Pangutana
Unsa ang mga redaction criticism ug higher criticism?
Tubag
Ang redaction criticism ug higher criticism maoy pipila lamang sa daghang mga porma sa biblikanhong kritisismo. Ang ila katuyoan mao ang pagsusi sa mga Kasulatan ug maghimo’g mga paghukom mahitungod sa tagsulat, pagka-makasaysayanon, ug petsa sa pagsulat. Kadaghanan niini nga mga pamaagi misantop sa pagsulay pag-guba sa teksto sa Biblia.
Ang biblikanhong kritisismo mahimong mabuak ngadto sa duha ka dagkong mga porma: ang higher ug lower criticism. Ang lower criticism usa ka pagsulay pagpangita sa orihinal nga pamulong sa teksto sanglit wala na kitay orihinal nga mga sinulat. Ang higher criticism nanginlabot sa pagkatinuod sa teksto. Ang mga pangutana gipangduso sama sa: Kanun-a man gayud kini nahisulat? Kinsa man gyud ang nagsulat sa teksto?
Daghang mga kritiko niini nga mga kampo wala nagatoo sa lamdag sa mga Kasulatan ug busa naggamit niini nga mga pangutana aron isalikway ang buhat sa Balaang Espiritu sa kinabuhi sa mga tigsulat sa atong mga Kasulatan. Nagatoo sila nga ang atong Daang Tipan usa lamang ka tinampo sa binaba nga mga tradisyon ug sa pagkatinuod wala masulat hangtod human nga ang Israel nahingilin ngadto sa pagkabihag sa Babilonia niadtong 586 B.C.
Atong makita sa mga Kasulatan nga gisulat ni Moises ang Balaod ug ang unang lima ka mga balasahon sa Daang Tipan (gitawag nga Pentateuch). Kung kining mga basahon wala gyud gisulat ni Moises, ug kon kini wala masulat hangtod sa daghang katuigan ang milabay human matukod ang nasod sa Israel, kini nga mga kritiko maka-angkon sa pagkadili tukma sa nasulat, ug busa makalantugi sa awtoridad sa Pulong sa Diyos. Apan dili kini tinuod. (Alang sa hisgot hisgot sa mga pamatuod alang sa pagka tagsulat ni Moises sa Pentateuch, tan-awa ang among gma artikulo sa documentary hypothesis ug sa JEDP nga teorya. Ang redaction criticism usa ka alinghuna nga ang mga tagsulat sa mga Ebanghelyo wala nay lain kondili mga kataposang magtitigom a binaba nga mga tradisyon ug dili direktang mga tigsulat sa mga Ebanghelyo mismo. Usa ka kritiko nga nagahupot sa redaction criticism nga panglantaw nag-ingon nga ang katuyoan sa ilang pagtuon mao ang pagkaplag sa “teolohikal nga pagpalihok” luyo sa pagpili sa tagsulat ug pagtampo sa mga tradisyon o ubang nahisulat nga mga materyales sulod sa Cristianismo.
Ang atong nakita sa tanang porma niini nga biblikanhong kritisismo usa ka pagsulay sa ubang mga kritiko aron pagbulag sa buhat sa Balaang Espiritu diha sa pamuhat sa usa ka tukma, kapiyalan nga nasulat nga dokumento sa Pulong sa Diyos. Ang mga tigsulat sa mga Kasulatan nagpasabot giunsa pagkahitabo sa mga Kasulatan. “Ang tanang kasulatan gilamdagan sa Diyos” (Ikaduhang Timoteo 3:16). Ang Diyos maoy naghatag ngadto sa mga tawo sa mga pulong nga Iyang buot matala. Ang apostol Pedro misulat, “Walay propesiya sa Kasulatan dili kahimoan sa kinaugalingon nga paghubad, kay walay propesiay ang gigama piinaagi sa lihok sa tawhanong pagbulot-an” (Ikaduhang Pedro 1:20, 21). Dinhi nagaingon si Pedro nga kini nga mga sinulat wala gidamgo sa hunahuna sa tawo, nga gigama lamang sa mga tawo nga buot mosulat ug usa ka butang. Si Pedro mipadayon, “Apan nagpanglihok ang Balaang Espiritu sa mga tawo nga nagpamulong gikan sa Diyos” (Ikaduhang Pedro 1:21). Gisultian sila sa Balaang Espiritu unsay buot Niyang isulat nila. Dili na kinahanglan nga ibatikos pa ang pagkatinuod sa mga Kasulatan kon atong masayran nga ang Diyos anaa sa luyo nagadumala ug nagagiya sa mga tawo unsay itala.
Usa pa ka bersikulo ang mahimong makapaikag mahitungod sa katukma sa mga Kasulatan. “Apan ang Kaabag, ang Balaang Espiritu, kansang igapadala sa Amahan sa Akong Ngalan, magatudlo kaninyo sa tanang mga butang, ug IPAHINUMDOM ANG TANAN NGA AKONG GISULTI” (Juan 14:26). Dinhi ginasultian ni Hesus ang Iyang mga tinun-an nga sa dili madugay Siya magpahilayo, apan ang Balaang Espiritu motabang kanila aron mahinumdoman unsay Iyang gitudlo dinhi sa yuta aron ila kini unya matala. Ang Diyos nagpaluyo sa pagka-tagsulat ug pagpatunhay sa mga Kasulatan.
English
Unsa ang mga redaction criticism ug higher criticism?