Pangutana
Nganong gitugot sa Dios ang poligamiya/bigamiya sa Biblia?
Tubag
Ang hilisgutan sa poligamiya usa ka makaikag nga butang sanglit halos tanang tawo karon gitan-aw ang poligamiya isip immoral samtang ang Biblia dili dayag nga nagkondenar niini. Ang unang higayon poligamiya/bigamiya sa Biblia mao ang kang Lamek sa Genesis 4:19: “Si Lamech naminyo sa duha ka babaye.” Pipila ka inilang mga taqo sa Daang Tipan mga poligamista. Sila Abraham, Jakob, David, Salomon, ug uban pa tanan adunay kapid-an nga mga asawa. Si Salomon adunay 700 ka mga asawa ug 300 ka mga ulipong asawa (sa katinuod mga asawa sa ubos nga kahimtang), sumala pa sa Unang Hari 11:3. Unsay atong mabuhat niining mga higayon sa poligamiya sa Daang Tipan? Adunay tulo ka mga pangutana nga kinahanglang pagatubagon: 1) Nganong gitugot sa Dios ang poligamiya sa Daang Tipan? 2) Unsay pagnan-aw sa Dios sa poligamiya sa pagkakaron? 3) Nganong nausab kini?
1. Nganong gitugot sa Dios ang poligamiya sa Daang Tipan? Dili espisipikong nagsulti ang Biblia nganong gitugot sa Dios ang poligamiya. Sa dihang mangagpas kita mahitungod sa pagpakahilom sa Dios, sa labing menos adunay usa ka mahinungdanong butang nga angay tagdon. Tungod sa patriyarkal nga mga katilingban, halos imposible alang sa usa ka dalaga nga mopakaon sa iyang kaugalingon. Ang mga babaye kasagaran mga walay kabangkaagan ug wala mabansay. Ang mga babaye nagsalig sa ilang mga amahan, igsoong lalaki, ug mga bana alang sa konsumo ug pagpanalipod. Ang wala maminya nga mga kababayen-an kasagarang nailalom sa pagbaligyag unod ug sa kaulipnan.
Busan, daw gitugot sa Dios ang poligamiya aron mapanalipdan ug masangkapan ang mga kababayen-an nga dili makakaplag ug bana. Ang usa ka tawo mokuha ug kapid-an nga mga asawa ug magsilibing tighatag ug tigpanalipod nilang tanan. Samtang kini seguradong dili maayo, ang magpuyo sa poligamista nga panimalay mas labing maayo kay sa mga pangpuli niini: prostitusyon, kaulipnan, kagutom. Dugang pa sa pagpanalipod/pagsangkap nga hinungdan, ang poligamiya nakapahimo sa labing paspas nga pagpakaylap sa katawhan, nakapatuman sa mando sa Dios nga “mahimong mabungahon ug modugang sa gidaghanon; mosanay sa kalibotan” (Genesis 9:7). Ang mga lalaki makahimo pagbuntis sa kapid-an sa mga kababayen-an sa samang yugto sa panahon, nga maoy hinungdan nga motubo ang katawhan sa mas paspas kay sa matag lalaki nga makapasanay lang ug usa ka bata kada tuig.
2. Unsay panan-aw sa Dios sa poligamiya sa pagkakaron? Bisan samtang gitugot ang poligamiya, gipresentar sa Bibliya ang monogamiya ingon nga plano nga labing duol nga nahiuyon sa mithi sa Dios alang sa kaminyoon. Nag-ingon ang Biblia nga ang orihinal nga tuyo sa Dios mao nga ang usa ka tawo maminyo sa usa lamang ka babaye: “Niini nga hinungdan mobiya ang lalaki sa iyang amahan ug inahan ug makig-ipon sa iyang asawa (dili mga asawa), ug mahimo silang usa ka unod (dili mga unod)” (Genesis 2:24). Samtang ginahulagway sa Genesis unsa ang kaminyoon, imbes nga kon pila ka tawo ang nalambigit, ang makanunayong paggamit sa usahan kinahanglang timan-an. Sa Deuteromio 17:14 – 20, miingon ang Dios nga ang mga hari dili dapat padaghanon ang mga asawa (o mga kabayo o bulawan). Samtang kini dili mahimong hubaron isip usa ka mando nga ang mga hari kinahanglan usa ray asawa, masabtan kini isip pagdeklarar nga ang pagbaton ug kapid-an nga mga asawa makahatag ug mga suliran. Tin-aw nga makita kin isa kinabuhi ni Salomon (Unang Hari 11:3 – 4).
