Ερώτηση
Ποια είναι η πίστη Μπαχάι;
Απάντηση
Η πίστη Μπαχάι είναι μία από τις νεότερες θρησκείες του κόσμου που πηγάζει αρχικά από το σιιτικό Ισλάμ τής Περσίας (το σύγχρονο Ιράν). Έχει φτάσει ωστόσο να επιτύχει από μόνη της μια μοναδική υπόληψη. Η πίστη Μπαχάι έχει διακριθεί ως μια μοναδική παγκόσμια θρησκεία ένεκα τού μεγέθους της (πέντε εκατομμύρια μέλη), την παγκόσμια έκτασή της (236 χώρες), την πρακτική της αυτονομία από την μητρική της θρησκεία τού Ισλάμ, και την δογματική της μοναδικότητα (είναι μονοθεϊστική, ωστόσο ανοιχτή σε όλους).
Ο πρόδρομος τής πίστης Μπαχάι ήταν ο Σαγίντ Αλί Μωχάμετ, ο οποίος στις 23 Μαΐου του 1844 ανακήρυξε τον εαυτό του ως Μπαμπ (Πύλη), την όγδοη εμφάνιση τού Θεού και την πρώτη μετά τον Μωάμεθ. Στην διακήρυξη αυτήν υπονοείται η άρνηση τού Μωάμεθ ως του τελευταίου και μεγαλύτερου προφήτη και η άρνηση τής μοναδικής εξουσίας τού Κορανίου. Το Ισλάμ δεν είδε με καλό μάτι αυτές τις σκέψεις. Ο Μπαμπ και οι ακόλουθοί του, οι Μπαμπί, γνώρισαν δριμύ διωγμό και αιματοχυσία, πριν να εκτελεστεί ο Μπαμπ ως πολιτικός κρατούμενος έξι χρόνια αργότερα στο Ταμπρίζ Αντιρμπαγιάν, στις 9 Ιουλίου 1850. Πριν, όμως, πεθάνει ο Μπαμπ, μίλησε για τον ερχόμενο προφήτη, και αναφέρθηκε σ’ αυτόν ως «εκείνος που θα φανερώσει ο Θεός». Στις 22 Απριλίου 1863, ο Μίζρα Χουσεΐν Αλί, ένας από τους ακόλουθούς του, ανακήρυξε τον εαυτό ως την εκπλήρωση αυτής της προφητείας και την τελευταία φανέρωση τού Θεού. Πήρε τον τίτλο Μπαχαολλά (“δόξα τού Θεού”). Θεωρήθηκε έτσι ως ένας τύπος τού προδρόμου Ιωάννη τού Βαπτιστή, που οδήγησε στον Μπαχαολλά, ο οποίος είναι η σημαντικότερη φανέρωση αυτήν την εποχή. Οι ακόλουθοί του αποκαλούνται Μπαχάι. Η μοναδικότητα αυτής της εκκολαπτόμενης πίστης Μπαχάι, όπως κατέληξε ν’ αποκαλείται, γίνεται φανερή στις διακηρύξεις τού Μπαχαολλά. Ισχυρίστηκε πως όχι μόνον είναι ο τελευταίος προφήτης στο σιιτικό Ισλάμ, για τον οποίο υπήρξε πρόρρηση, και όχι μόνον ισχυρίστηκε πως αποτελεί φανέρωση τού Θεού, αλλά ισχυρίστηκε ακόμη πως αποτελεί την δεύτερη έλευση τού Χριστού, το υπεσχημένο Άγιο Πνεύμα, η Ημέρα τού Θεού, ο Μαϊτρέγια (από τον βουδισμό), και ο Κρίσνα (από τον ινδουϊσμό). Είναι φανερό πως πρόκειται για ένα είδος συμμετοχισμού από τα αρχικά στάδια τής πίστης Μπαχάι.
