سوال
مولاک چه بود؟
جواب
ریشه دقیق مولاک به دلیل قدمت باستانی آن مشخص نیست. این باور وجود دارد که مولاک از ملک فنیقی گرفته شده و به نوعی از قربانی اشاره می کند که به معنی تایید یا تبرئه سوگند است. ملک کلمه عبری پادشاه است. ترکیب نام خدایان بت پرستان با برخی از اصوات، کار رایجی بین اسرائیلی ها بوده است. به همین شکل نام الهه باروری و جنگ از استارت به اشتاروت تبدیل شد. ترکیب ملک و بوشت کلمه مولک را تشکیل داده که به عنوان «خدای قربانی شرم آور» تفسیر می شود. این کلمه همچنین به اشکال دیگری مانند مولک ، مولوخ ، مولوک نیز نوشته می شود. اشتاروت همسر مولاک بود و روسپی گری مقدس به عنوان بخش مهمی از پرستش در نظر گرفته می شد.
فنیقی های گروهی از مردم بودند که بین سال ها 300 تا 1550 قبل از میلاد در کنعان ساکن بودند (لبنان، سوریه و اسرائیل امروزی). پرستش مولاک، علاوه بر روسپی گری مقدس، شامل قربانی کردن فرزندان یا «عبور دادن آنها از آتش» نیز می شد. این تصور وجود دارد که مولاک یک مجسمه فلزی غول پیکر یک مرد با سری شبیه سر گاو بوده است. هر مجسمه سوراخی در ناحیه ناف داشته و احتمالا بازوهایش باز و کشیده بودند تا سراشیبی به سمت سوراخ ایجاد کنند. آتش در درون یا کنار مجسمه روشن می شد. کودک در دست ها و یا درون سوراخ مجسمه قرار می گرفت. پدر و مادر با این باور فرزند اول خود را قربانی می کردند که مولاک به زندگی خانواده و بچه های آینده برکت مالی می دهد.
پرستش مولاک فقط مختص کنعانی ها نبود. مونولیت هایی در شمال آفریقا هستند که عبارت مولک به اصطلاح خودشان روی آنها کنده کاری شده است و به معنی «قربانی گوسفند» یا «قربانی انسان» است. مولاک در شمال آفریقا به کرونوس تغییر نام داد. کرونوس به کارتاژ در یونان برده شد و در اسطوره شناسی به تیتان و پدر زئوس تبدیل شد. مولک گاهی با بعل برابر دانسته می شد، گرچه واژه بعل نیز برای نامیدن هر نوع خدا و حاکمی به کار می رفت.
در کتاب پیدایش فصل 12 می بینیم که ابراهیم به فرمان خدا عمل کرد و به کنعان کوچ کرد. قربانی کردن انسان ها در اور زادگاه ابراهیم رایج نبود اما در سرزمین جدیدی که به آنجا رفت کار بسیار رایجی بود. بعدها خداوند از ابراهیم خواست تا فرزند خود اسحاق را برای او قربانی کند (پیدایش فصل 22 آیه 2). اما سپس خداوند تفاوت خود را با خدایان کنعانی نشان داد، چراکه خدای ابراهیم از قربانی کردن انسان بیزار بود. خداوند دستور داد تا اسحاق رها شود و قوچی را به عنوان قربانی جایگزین کرد (پیدایش فصل 22 آیه 13). خداوند از این رویداد برای به تصویر کشیدن قربانی کردن پسر خودش (عیسی مسیح) به جای ما استفاده می کند.
بیش از پانصد سال پس از ابراهیم، یوشع اسرائیلی ها را به بیابان برای رفتن به سرزمین موعود رهبری کرد. خدا می دانست که اسرائیلی ها در ایمان به بلوغ نرسیده اند و به راحتی از پرستش خدای یگانه منحرف می شود (خروج فصل 32). خداوند حتی قبل از اینکه اسرائیلی ها وارد کنعان شوند به آنها هشدار داد تا در پرستش مولاک شرکت نکنند (لاویان فصل 18 آیه 21) و همواره به آنها گفت که فرهنگ پرستش مولاک را از بین ببرند. اسرائیلی ها نه تنها به هشدارهای خدا توجهی نکردند، بلکه پرستش مولاک را هم به سنت های خودشان اضافه کردند. حتی سلیمان که خردمندترین انسان ها بود نیز تحت تاثیر این فرقه ها قرار گرفت و برای مولاک و دیگر خدایان پرستشگاه ساخت (اول پادشاهان فصل 11 آیه های 1 تا 8). پرستش مولاک در بلندی ها (اول پادشاهان فصل 12 آیه 31) و دره باریکی خارج از اورشلیم به نام دره حنوم صورت می گرفت (دوم پادشاهان فصل 23 آیه 10).
پرستش مولاک با وجود تلاش های پادشاهان خداشناس تا زمان اسارت اسرائیلی ها در بابل پایان نگرفت. (گرچه دین بابلی ها پان تئیسم بود و شامل طالع بینی و فالگیری می شد اما قربانی کردن انسان ها در آن رایج نبود). پراکندگی اسرائیلی ها در یک تمدن بزرگ بی دین به نوعی موفقیت آمیز بود و توانست آنها را از خدایان دروغین دور کند. وقتی یهودیان به سرزمین خودشان بازگشتند دوباره به خدا خود روی آوردند و دره حنوم به جایی برای آتش زدن زباله ها و اجساد خلافکاران اعدام شده تبدیل شد. عیسی مسیح از تصویر این مکان– یک آتش ابدی که قربانی های انسانی را به کام خود می کشد – برای توصیف جهنم استفاده کرد یعنی جایی که انکار کنندگان خدا برای ابد در آن خواهند سوخت (متی فصل 10 آیه 28).
English
مولاک چه بود؟
