سوال
نافرمانی مدنی چه زمانی برای مسیحیان جایز است؟
جواب
نرو کلاودیوس سزار آگوستوس ژرمانیکوس از سال 54 تا 68 میلادی امپراتور روم بود و به نام نرون هم شناخته می شود. او به عنوان یک فرد خداشناس شناخته نمی شد، اعمال نامشروعی انجام می داد که ازدواج همجنس گرایان یکی از آنها بود. در سال 64 میلادی آتش سوزی بزرگ رُم اتفاق افتاد و خود نرون مضنون آن آتش سوزی بود. تاسیتوس، تاریخ نگار و سناتور رومی، در نوشته های خود می گوید، «او برای رهایی از سوء ظن عامل آتش سوزی، تقصیر را به گردن گروهی که مورد تنفر بودند و مسیحی نام داشتند انداخت و آنها را به عنوان مقصر آن حادثه شکنجه داد» ( سالنامه پانزدهم).
پولس نامه خود به رومیان را در زمان حکومت نرون نوشت. احتمالا از او انتظار رفته که مسیحیان را به ایستادگی در برابر حکومت سرکوب گر تشویق کند اما در فصل 13 این مطلب را می بینیم:
«مطيع دولت و قوانين آن باشيد، زيرا آن را خدا برقرار كرده است. در تمام نقاط جهان، همهٔ دولتها را خدا بر سر قدرت آورده است. پس هر كه از قوانين كشور سرپيچی كند، در واقع از خدا نااطاعتی كرده است، و البته مجازات خواهد شد. آنانی كه اعمالشان درست است، از مأموران دولت هراسی ندارند، اما افراد خطاكار و نادرست هميشه از آنان می‌ترسند. پس اگر می‌خواهی در ترس و دلهره به سر نبری، قوانين را اطاعت كن و آسوده باش! مأمور دولت از جانب خدا وظيفه دارد به تو كمک كند. اما اگر كار خلافی انجام دهی، از او بترس زيرا تو را مجازات خواهد كرد. خدا او را مقرر كرده تا كسانی را كه خلاف می‌كنند مجازات كند. پس به دو دليل بايد مطيع قانون باشی: اول برای اينكه مجازات نشوی؛ و دوم برای اينكه می‌دانی اطاعت، وظيفهٔ توست. به همين دو دليل نيز بايد مالياتهايتان را بپردازيد تا حقوق كاركنان دولت تأمين شود و بتوانند به انجام كار خدا، يعنی خدمت به شما ادامه دهند. حق هر كس را به او ادا كنيد: مالياتها را از روی ميل بپردازيد؛ از افراد مافوق خود اطاعت نماييد؛ و به آنانی كه سزاوار احترامند، احترام كنيد» (رومیان فصل 13 آیه های 1-7).
پولس حتی تحت حکومت یک امپراتور بی رحم و بی خدا همچنان با الهام از روح القدس می نویسد و از خوانندگان خود می خواهد که مطیع حکومت باشند. علاوه بر این، او می گوید که همه حکومت ها را خدا منصوب می کند و حاکمان در مناصب سیاسی خود در حال خدمت به خدا هستند.
پطرس هم در نامه خود مطلبی شبیه این راعنوان می کند: « به خاطر خداوند، از مقامات كشور اطاعت نماييد، خواه از رهبر مملكت، و خواه از مأمورين دولت كه از سوی رهبر منصوب شده‌اند تا خلافكاران را مجازات كنند و درستكاران را پاداش دهند. خواست خدا اينست كه شما درستكار باشيد تا به اين ترتيب دهان اشخاص نادانی را كه از شما ايراد می‌گيرند ببنديد. درست است كه شما از قيد و بند احكام مذهبی آزاد شده‌ايد، اما اين به آن معنی نيست كه می‌توانيد به هر كار نادرستی دست بزنيد، بلكه آزادی خود را بايد برای اجرای خواست خدا به کار ببريد. به همه احترام كنيد؛ ايمانداران را دوست بداريد؛ از خدا بترسيد؛ به رهبران مملكت احترام بگذاريد» (اول پطرس فصل 2 آیه های 13-17).
