سوال
فایده گرایی (سودگرایی) چیست؟
جواب
معنی ذاتی فایده گرایی مفهوم لذت و درد آن می باشد. فلسفه فایده گرا «خوب» را هر چیزی می داند که باعث افزایش لذت و کاهش درد و رنج می شود. فایده گرایی یک فلسفه مبتنی بر نتایج امور است. اگر نتیجه کاری باعث افزایش لذت و کاهش رنج شود پس آن کار «خوب» است. فایده گرایی در اصل یک فلسفه لذت گرایانه است. پیشینه فایده گرایی به اپیکور فیلسوف یونانی بازمی گردد اما به عنوان یک مکتب فکری بیشتر به جرمی بنتام فیلسوف انگلیسی نسبت داده می شود.
چه ایرادهایی برفلسفه فایده گرایی وارد است؟ اول اینکه، تمرکز آن بر روی نتیجه یک کار است. کتاب مقدس می گوید « من مثل انسان قضاوت نمی‌كنم. انسان به ظاهر نگاه می‌كند، اما من به دل» (اول سموئیل فصل 16 آیه 7). خداوند تا آن اندازه که به نیت قلب های ما اهمیت می دهد، به نتایج کارها توجهی ندارد. کار خوب با نیت بد باعث خشنودی خداوند نمی شود. روشن است که ما نمی توانیم نیت دیگران را ببینیم. ما حتی نمی توانیم نیت های خودمان را کاملا درک کنیم.اما جای هیچ بهانه ای نیست، همه در برابر خداوند پاسخگو هستیم.
دومین ایراد این فلسفه این است که به جای توجه به ماهیت «خوبی» بر روی شادی و لذت تمرکز دارد. لذت و خوشی تعریف انسان از خوبی است و چنین تعریفی بسیار نظری و تصوری است. چیزی که باعث لذت یک فرد می شود ممکن است چنین حسی به شخص دیگر ندهد. بر اساس کتاب مقدس، خداوند معنی خوبی و نیکی است (مزامیر فصل 86 آیه 5، فصل 119 آیه 68) ، و چون خداوند تغییرناپذیر است (یعقوب فصل 1 آیه 17) بنابراین، تعریف خوبی تغییر نمی کند و این یک امر واقعی است نه تصوری. خوبی با تمایلات انسان و یا گذشت زمان دچار نوسانات نمی شود. علاوه بر این، مترادف دانستن خوبی و لذت باعث می شود تا ما به راحتی خوبی را ارضای تمایلات جسمانی خود تعریف کنیم. همانطور که در زندگی بعضی از انسان های تسلیم شده در برابر شیوه زندگی لذت جویانه می تواند دید، هرچقدر بیشتر در لذت و خوشی افراط می کنند، شدت آن لذت و خوشی برای آنها کمتر می شود، بنابراین افراطی گری بیشتری نیاز دارند تا دوباره بتوانند انگیزه ای برای خوشی بیشتر داشته باشند. در این حالت، اصل بازده نزولی در رابطه با لذت به کار رفته است. به عنوان مثال می توان یک معتاد به مواد مخدر را نام برد که مرحله به مرحله مواد قوی تری را استفاده می کند تا به آن لذت مورد نظر برسد.
سومین ایراد این فلسفه، اجتناب از درد و رنج است. همه دردها بد نیستند، نه به این معنی که درد در ذات خود خوب است بلکه می تواند به خوبی منجر شود. تاریخ بشر مملو از درس از اشتباهات است. خیلی ها می گویند که شکست بهترین معلم است. کسی نمی گوید که ما باید به صورت فعال در جستجوی درد و رنج باشیم. اما اینکه بگوییم همه دردها بد هستند بسایر ساده لوحانه است. خداوند بیشتر به پاکی و قداست ما علاقه دارد تا خوشبختی و خوشحالی ما. توصیه او به انسان این است که مانند او مقدس و پاک باشند (لاویان فصل 11 آیه 44، اول پطرس فصل 1 آیه های 15 تا 16). کتاب مقدس نیز به ما می گوید که همه آزمایش ها و رنج ها را باید به چشم خوشی و شادی ببینیم (یعقوب فصل 1 آیه های 2 تا 4) ، نه به این دلیل که رنج ها لذت بخش هستند بلکه به این دلیل که باعث استقامت و ایمان بیشتر ما می شوند.
خلاصه اینکه، فلسفه فایده گرایی بر روی این موضوع تمرکز دارد که زندگی را تا حد ممکن بی درد و رنج کند. در ظاهر به نظر می رسد که هدف آن تحسین برانگیز است. چه کسی وجود دارد که نخواهد درد و رنج مردم دنیا را تسکین دهد؟ اما کتاب مقدس به ما می گوید که وجود ما چیزی بیشتر از زندگی زمینی ما است. اگرهمه ما برای لذت بیشترزندگی کنیم، ابعاد بزرگتر زندگی را از دست خواهیم داد. عیسی مسیح می گوید کسی که فقط برای این زندگی زنده است در نهایت ناامید خواهد شد (متی فصل 6 آیه 19). پولس می گوید که سختی های زندگی قابل مقایسه با شکوه و جلالی نیست که در ابدیت به ما خواهد رسید (دوم قرنتیان فصل 4 آیه 17). امور زندگی موقتی و گذار هستند (آیه 18). تمرکز ما باید بر روی افزایش شکوه و جلال خود در آسمان باشد نه بر روی زندگی زمینی.
English
فایده گرایی (سودگرایی) چیست؟
