سوال
آیا هدف وسیله را توجیح می کند؟
جواب
جواب این سوال بستگی به این دارد که هدف چه باشد و از چه وسیله ای برای بدست آوردن آن استفاده شده است. اگر هدف خوب و شرافتمندانه باشد و وسیله رسیدن به آن هدف نیز خوب باشد ، در این صورت پاسخ بله است ، هدف وسیله را توجیح می کند. اما این چیزی نیست که اکثر مردم برای استفاده از این اصطلاح بکار می برند. اکثرا از این اصطلاح برای بدست آوردن اهدافشان به هر وسیله ای استفاده می کنند ، بدون توجه به اینکه آن وسیله تا چه اندازه غیراخلاقی، غیر قانونی و ناخوشایند است. معنی این اصطلاح به این شکل درآمده که «راه رسیدن به هدف مهم نیست بلکه فقط رسیدن به هدف مهم است».
«هدف وسیله را توجیه می کند» معمولا شامل انجام کار غلطی می شود که نتیجه مثبتی دارد و انجام کار بد را با اشاره به نتیجه خوب آن توجیح می کند. به عنوان مثال کسی که در رزومه کاری خود دروغ می گوید و این دروغ را اینگونه توجیح می کند که می خواسته درآمد بیشتری داشته باشد تا بهتر بتواند خانواده خود را تامین کند. مثال دیگر اینکه سقط جنین را به بهانه حفظ جان مادر توجیه کنیم. دروغ گفتن و یک نوزاد بی گناه را از زندگی محروم کردن هر دو غیر اخلاقی است، اما تامین نیازهای خانواده و نجات زندگی یک زن هر دو اخلاقی هستند. پس کجا باید این حد و مرز را قائل شد؟
این معضل هدف/وسیله به یک سناریوی رایج در گفتگوهای اخلاقی تبدیل شده است. معمولا سوال اینگونه مطرح می شود:«اگر می توانستی با کشتن کسی دنیا را نجات دهی، آن کار را انجام می دادی؟». اگر جواب آری باشد، بنابراین یک نتیجه اخلاقی استفاده از وسیله غیراخلاقی را توجیه می کند. اما سه چیز را در این شرایط باید مورد توجه قرار دهیم: درستی آن کار، درستی نتیجه و درستی فردی که آن کار را انجام می دهد. در این موقعیت، آن کار (قتل) و قاتل به طور واضح غیر اخلاقی هستند. اما نجات دنیا نتیجه خوب و اخلاقی است. آیا چنین است؟ چه دنیایی نجات داده شده اگر به قاتلان اجاز داده شود تا خودشان تصمیم بگیرند که کی قتل کنند و آن را توجیه کنند و سپس آزاد شوند؟ یا آیا قاتل در دنیایی که در آن برای نجات آن (دنیا) قتل کرده مجازات می شود؟ و آیا دنیایی که در آن ناجی خود را کشته اند عادل است؟
از نقطه نظر کتاب مقدسی، مواردی که در این بحث از قلم افتاده اند، شخصیت خدا، قانون خدا و مشیت او می باشد. چون ما می دانیم که خدا خوب، مقدس، عادل، مهربان و پاک است و فرزندان او نیز باید شخصیت او را منعکس کنند (اول پطرس فصل 1 آیه های 15 تا 16). قتل، دروغ، دزدی و همه کارهای گناه آلود بخشی از ذات گناهکار انسان می باشد نه ذات خداوند. مسیحیانی که ذاتشان توسط مسیح دگرگون شده (دوم قرنتیان فصل 5 آیه 17) ، توجیحی برای کارهای غیراخلاقی بدون توجه به انگیزه و نتیجه آن ندارد. ما از خداوند مقدس و کامل، قانون او را دریافت می کنیم که بازتاب شخصیت او می باشد (مزامیر فصل 19 آیه 7، رومیان فصل 7 آیه 12). ده فرمان به وضح می گوید که قتل، زنا، دزدی، دروغ، طمع از نظر خداوند غیرقابل قبول هستند و هیچ راه توجیه، فرار و استدلال هم برای آنها قرار نداده است. توجه کنید که او نمی گوید «قتل نکنید مگرآنکه با قتل یک زندگی را نجات دهید». به این «اخلاقیات موقعیتی» گفته می شود که جایی در قانون خدا ندارد. از نظر خدا هیچ هدفی که قانون او را نقض کند قابل توجیه نیست.
و همچنین نکته از قلم افتاده در این بحث درک«مشیت الهی» نیز می باشد. خداوند فقط جهان را نیافرید و پر از انسان نکرد که آنها را به حال خود رها کند. در صورتیکه او برای انسان هدف دارد که طی قرن ها آن را انجام می دهد. هر تصمیم که توسط هر فردی در تاریخ گرفته شده در برنامه خدا کاربرد داشته است. او این حقیقت را بدون هیچ ابهامی بیان کرده، «بتواند به شما بگويد در آينده چه رخ خواهد داد. آنچه بگويم واقع خواهد شد و هر چه اراده كنم به انجام خواهد رسيد. مردی را از مشرق، از آن سرزمين دور دست فرا می‌خوانم. او مانند يک پرندهٔ شكاری فرود خواهد آمد و آنچه را اراده نموده‌ام انجام خواهد داد. آنچه گفته‌ام واقع خواهد شد» (اشعیا فصل 46 آیه های 10 تا 11). خداوند از نزدیک در خلقت خود دخالت دارد و آن را کنترل می کند. علاوه بر این او گفته است، «خدا همه چيزها را برای خيريت كسانی به کار می‌برد كه او را دوست دارند و فرا خوانده شده‌اند تا خواست او را انجام دهند» (رومیان فصل 8 آیه 28). مسیحی ای که در رزومه خود دروغ می نویسد و یا سقط جنین می کند قانون خدا را با نادیده گرفتن توانایی او در تامین نیازهای خانواده و نجات جان انسان نقض کرده است.
کسانی که خدا را نمی شناسند شاید مجبور باشند تا وسیله را برای رسیدن به هدف توجیح کنند. اما کسانی که ادعا می کنند فرزندان خدا هستند حق ندارند هیچ یک از قوانین خداوند را زیر پا بگذارند، هدف والای او را نادیده بگیرند و یا باعث شوند تا نام او سرزنش شود.
English
آیا هدف وسیله را توجیح می کند؟
