayon” ug “dili makiangayon.” Nagkinahanglan ug usa ka daotan nga pilosopiya aron mokumbinse kanato ng akita sayop ug ang moral nga relatibismo sakto.
English
Unsa ang moral nga relatibismo?