Pangutana
Unsa ang teistikong ebolusyon?
Tubag
Ang teistikong ebolusyon maoy usa sa tulo ka mga dagkong origin-of-life nga panglantaw, ang laing duha mga ateyista nga ebolusyon (nga kasagarang nailhan usab ingon nga Darwinian nga ebolusyon ug kinaiyanhong ebolusyon) ug ang pinasahi nga paglalang.
Ang ateyista nga ebolusyon nagaingon nga walay Dios ug ang kinabuhi makahimo ug nibutho sa iyang kaugalingon gikan sa naglungtad nang daan, nga walay kinabuhi nga mga bloke sa pagtukod ilalom sa impluwensya sa mga balaod sa kinaiyahan (sama sa grabidad, ug uban pa), bisan pa nga ang kagikan niadtong mga balaod sa kinaiyahan dili klarong gipasabot. Ang pinasahi nga paglalang nagaingon nga direktang gituga sa Dios ang kinabuhi, gikan sa wala o gikan sa naglungtad nang daan nga mga materyales.
Ang ateyista nga ebolusyon nagasulti sa usa sa duha ka mga butang. Ang unang kapilian mao nga adunay Dios, apan dili Siya direktang nalambigit sa kagikan sa kinabuhi. Mahimong Iyang gigama ang mga bloke sa pagtukod, mahimong Iyang gigama ang mga balaod sa kinaiyahan, mahimong Iya pod gilalang kining mga butanga nga sa iyang hunahuna mga butang nga motumaw ra kadugayan, apan ang punto mao nga wala na siya manghilabot ug iyang gitugot ang Iyang gimbuhatan nga maoy modumala sa iyang kaugalingon. Iyang gipasagdan kini nga mobuhat sa iyang kagustohan, unsa man ugaling kini, ug ang kinabuhi mibutho kadugayan gikan sa walay kinabuhi nga materyales. Kini nga panglantaw susama sa ateyista nga ebolusyon sa paagi nga nagdahum kini sa usa ka naturalistikong kagikan sa kinabuhi.
Adunay daghang kalahian tali sa biblikanhong panglantaw sa pinasahi nga paglalang ug sa ateyista nga ebolusyon nga panglantaw. Usa ka mahinungdanong kalainan adunay kalabotan sa ilang tagsa-tagsa ka mga panglantaw sa kamatayon. Ang ateyista nga ebolusyon hilig motuo nga ang kalibotan bilyones ka tuig ang pangedaron ug ang heyolohikanhong kolumna nga adunay talaan sa nabato’ng linubong (fossil) nagrepresentar sa taas nga kapanahonan. Sanglit ang tawo wala motungha hangtod sa ulahing bahin sa talaan sa nabato’ng linubong, ang mga ateyista nga ebolusyonista nagatoo nga daghang mga linalang ang nabuhi, namatay, ug napuo sa wala pa ang ulahing pag-abot sa tawo. Nagpasabot kini nga ang kamatayon anaa na sa wala pa si Adan ug ang iyang sala.
Ang mga biblical creationists nagatoo nga ang kalibotan medyo bata pa ug ang mga talaan sa nabato nga linubong nabutang panahon ug pagkahuman sa lunop nilang Noe. Ang pagkahut-ong sa mga lut-od giisip nga nahitabo tungod sa hidrolohiko nga paghan-ay ug pagkalanay, ang duha parehong mamatikdan nga mga panghitabo. Kini naghan-ay sa talaan sa nabato nga linubong ug ang kamatayon ug pinatyanay nga gihulagway gatosan ka tuig human makasala si Adan.