Λέγεται πως δεν έχει υπάρξει καμία άλλη φανέρωση από την έλευση τού Μπαχαολλά, αλλά η ηγεσία του μεταβιβάστηκε σ’ αυτόν με διορισμό. Όρισε έναν διάδοχο στον γιο του Αμπάς Εφέντι (κατόπιν, Αμπντόλ-Μπαχά, ‘δούλος τού Μπαχά’). Ενώ οι διάδοχοι δεν μπορούσαν να μιλήσουν εμπνευσμένες γραφές από τον Θεό, μπορούσαν να ερμηνεύσουν αλάνθαστα γραφές και θεωρούνταν ως η διατήρηση τού αληθινού λόγου τού Θεού πάνω στην Γη. Ο Αμπντόλ-Μπαχά θα διόριζε τον εγγονό του Σόγκι Εφέντι ως διάδοχο. Ο Σόγκι Εφέντι, όμως, πέθανε πριν διορίσει έναν διάδοχο. Το κενό καλύφτηκε από έναν ευρηματικά οργανωμένο θεσμό που ονομάζεται Παγκόσμιος Οίκος Δικαιοσύνης που παραμένει σε ισχύ σήμερα ως το κυβερνόν σώμα τής παγκόσμιας πίστης Μπαχάι. Η πίστη Μπαχάι υπάρχει σήμερα ως μια παγκόσμια θρησκεία με ετήσια διεθνή συνέδρια που συνέρχονται στον Παγκόσμιο Οίκο Δικαιοσύνης στην Χάιφα τού Ισραήλ.
Τα κύρια δόγματα τής πίστης Μπαχάι μπορεί να φαίνονται ελκυστικά για την απλότητά τους:
1) Λατρεία τού ενός Θεού και συμφιλίωση όλων των μεγάλων θρησκειών.
2) Εκτίμηση τής ποικιλομορφίας και της ηθικής τής ανθρώπινης οικογένειας και εξάλειψη κάθε προκατάληψης.
3) Την εγκαθίδρυση τής παγκόσμιας ειρήνης, της ισότητας τών γυναικών και της παγκόσμιας εκπαίδευσης.
4) Την συνεργασία μεταξύ επιστήμης και θρησκείας στην έρευνα του ατόμου για την αλήθεια.
Σ’ αυτά μπορούν να προστεθούν συγκεκριμένες εγγενείς πεποιθήσεις και πρακτικές:
5) Μια παγκόσμια βοηθητική γλώσσα.
6) Παγκόσμια Μέτρα και Σταθμά.
7) Ο Θεός, αν και είναι αγνώριστος, αποκαλύπτεται ωστόσο μέσω φανερώσεων.
8) Οι φανερώσεις αυτές αποτελούν ένα είδος προοδευτικής αποκάλυψης.
9) Όχι προσηλυτισμός (επιθετική μαρτυρία).
10) Την μελέτη διαφορετικών γραφών πέραν των βιβλίων της πίστης Μπαχάι.
11) Η προσευχή και η λατρεία είναι υποχρεωτική και σε μεγάλο βαθμό πρέπει να γίνεται σύμφωνα με συγκεκριμένες οδηγίες.
Η πίστη Μπαχάι είναι αρκετά εκλεπτυσμένη, και πολλοί ακόλουθοί της είναι μορφωμένοι, ευφυείς, εκλεκτικοί, πολικά φιλελεύθεροι, ωστόσο κοινωνικά συντηρητικοί (τουτέστιν, ενάντιοι στην άμβλωση, υπέρ τής προ-παραδοσιακής οικογένειας, κ.λπ.). Οι Μπαχάι, ακόμη, απαιτείται όχι μόνο να κατανοήσουν τις δικές τους μοναδικές γραφές αλλά να μελετήσουν και τις γραφές άλλων παγκόσμιων θρησκειών. Είναι συνεπώς αρκετά πιθανό να συναντήσεις έναν Μπαχάι που είναι περισσότερο μορφωμένος σχετικά με τον χριστιανισμό απ’ ό,τι είναι ένας συνηθισμένος χριστιανός. Η πίστη Μπαχάι δίνει, περαιτέρω, μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευση που συνδυάζεται με συγκεκριμένες φιλελεύθερες αξίες, όπως η ισότητα τών φύλων, η παγκόσμια εκπαίδευση και η αρμονία μεταξύ επιστήμης και θρησκείας.
