سوال
شرط بندی پاسکال چیست؟
جواب
شرط بندی پاسکال از نام بلز پاسکال، فیلسوف و ریاضی دان فرانسوی قرن هفدهم، گرفته شده است. کتاب پنسیز (افکار)، یکی از برجسته ترین آثار پاسکال است که در سال 1670 میلادی پس از مرگ او منتشر شد. فلسفه شرط بندی پاسکال در این اثر مطرح شده است.
جان کلام شرط بندی، بر اساس گفته پاسکال، این است که هیچکسی نمی تواند تنها از راه استدلال به وجود خدا پی ببرد، بنابراین عاقلانه تر این است که با فرض وجود خدا زندگی کنیم، چون این نوع زندگی دست آوردهای زیادی خواهد داشت و چیزی از دست نخواهد داد. اگر ما با این تفکر زندگی کنیم که خدا وجود دارد(البته او واقعا وجود دارد)، بهشت را به دست آورده ایم. اگر وجود نداشته باشد، چیزی را از دست نداده ایم. از طرف دیگر اگر طوری زندگی کنیم انگار که خدا وجود ندارد و او واقعا وجود داشته باشد، مجازات و جهنم را برای خود خریده ایم و بهشت و پاداش را از دست داده ایم. هرکسی که این دو گزینه را سبک سنگین کند، حتما به این نتیجه می رسد که منطقا پذیرش وجود خدا گزینه بهتری است. پاسکال حتی به کسانی که شاید نمی توانند به خدا ایمان داشته باشند پیشنهاد می کند طوری زندگی کنند که انگار خدا وجود دارد. شاید زندگی همراه با تظاهر به وجود خدا، در نهایت به ایمان واقعی منجر گردد.
انتقادهای زیادی از طرف مکاتب مختلف به شرط بندی پاسکال وارد شده است. به عنوان مثال، برهان وحی های متناقض بحثی را مطرح کرده است؛ این بحث به این دلیل از شرط بندی پاسکال انتقاد می کند که دلیلی ندارد انتخاب ها فقط به خدای مسیحیت محدود شوند. ادیان زیادی در طول تاریخ بشر وجود داشته اند، بنابراین خدایان احتمالی زیادی هم وجود دارند. انتقاد دیگر از طرف حلقه های آتئیستی مطرح شده است. ریچارد داوکینز این احتمال را به عنوان یک اصل می پذیرد که یک خدا ممکن است به یک بی ایمان صادق پاداش دهد و ایماندار جعلی و قلابی را تنبیه کند.
اما موضوع مهم از نظر ما این است که آیا شرط بندی پاسکال با کلام خدا مطابقت می کند یا نه. شرط بندی پاسکال چند ایراد اساسی دارد. اولین و مهمترین موضوع این است که استدلال پولس را در رومیان در نظر نگرفته است که می گوید «نشانه های وجود خدا بر همگان آشکار است، از این جهت هیچ عذر و بهانه ای برای بی ایمانی وجود ندارد» (رومیان فصل 1 آیه های 19 تا 20). منطق و عقل می تواند ما را به اثبات وجود خدا برساند؛ البته که شناخت کامل از خدا نخواهد بود، اما به هر حال شناختی نسبی از او خواهد بود. علاوه بر این، شناخت خدا کافیست تا بهانه ای برای بی ایمانی نداشته باشیم. همه ما با انکار حقیقت خدا، زیر خشم او قرار می گیریم.
ایراد دوم این است که حرفی از بهای پیروی از عیسی مسیح نزده است. عیسی مسیح در انجیل لوقا دو مرتبه درباره بهای شاگردی او هشدار می دهد (لوقا فصل 9 آیه های 57 تا 62، فصل 14 آیه های 25 تا 33). پیروی از عیسی مسیح، قیمت دارد و پرداخت بهای آن آسان نیست. عیسی مسیح به شاگردانش گفت که شاید مجبور باشند جان خود را از دست بدهند تا بتوانند آن را نجات دهند (متی فصل 10 آیه 39). با پیروی از عیسی مسیح دنیا از شما متنفر خواهد شد (یوحنا فصل 15 آیه 19). شرط بندی پاسکال هیچ یک از این موارد را عنوان نکرده است. به همین دلیل، ایمان عیسی مسیح را به ساده لوحی تقلیل می دهد.
سومین ایراد این است که تباهی ذاتی انسان را کاملا نادیده می گیرد. یک انسان عادی – کسی که توسط روح القدس تولد دوباره پیدا نکرده است (یوحنا فصل 3 آیه 3) – نمی تواند با تجزیه و تحلیل (روش سود-خرج) پاسکال به ایمان واقعی مسیحی دست پیدا کرده باشد. ایمان نتیجه تولد دوباره و کار روحانی روح القدس است؛ البته نه به این معنی که کسی نمی تواند تظاهر به ارزیابی حقایق انجیل یا اطاعت از خداوند بکند. یکی از نکات موجود در داستان عیسی مسیح درباره کشاورز و خاک (متی فصل 13) این است که ایمان های جعلی، واقعیت های تلخ دنیا تا زمان بازگشت دوباره عیسی مسیح خواهند بود. نشانه ایمان واقعی نتیجه و محصول آن است (متی فصل 7 آیه های 16 تا 20). پولس می گوید انسان قادر به درک کارهای خدا نیست (اول قرنتیان فصل 2 آیه 14). چرا؟ برای اینکه کارهای خداوند از نظر روحانی قابل درک می باشند. شرط بندی پاسکال اشاره ای به کار مهم روح القدس بر روی قلب انسان برای ایمان آوردن نکرده است.
ایراد چهارم این است که به عنوان یک ابزار بشارتی (چیزی که شرط بندی پاسکال مد نظر داشته است) بر پایه خطر/پاداش استوار است، چیزی که با ایمان واقعی نجات دهنده به عیسی مسیح ناسازگار است. عیسی مسیح اطاعت از دستوراتش را نشانه ای از عشق به او می داند (یوحنا فصل 14 آیه 23 تا 24). بر اساس شرط بندی پاسکال، یک شخص به خدا ایمان می آورد و از او اطاعت می کند تا بهشت را به دست آورد. البته که بهشت پاداش ایمان است و به آن امید داریم. اما اگر هدف ما از اطاعت و ایمان به خدا فقط و تنها رفتن به بهشت باشد، پس ایمان و اطاعت را وسیله ای برای رسیدن به خواسته خود قرار داده ایم؛ و آن نتیجه تولد دوباره در مسیح و ایمان به او به دلیل عشق به او نیست.
در نتیجه، شرط بندی پاسکال، با وجود اینکه یک تفکر فلسفی جالب توجه به نظر می رسد، اما جایی در مسیحیت انجیلی و بشارتی ندارد. تنها دلیل بشارت انجیل توسط مسیحیان باید این باشد که، « قدرت خداست برای نجات تمام كسانی كه ايمان بياورند» (رومیان فصل 1 آیه 16).
English
شرط بندی پاسکال چیست؟