تعالیم پولس و پطرس این پرسش را در ذهن مسیحیان شکل می دهد که نافرمانی مدنی در چه شرایطی جایز است. آیا منظور پولس و پطرس این است که مسیحیان در هر شرایطی بدون توجه به اینکه حکومت از آنها چه می خواهد باید از آن تبعیت کنند؟
نگاهی خلاصه به دیدگاه های مختلف در مورد نافرمانی مدنی
حداقل سه دیدگاه کلی در مورد موضوع نافرمانی مدنی وجود دارد. دیدگاه آنارشیستی (هرج و مرج طلب) می گوید که یک فرد هر زمانی که بخواهد یا احساس کند حق دارد می تواند از دولت نافرمانی کند. کتاب مقدس همانطوری که در رومیان فصل 13 می بینیم از این دیدگاه به هیچ عنوان حمایت نمی کند.
میهن پرستان افراطی می گویند که یک شخص همیشه باید از کشور خود تبعیت و پیروی کند و فرقی نمی کند که دستور چیست. در ادامه می گوییم که چرا این دیدگاه پشتوانه کتاب مقدسی ندارد. علاوه بر اینها، تاریخ ملت ها نیز از چنین چیزی حمایت نکرده اند. به عنوان مثال، در جریان محاکمات نورمبرگ، وکلای جنایتکاران جنگی با این بهانه از موکلین خود دفاع می کردند که آنها فقط دستورات حکومتی را اجرا می کردند و نمی توان آنها را مسئول کارهایشان دانست. اما یکی از قضات این بحث را با این جمله رد کرد: «اما آقایان، آیا قانونی بالاتر از قوانین ما وجود ندارد؟»
کتاب مقدس تنها در شرایطی به یک مسیحی اجازه نافرمانی مدنی از حکومت را می دهد که کار بدی بر خلاف آموزش ها و اصول روشن کلام خدا از او خواسته شود.
نافرمانی مدنی – مثال هایی در کتاب مقدس
در خروج فصل 1 می بینیم که فرعون به دو قابله دستور می دهد همه نوزادان یهودی پسر را بکشند. یک میهن پرست افراطی دستور حکومت را اجرا می کرد اما کتاب مقدس می گوید قابله ها از فرعون نافرمانی کردند، برای اینکه آنها «از خدا می‌ترسيدند؛ از این رو، دستور فرعون را اطاعت نكردند و نوزادان پسر را هم زنده نگه داشتند» (خروج فصل 1 آیه 17). در ادامه می گوید قابله ها به فرعون درباره زنده ماندن نوزادان دروغ گفتند؛ اما با وجود اینکه دروغ گفتند و از حکومت خود نافرمانی کردند، «خدا بر اين قابله‌ها لطف نموده، خانه و خانوادهٔ ايشان را بركت داد، زيرا آنها ترس خدا را در دل داشتند. به اين ترتيب تعداد بنی‌اسرائيل روز‌به‌روز زيادتر می‌شد تا به صورت قوم بزرگی درآمدند» (خروج فصل 1 آیه های 20-21).
در یوشع فصل دوم، راحاب از دستور پادشاه اریحا نافرمانی کرد و جاسوسان اسرائیلی که برای جمع آوری اطلاعات جنگی آمده بودند را تحویل نداد و آنها را با طناب از پنجره خانه اش فراری داد. گرچه راحاب از مقامات بالا دستور داشت اما از آن سرپیچی کرد و هنگامی که یوشع و لشگر اسرائیل شهر را نابود کردند او نجات پیدا کرد.
کتاب اول سموئیل درباره فرمان شائول پادشاه در اردوگاه نظامی صحبت می کند، شائول دستور داد تا زمانیکه او فلسطینی ها را شکست نداده، کسی حق غذا خوردن ندارد. اما یوناتان، پسر شائول، دستور را نشنیده بود و برای تجدید قوای خود پس از یک نبرد سخت مقداری عسل خورد. وقتی شائول فهمید، دستور قتل او را صادر کرد. اما مردم در برابر شائول و فرمانش ایستادند و جلو اعدام یوناتان را گرفتند (اول سموئیل فصل 14 آیه 45).
مثال دیگری در راستای گزارش کتاب مقدسی در این مورد را می توان در اول پادشاهان فصل 18 دید. در این فصل از مرد بسیار خداترسی به نام عوبدیا صحبت می شود. درحالی که ملکه ایزابل در حال کشتن پیامبران خدا بود، عوبدیا صد تن از آنها را پنهان کرد تا در امان باشند. چنین اقدامی سرپیچی از دستور و خواست حکومتی بود.
ظاهرا تنها آشوب تایید شده بر علیه مقام رسمی حکومت در دوم پادشاهان ثبت شده است. عتلیا، مادر اخزیا، دستور قتل عام خاندان سلطنتی یهودا را داد. اما دختر پادشاه یوآش، پسر اخزیا را پنهان کرد و از دست عتلیا نجات داد تا دودمان خاندان سلطنتی حفظ شود. شش سال بعد، یهویاداع اطرافیان خود را متحد کرد، یوآش را پادشاه اعلام کرد و عتلیا را کشت.