Παρ’ όλα αυτά, η πίστη Μπαχάι έχει πολλά θεολογικά κενά και δογματικές ασυνέπειες. Συγκρινόμενη με τον χριστιανισμό, οι ουσιώδεις διδασκαλίες της είναι μόνον επιφανειακά όμοιες με τη χριστιανική. Οι διαφορές είναι βαθιές και θεμελιώδεις. Η πίστη Μπαχάι είναι περίτεχνη και μια πλήρης κριτική θα συνιστούσε εγκυκλοπαιδική καταγραφή. Έτσι, κάνουμε παρακάτω μερικές παρατηρήσεις.
Η πίστη Μπαχάι διδάσκει ότι δεν μπορούμε να γνωρίσουμε τον Θεό στην ουσία Του. Οι Μπαχάι δυσκολεύονται να εξηγήσουν πώς μπορούν να έχουν μια περίπλοκη θεολογία περί Θεού κι όμως να ισχυρίζονται ότι ο Θεός είναι «αγνώριστος». Και δεν βοηθάει να πούμε ότι οι προφήτες και οι φανερώσεις πληροφορούν το ανθρώπινο γένος διότι αν ο Θεός είναι «αγνώριστος», τότε η ανθρωπότητα δεν έχει σημείο αναφοράς βάσει του οποίου θα κρίνει ποιος δάσκαλος μιλάει την αλήθεια. Ο χριστιανισμός διδάσκει σωστά ότι μπορούμε να γνωρίσουμε τον Θεό, καθώς είναι με φυσικό τρόπο γνωστός ακόμη και στους απίστους, οι οποίοι δεν έχουν γνώση που προκύπτει από την σχέση τους με τον Θεό. Το Ρωμαίους 1:20 λέει, «τα αόρατα αυτού βλέπονται φανερά από την εποχή τής κτίσης τού κόσμου, καθώς νοούνται διαμέσου των δημιουργημάτων του, και η αιώνια δύναμή του και η θεότητα...» Ο Θεός μπορεί να γίνει γνωστός, όχι μόνον μέσω της Δημιουργίας αλλά και διαμέσου του λόγου Του και της παρουσίας τού Αγίου Πνεύματος, ο Οποίος ηγείται και μας οδηγεί και δίνει μαρτυρία ότι είμαστε παιδιά τού Θεού (Ρωμαίους 8:14-16). Όχι μόνον μπορούμε να Τον γνωρίσουμε αλλά μπορούμε να Τον γνωρίσουμε στενά ως «Αββά, Πατέρα» (Γαλάτας 4:6). Είναι αλήθεια πως ο άπειρος Θεός δεν χωράει στον περιορισμένο νου μας, αλλά ο άνθρωπος μπορεί να έχει μερική γνώση τού Θεού, πράγμα τελείως αληθές και σχεσιακά σημαντικό.
