سوال
الهیات آزادی بخش چیست؟
جواب
بطور ساده می توان گفت الهیات آزادی بخش جنبشی است که سعی می کند کتاب مقدس را از دید مخمصه فقر تفسیر کند. بر اساس الهیات آزادی بخش، پیروان واقعی عیسی مسیح باید برای یک جامعه عادل تلاش کنند، تغییرات اجتماعی و سیاسی ایجاد کنند، و خود را هم تراز طبقه کارگر جامعه نمایند. تمرکز و توجه عیسی مسیح که خود فقیر بود بر روی فقرا و محرومین بود و کلیسای واقعی، کسانیکه را نادیده گرفته شده اند و از حقوق خود محروم بوده اند در اولویت قرار خواهد داد. همه عقاید و مکاتب کلیسایی باید از بُعد فقرا سرچشمه بگیرند. دفاع از حقوق فقرا به عنوان هسته مرکزی انجیل دیده می شود.
در لوقا فصل 1 آیه های 52 تا 53 مثالی است برای اینکه ببینیم چگونه الهیات آزادی بخش، کتاب مقدس را از لنز فقرا و محرومین می بیند، «سلاطين را از تخت به زير كشيده و فروتنان را سربلند كرده است. گرسنگان را با نعمتهای خود سير كرده، اما ثروتمندان را تهی دست روانه نموده است». بر اساس الهیات آزادی بخش، مریم شادی خود را برای این ابراز می کند که خداوند فقرا را نجات داده و شکم آنها را سیر کرده و ثروتمندان را برانداخته است. به عبارت دیگر، او خدایی است که فقرا را بر ثروتمندان ترجیح می دهد.
الهیات آزادی بخش ریشه در کلیسای کاتولیکی روم آمریکای لاتین دارد. دلیل پیدایش این جنبش را فقر گسترده و نابرابری های اجتماعی جامعه آمریکای لاتین می دانند. کتاب تاثیرگذار الهیات آزادی بخش از گوستاوو گوتیرز (1971) نیز این عقیده را تبلیغ می کند.
مبلغان الهیات آزادی بخش برای حمایت از عقاید خود به پیامبران عهد قدیم متوسل می شوند. به عنوان مثال، در ملاکی فصل 3 آیه 5 خداوند هشدار می دهد که سرکوبگران را مجازات و داوری خواهد کرد « خداوند قادر متعال می‌فرمايد: «من برای داوری به ميان شما خواهم آمد و بر ضد بدكاران شهادت خواهم داد يعنی بر ضد جادوگران، زناكاران و دروغگويان، بر ضد تمام كسانی كه حق كارگران خود را نمی‌دهند، و كسانی كه به بيوه‌زنان، يتيمان و غريبان ظلم می‌كنند و از من نمی‌ترسند» (همچنین نگاه کنید به اشعیا فصل 58 آیه های 6 تا 7، ارمیا فصل 7 آیه 6، زکریا فصل 7 آیه 10). و همچنین سخنان عیسی مسیح در لوقا فصل 4 آیه 18 همدردی او با ستمدیدگان را بیان می کند، «روح خداوند بر من است! خداوند مرا برگزيده تا مژدهٔ رحمت او را به بينوايان برسانم. او مرا فرستاده است تا رنجديدگان را تسلی بخشم و رهايی را به اسيران و بينايی را به نابينايان اعلام نمايم و مظلومان را آزاد سازم» (مراجعه کنید به اشعیا فصل 61 آیه 1).
الهیات آزادی بخش از گفته عیسی مسیح در متی فصل 10 آیه 34 استفاده می کند تا از عقیده شرکت کلیسا در مبارزات سیاسی دفاع کند ، «گمان مبريد كه آمده‌ام صلح و آرامش را بر زمين برقرار سازم. نه، من آمده‌ام تا شمشير را برقرار نمايم». بر اساس عقیده الهیات آزادی بخش، عیسی مسیح به جای ثبات اجتماعی به سمت ناآرامی اجتماعی تمایل داشت.
منتقدان، الهیات آزادی بخش را به مارکسیسم ربط می دهند و آن را به چشم شکل مذهبی سیاست های شکست خورده سوسالیستی می بینند. مقامات رسمی واتیکان، شامل چندین پاپ، بر ضد الهیات آزادی بخش سخن گفته اند. دلیل مخالفت کاتولیک ها این است که الهیات آزادی بخش بیشتر بر روی اعمال تاکید دارد تا اعتقادات و هم اینکه ساختار سلسله مراتبی کلیسا را قبول ندارند.
الهیات آزادی بخش از بین قشر فقیر روستاییان در آمریکای مرکزی و جنوبی ظهور کرد. هایتی و آفریقای جنوبی نیز خانه اشکال مختلف این مکتب هستند. در ایالات متحده امریکا نیز الهیات آزادی بخش سیاه پوستان در بعضی کلیساها مانند کلیسای ارمیا رایت (کلیسای یکپارچه تثلیث عیسی مسیح) نیز تبلیغ می شود. جنبش الهیاتی دیگری که به الهیات آزادی بخش مرتبط است، جنبش الهیات آزادی بخش فمینیستی می باشد که زنان را گروهی سرکوب شده می دانند که باید آزاد شوند.
کتاب مقدس قطعا به پیروان عیسی مسیح، مراقبت و حمایت از فقرا را آموزش می دهد (غلاطیان فصل 2 آیه 10، یعقوب فصل 2 آیه های 15 تا 16، اول یوحنا فصل 3 آیه 17) ، و اینکه ما نباید در برابر بی عدالتی سکوت کنیم. و این هم درست است که کتاب مقدس بارها بر ضد فریب کاری ثروتمندان هشدار داده است (مرقس فصل 4 آیه 19). با این وجود، الهیات آزادی بخش در چندین مورد اشتباه می کند. مورد اول اینکه فعالیت اجتماعی را در جایگاهی برابر با پیام انجیل قرار می دهد. سیرکردن شکم های گرسنه مهم است اما نمی تواند جای پیام انجیل عیسی مسیح را بگیرد (ر.ک اعمال رسولان فصل 3 آیه 6). نیاز اساسی بشر روحانی است نه اجتماعی. و اینکه کتاب مقدس برای همه از جمله ثروتمندان است (لوقا فصل 2 آیه 10). کسانیکه به دیدن عیسی مسیح نوزاد رفتند هم چوپان بودند و هم مجوسان و به هر دو گروه خوش آمد گفته شد. اینکه بخواهیم یک وضعیت خاصی را به یک گروه نسبت دهیم و بگوییم که خداوند آنها را بر دیگران ترجیح می دهد، تبعیض است، کاری که خدا انجام نمی دهد (اعمال رسولان فصل 10 آیه های 34 تا 35). عیسی مسیح اتحاد را برای کلیسای خود می خواهد نه دو دستگی های اجتماعی-اقتصادی، نژادی و یا جنسیتی (افسسیان فصل 4 آیه 15).
English
الهیات آزادی بخش چیست؟