Usa pa ka mahinungdanong kalahian tali sa duha ka mga posisyon mao nga kon giunsa nila pagbasa ang Genesis. Ang mga ateyista nga ebolusyonista hilig mopaluyo sa day-age nga teorya o sa framework nga teorya, diin ang duha mga alegoriko nga mga interpretasyon sa semana sa paglalang sa Genesis 1. Ang mga young earth creationists nagpaluyo sa usa ka literal nga 24 oras kada adlaw sa dihang ilang basahon ang Genesis 1. Ang duha ka mga panglantaw sa teistikong ebolusyonista sayop sa Cristohanon nga panglantaw sa paagi nga wala sila nagkatakdo sa asoy sa paglalang sa Genesis.
Ang mga teistikong ebolusyonista naghunahuna sa usa ka Darwinian nga senaryo diin ang mga bituon milambo, sunod ang atong solar system, sunod ang kalibotan, sunod ang mga tanom ug mga mananap, ug sa kataposan ang tawo. Ang duha ka teistikong ebolusyon wala nagkauyon sa papel sa Dios sa mga panghitabo, apan kasagaran nagkauyon sila sa Darwinian nga dagan sa panahon. Kini nga dagan sa panahon nagkasumpaki sa asoy sa paglalang sa Genesis. Sama pananglitan, ang Genesis 1 nag-ingon nga ang kalibotan gilalang sa unang adlaw ug ang adlaw, bulan ug mga bituon wala gilalang hangtod sa ikaupat nga adlaw. Ang uban nangatarongan nga ang pamulong sa Genesis nagsugyot sa adlaw, bulan ug mga kabituonan nga gilalang sa unang adlaw apan dili sila makita sa atmospera sa kalibotan hangtod sa ikaupat nga adlaw, nga maoy nakapabutang kanila sa ikaupat nga adlaw. Kini murag inat ra kaayo, sanglit ang asoy sa Genesis klaro nga ang kalibotan wala pay atmospera hangtod sa ikaduhang adlaw. Kon ang adlaw, bulan ug mga kabituonan gilalang sa unang adlaw, makita unta sila sa unang adlaw.
Ingon man, ang asoy sa Genesis klaro nga nagsulti nga ang mga langgam gilalang kuyog sa mga mananap sa dagat sa ikalimang adlaw samtang ang mga mananap sa yuta wala gilalang hangtod sa ikaunom nga adlaw. Kini direktang nagsupak sa Darwinian nga panglantaw nga ang mga langgam nilambo gikan sa mga mananap sa yuta. Ang biblikanhong asoy mao nga gisundan sa mga langgam ang mga mananap sa yuta. Sukwahi ra gyud kaayo ang gisulti sa teistikong ebolusyonista.
Usa sa labing dili maayo nga nauso sa modernong Cristianismo mao ang pag-usab sa interpretasyon sa Genesis aron mapahiluna ang mga ebolusyonaryong teorya. Daghang inila nga mga magtutudlo sa Biblia ug mga apolohista ang nibawog sa mga ebolusyonista ug nakatoo nga ang pagsunod sa usa ka literal nga interpretasyon sa Genesis daw makadaot sa kredibilidad sa mga Cristohanon. Kung unsa man ugaling, nawala ang pagtahod sa mga ebolusyonista niadtong kansang pagtoo sa Biblia gabok ra kaayo hangtod sa punto nga andam sila mokumpromiso dayon niini. Bisan tuod ang gidaghanon sa tinuod nga mga creationists nagkagamay diha sa akademya, pipila sa mga matinud-anong kapunongan sama sa Answers in Genesis, ang Creation Research Society, ug ang Institute for Creation Research nagpamatuod nga ang Bbilia dili lamang haom sa tinuod nga siyensya, apan nagpamatuod nga walay bisan usa nga pulong sa Biblia ang gipanghimakak sa tinuod nga siyensya. Ang Biblia maoy buhing Pulong sa Dios, gihatag kanato sa Tiglalang sa uniberso, ug ang Iyang paghubit kon giunsa Niya paglalang ang uniberso dili haom sa teorya sa ebolusyon, bisan pa sa “teistiko” nga pagsabot sa ebolusyon.
English
Unsa ang teistikong ebolusyon?