Σχετικά με τον Ιησού, η πίστη Μπαχάι διδάσκει ότι ήταν μια φανέρωση τού Θεού αλλά όχι ενσάρκωση. Η διαφορά φαίνεται μικρή αλλά στην πραγματικότητα είναι τεράστια. Οι Μπαχάι πιστεύουν ότι ο Θεός είναι αγνώριστος· συνεπώς, δεν μπορούσε ο Θεός να ενσαρκωθεί για να είναι παρών μεταξύ τών ανθρώπων. Αν ο Ιησούς είναι κυριολεκτικά Θεός και ο Ιησούς γίνεται γνωστός, τότε ο Θεός γίνεται γνωστός και η πίστη αυτή των Μπαχάι ανατινάζεται. Έτσι, οι Μπαχάι διδάσκουν ότι ο Ιησούς είναι μια αντανάκλαση τού Θεού. Όπως ένα πρόσωπο μπορεί να κοιτάξει μια αντανάκλαση τού ήλιου σ’ έναν καθρέφτη και να πει, «υπάρχει ήλιος», έτσι μπορεί να κοιτάξει κάποιος στον Ιησού και να πει, «υπάρχει Θεός», εννοώντας ότι «υπάρχει μια αντανάκλαση τού Θεού». Εδώ ανακύπτει πάλι το πρόβλημα τής διδασκαλίας ότι ο Θεός είναι «αγνώριστος», καθώς δεν υπάρχει τρόπος να διακρίνουμε μεταξύ αληθών και ψευδών φανερώσεων ή προφητών. Ο χριστιανός, όμως, μπορεί να επιχειρηματολογήσει ότι ο Χριστός έχει ξεχωρίσει τον εαυτό Του από όλες τις άλλες φανερώσεις και έχει επιβεβαιώσει την αυταπόδεικτη θεότητά Του δια της σωματικής Του ανάστασης από τους νεκρούς (Α΄ Κορινθίους 15), ένα σημείο που επίσης αρνούνται οι Μπαχάι. Ενώ η ανάσταση αποτελεί ένα θαύμα, είναι ωστόσο ένα ιστορικά υποστηρίξιμο γεγονός με δεδομένο το σώμα τής απόδειξης. Οι Δρ. Gary Habermas, Δρ. William Lane Craig, και N.T. έχουν υποστηρίξει καλώς την ιστορικότητα τής ανάστασης τού Ιησού Χριστού.
Η πίστη Μπαχάι αρνείται ακόμη την αποκλειστική επάρκεια τού Χριστού και των Γραφών. Σύμφωνα με την πίστη Μπαχάι, ο Κρίσνα, ο Βούδας, ο Ιησούς, ο Μωάμεθ, ο Μπαμπ και ο Μπαχαολλά ήταν όλοι τους φανερώσεις τού Θεού, και οι τελευταίοι αυτών έχουν περισσότερη εξουσία καθώς έχουν πληρέστερη αποκάλυψη από τον Θεό, σύμφωνα με την ιδέα τής προοδευτικής αποκάλυψης. Εδώ μπορούμε να επιστρατεύσουμε την χριστιανική απολογητική για να δείξουμε την μοναδικότητα τών ισχυρισμών τής χριστιανικής πίστης και την φιλαλήθειά της στην δογματική και πρακτική που δεν περιλαμβάνει αντίθετα θρησκευτικά συστήματα. Οι Μπαχάι, όμως, επιδιώκουν να δείξουν ότι όλες οι μεγάλες θρησκείες του κόσμου είναι δυνατόν να συμφιλιωθούν πλήρως. Οιεσδήποτε διαφορές δικαιολογούνται ως:
1) Κοινωνικοί Νόμοι — αντί για υπέρ-πολιτισμικοί πνευματικοί νόμοι.
2) Παλαιότερη αποκάλυψη — σε αντίθεση με την «πληρέστερη» κατοπινή αποκάλυψη.
3) Αλλοιωμένη διδασκαλία ή εσφαλμένη ερμηνεία.