Sa Bag-ong Tipan, ang Unang Timoteo 3:2, 12 ug Tito 1:6 naghatag sa talaan sa mga kasarang alang sa espirituhanong kapangulohan ug “bana nga usay asawa.” Adunay pipila ka mga paglantugi sa kon unsa gayud ang gipasabot ani nga kasarang. Ang pulongan mahimong hubaron sa literal nga “tawo nga usa ray asaw.” Samtang kini nga mga kasarang espisipikong alang sa mga katungdanan sa espirituhanong pagkapangulo, kinahanglan nga mapadapat kin isa tumbas sa tanang mga Cristohanon. Dili ba angay sa tanang mga Cristohanon nga mahimong “walay ikasaway … kasarangan, mapugnganon sa kaugalingon, respetado, maabiabihon, makatudlo, dili palahubog, dili bangis inya malumo, dili palaaway, dili nawong ug kwarta” (Unang Timoteo 3:2 – 4)? Kon gitawag kita sa pagkabalaan (Unang Pedro 1;16), ug kon kini nga mga sumbanan Sagrado alang sa mga ansyano ug mga diakono, nan Sagrado sila alang sa tanan.
Ang Efeso 5:22 – 23 naghisgot sa kalambigitan tali sa mga bana ug mga asawa. Kung maghisgot sa usa ka bana (usahan), kanunay kining nagpunting ngadto sa asawa (usahan). “Kay ang mga bana maoy ulo sa asawa (usahan) … Siya nga nahigugma sa Iyang asawa (usahan) nahigugma sa iyang kaugalingon. Maoy hinungdan nga mobiya ang lalaki sa iyang amahan ug inahan ug makig-ipon sa iyang asawa (usahan), ug ang duha mausa ka unod … Ang matag-usa kaninyo usab kinahanglan nga higugmaon ang iyang asawa (usahan) saman ga gihigugma niya ang iyang kaugalingon, ug ang asawa (usahan) kinahanglang mutahod sa iyang bana (usahan).” Samtang murag nagka-abay nga berso, ang Colosas 3:18 – 19, nagpunting sa mga bana ug mga asawa diha sa daghanan, tin-aw nga gipakigsultihan ni Pablo ang tanang mga bana ug mga asawa sa mga magtotoo sa Colosas, wala nag-ingon nga ang bana mahimong makabaton ug kapid-an nga mga asawa. Sa kasukwahi, ang Efeso 5:22 – 33 espesipikong naghulagway sa kalambigitan sa kaminyoon. Kung gitugotan ang poligamiya, ang tibuok ilustrasyon sa kalambigitan ni Cristo sa Iyang lawas (nga mao ang iglesya) ug ang bana’g asawa nga kalambigitan mabungkag.
3. Nganong nausab kini? Dili ingon sa wala gitugot sa Dios ang usa ka butang nga Iyang gitugot kaniadto kondili usa kini ka pagpasig-uli sa Dios sa kaminyoon ngadto sa Iyang orihinal nga plano. Bisan kon mobalik nilang Adan ug Eva, ang poligamiya dili orihinal nga katuyoan sa Dios. Daw gitugot lang sa Dios ang poligamiya aron pagsulbad sa usa ka suliran, apan dili kini mao ang iyang mithi. Sa kasagarang modernong mga katilingban, wala na gayud kinahanglana ang poligamiya. Sa kasagarang mga kultura sa pagkakaron, ang mga kababayen-an makasangkap ug makapanalipod na sa ilang kaugalingon – nga maoy nakapatangtang sa bugtong “positibo” nga aspeto sa poligamiya. Dugang pa, ang kasagarang moderno nga mga nasod gihimong ilegal ang poligamiya. Sumala sa Roma 13:1 – 7, angay tang motuman sa mga balaod nga gitukod sa panggamhanan. Ang nag-inusarang higayon diin ang pagsupak sa balaod gitugot sa Kasulatan mao nga kon ang balaod mosukwahi sa mga mando sa Dios (Buhat 5:29). Sanglit nagtugot lamang ang Dios sa poligamiya, ug wala nagmando niini, ang balaod nga nagadili sa poligamiya kinahanglan nga ipatigbabaw.
Adunay bay pipila ka mga higayon diin ang pagtugot alang sa poligamiya magamit pa gihapon sa pagkakaron? Tingali, apan dili matukib nga wala nay laing posible nga kasulbaran. Tungod sa “usa ka unod” nga aspeto sa kaminyoon, ang panginahanglanon alang sa kausa ug panag-uyon sa kaminyoon, ug ang kakulangon sa bisan unsang matuod nga pagkinahanglan alang sa poligamiya, maoy among hugot nga pagtoo nga ang poligamiya dili makapahimaya sa Dios ug dili Iyang katuyoan alang sa kaminyoon.
English
Nganong gitugot sa Dios ang poligamiya/bigamiya sa Biblia?