کتاب دانیال هم گزارش هایی از نافرمانی مدنی ثبت کرده است. اولین مورد در فصل سوم دیده می شود جایی که شدرک، ميشک و عبدنغو از دستور پادشاه سرپیچی کردند و به مجسمه طلایی تعظیم نکردند. مورد دوم را در فصل ششم می بینیم جایی که دانیال از فرمان داریوش پادشاه مبنی بر اینکه از هیچ کسی جز پادشاه درخواست نشود ( به هیچکس دیگری جز پادشاه دعا نشود) سرپیچی کرد. در هر دو مورد، خداوند فرزندان خود را از مجازات مرگی که در انتظارشان بود نجات داد.
کتاب اعمال رسولان نافرمانی مدنی پطرس و یوحنا از حکومت زمان خود را ثبت کرده است. پس از اینکه پطرس مرد افلیج مادرزاد را شفا داد، او و یوحنا به دلیلی بشارت مسیح دستگیر و زندانی شدند. سران مذهبی قاطعانه قصد داشتند جلوی بشارت درباره مسیح را بگیرند اما پطرس گفت، «خودتان بگوييد، آيا درست است كه به جای حكم خدا، از دستور شما اطاعت كنيم؟ ما نمی‌توانيم آنچه از عيسی ديده و شنيده‌ايم به كسی نگوييم» (اعمال رسولان فصل 4 آیه های 19-20). حاکمان دوباره دستور خود مبنی بر ممنوعیت بشارت درباره مسیح را به آنها یادآوری کردند اما پطرس در جواب گفت، «ما دستور خدا را اطاعت می‌كنيم، نه دستور انسان را» (اعمال رسولان فصل 5 آیه 29).
آخرین نمونه نافرمانی مدنی را می توان در کتاب مکاشفه پیدا کرد جایی که ضدمسیح در دوران عذاب سخت از همه مردم می خواهد مجسمه او را پرستش کنند. اما یوحنای رسول، نویسنده کتاب مکاشفه، می گوید کسانی که در آن زمان مسیحی می شوند از دستور ضد مسیح و حکومت او نافرمانی کرده و مجسمه او را پرستش نخواهند کرد (مکاشفه فصل 13 آیه 15) درست مانند کسانی که در کتاب دانیال از فرمان نبوکدنصر سرپیچی کرده و مجسمه او را پرستش نکردند.
نافرمانی مدنی – نتیجه گیری
چه نتیجه ای می توان از مثال های کتاب مقدسی عنوان شده گرفت؟ دستورعمل های نافرمانی مدنی برای مسیحیان را می توان به موارد زیر خلاصه کرد:
• مسیحیان باید در برابر حکومتی که دستور به انجام کار بد می دهد یا وادار می کند که کار بد انجام شود باید ایستادگی کنند و به شکل غیرخشونت آمیز در چارچوب قوانین آن سرزمین اقدام به تغییر حکومتی کنند که اجازه انجام کار بد را صادر می کند.
• نافرمانی مدنی در صورتی مجاز است که قوانین یا دستورات حکومتی در تضاد کامل با قوانین و فرامین خداوند قرار دارند.
• اگر یک مسیحی از حکومت بد نافرمانی کند باید مجازات حکومتی برای اعمالش را بپذیرد مگراینکه از دست آن حکومت فرار کند.
• مسیحیان قطعا اجازه دارند که در چاچوب قوانین مصوب تلاش کنند و رهبران دولتی جدید را منصوب کنند.
در آخر، به مسیحیان دستور داده شده که برای رهبران خود دعا کنند و از خدا بخواهند تا در صورت انحراف آن رهبران از راه خداپسندانه، در زمان خودش دخالت کند و مسیر آنها را تغییر دهد: «برای همهٔ مردم دعا كن؛ از خدا درخواست كن كه بر آنان رحم كند؛ و به سبب آنچه كه برای ايشان انجام خواهد داد، او را شكر كن. همچنين، برای رهبران و مقامات مملكت به پيشگاه خداوند دعا كن تا بتوانيم در صلح و آرامش به سر بريم و زندگی خداپسندانه و پاک و شايسته‌ای داشته باشيم» (اول تیموتائوس فصل 2 آیه های 1-2).
English
نافرمانی مدنی چه زمانی برای مسیحیان جایز است؟