Αλλά ακόμη και αν ικανοποιούνται αυτοί οι όροι, οι θρησκείες τού κόσμου ποικίλουν τόσο και διαφέρουν τόσο ουσιαστικά ώστε να καταφέρουν να συμβιβαστούν. Με δεδομένο ότι οι θρησκείες τού κόσμου προφανώς διδάσκουν και εφαρμόζουν αντίθετα πράγματα, το φορτίο πέφτει στους Μπαχάι να περισώσουν τις μεγάλες θρησκείες τού κόσμου ενώ ταυτόχρονα τις απογυμνώνουν από κάθε τι θεμελιώδες τής πίστης τους. Αποτελεί ειρωνεία πως οι θρησκείες που είναι περισσότερο πολυσυλλεκτικές —ο βουδισμός και ο ινδουισμός— είναι κλασικά αθεϊστικές και πανθεϊστικές (αντιστοίχως), και ούτε ο αθεϊσμός ούτε ο πανθεϊσμός επιτρέπεται εντός τής αυστηρά μονοθεϊστικής πίστης τών Μπαχάι. Εν τω μεταξύ, οι θρησκείες που είναι θεολογικά λιγότερο περιεκτικές από την πίστη Μπαχάι —το Ισλάμ, ο χριστιανισμός και ο ορθόφρων ιουδαϊσμός— είναι μονοθεϊστικές όπως είναι και η Μπαχάι.
Η πίστη Μπαχάι διδάσκει περαιτέρω ένα είδος σωτηρίας που βασίζεται στα έργα. Η πίστη Μπαχάι δεν διαφέρει πολύ από το Ισλάμ στην βασική του διδασκαλία για το πώς μπορεί κάποιος να σωθεί, εκτός από το γεγονός ότι λίγα πράγματα λέγονται για την μετά θάνατο ζωή στην πίστη Μπαχάι. Η επίγεια αυτή ζωή πρέπει να καταστεί πλήρης με καλά έργα που θ’ αντισταθμίσουν τα πονηρά έργα και θα δείξουν πως αξίζει κάποιος την τελική απελευθέρωση. Η αμαρτία δεν πληρώνεται ούτε σβήνει· αντιθέτως συγχωρείται από έναν μάλλον αγαθό Θεό. Ο άνθρωπος δεν έχει μια σημαντική σχέση με τον Θεό. Στην πραγματικότητα η πίστη Μπαχάι διδάσκει ότι δεν υπάρχει προσωπικότητα στην ουσία τού Θεού αλλά μόνο στις φανερώσεις Του. Συνεπώς, ο Θεός δεν υποβάλλεται εύκολα σε σχέση με τον άνθρωπο. Κατά συνέπεια, το χριστιανικό δόγμα της χάρης ερμηνεύεται εκ νέου ώστε «χάρη» σημαίνει «την ευσπλαχνική παραχώρηση τού Θεού προς τον άνθρωπο να έχει την ευκαιρία να κερδίσει την απελευθέρωση». Το δόγμα αυτό εμπεριέχει την άρνηση τής εξιλαστήριας θυσίας τού Χριστού και την ελαχιστοποίηση τής αμαρτίας.
Η χριστιανική άποψη τής σωτηρίας είναι πολύ διαφορετική. Η αμαρτία έχει αιώνιες και απεριόριστες συνέπειες καθώς πρόκειται για πανανθρώπινο έγκλημα ενάντια στον απολύτως τέλειο Θεό (Ρωμαίους 3:10, 23). Η αμαρτία, παρομοίως, είναι τόσο μεγάλη που αξίζει την θυσία μιας ζωής (αίμα) και προκαλεί αιώνια τιμωρία στην μετά θάνατο ζωή. Αλλά ο Χριστός πληρώνει το τίμημα που όλοι οφείλουμε, πεθαίνοντας ως άμωμη θυσία για την ένοχη ανθρωπότητα. Καθώς ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει κάτι προκειμένου να εξιλεωθεί ή για ν’ αξίζει αιώνια ανταμοιβή, πρέπει είτε να πεθάνει για τις αμαρτίες του είτε να πιστέψει ότι ο Χριστός έκανε χάρη και πέθανε στην θέση του (Ησαΐας 53, Ρωμαίους 5:8). Έτσι, είτε η σωτηρία προσφέρεται με την χάρη τού Θεού και γίνεται αποδεκτή δια της πίστης τού ανθρώπου, είτε δεν υπάρχει αιώνια σωτηρία.
Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη πως η πίστη Μπαχάι διακηρύττει πως ο Μπαχαολλά είναι η δεύτερη έλευση τού Χριστού. Ο Ιησούς Χριστός μάς προειδοποίησε στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο αναφορικά με τους έσχατους καιρούς: «Τότε, αν κάποιος σας πει: Να! εδώ είναι ο Χριστός ή εδώ, να μη πιστέψετε. Επειδή θα σηκωθούν ψευδόχριστοι και ψευδοπροφήτες, και θα δείξουν μεγάλα σημεία και τέρατα, ώστε να πλανήσουν, αν είναι δυνατόν, και τους εκλεκτούς.» (Ματθαίος 24:23-24) Είναι ενδιαφέρον πως οι Μπαχάι τυπικά αρνούνται ή ελαχιστοποιούν τα θαύματα τού Μπαχαολλά. Οι μοναδικοί πνευματικοί ισχυρισμοί του βασίζονται στην αυτό-πιστοποιούμενη εξουσία, στην περίεργη και απαίδευτη σοφία, στην δημιουργική συγγραφή, στην αγνή ζωή, στην επικρατούσα άποψη και σε άλλα υποκειμενικά κριτήρια. Τα περισσότερο αντικειμενικά κριτήρια όπως η προφητική εκπλήρωση χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό αλληγορικές ερμηνείες τών γραφών (δες Thief in the Night ‘Κλέφτης στη Νύχτα’ του William Sears). Η πίστη στον Μπαχαολλά περιορίζεται κατά πολύ σ’ ένα σημείο πίστης — είναι κάποιος πρόθυμος να τον αποδεχθεί ως την φανέρωση του Θεού χωρίς την ύπαρξη αντικειμενικής μαρτυρίας; Ο χριστιανισμός, φυσικά μας καλεί να τον πιστέψουμε, αλλά ο χριστιανός έχει δυνατή και ευαπόδεικτη μαρτυρία που συνοδεύει την πίστη.
Η πίστη Μπαχάι, συνεπώς, δεν συμφωνεί με τον παραδοσιακό χριστιανισμό και χρειάζεται ν’ απαντήσει σε πολλά για να υποστηρίξει εαυτήν. Το πώς ένας αγνώριστος Θεός μπορούσε να δημιουργήσει μια τόσο πολύπλοκη θεολογία και να δικαιολογήσει μια νέα παγκόσμια θρησκεία αποτελεί μυστήριο. Η πίστη Μπαχάι αδυνατεί ν’ αντιμετωπίσει την αμαρτία καθώς δεν την θεωρεί μεγάλο πρόβλημα, ωσάν η ανθρώπινη προσπάθεια μπορεί να την υπερνικήσει. Αρνείται την θεότητα τού Χριστού όπως και την ολοφάνερη αξία και κυριολεκτική φύση τής ανάστασης τού Χριστού. Και ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα τής πίστης Μπαχάι είναι ο πλουραλισμός της. Πώς, δηλαδή, μπορεί κάποιος να συμβιβάσει τόσο αποκλίνουσες θρησκείες χωρίς να τις έχει καταστρέψει εσωτερικά από θεολογική άποψη; Είναι εύκολο να επιχειρηματολογήσουμε υποστηρίζοντας ότι οι διάφορες θρησκείες τού κόσμου έχουν κοινά χαρακτηριστικά στην ηθική τους διδασκαλία κι έχουν κάποια αντίληψη τής απόλυτης πραγματικότητας. Είναι όμως τελείως άλλο πράγμα να προσπαθούμε να πείσουμε πως υπάρχει ενότητα στις θεμελιώδεις διδασκαλίες σχετικά με το τι είναι απόλυτη πραγματικότητα και το πώς εδράζονται αυτές οι ηθικές.
English
Ποια είναι η πίστη Μπαχάι;
