Ερώτηση
Τι είναι το Ευγενές Οκταπλό Μονοπάτι;
Απάντηση
Το Ευγενές Οκταπλό Μονοπάτι είναι το θεμέλιο τής βουδιστικής πρακτικής. Οι οκτώ ιδέες που περιέχονται στο Ευγενές Οκταπλό Μονοπάτι αποτελούν τις νοοτροπίες και τις συμπεριφορές που οι βουδιστές αγωνίζονται να μιμηθούν προκειμένου να βιώσουν τις Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες. Οι οκτώ αυτές ιδέες κατατάσσονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: Σοφία, Διαγωγή και Συγκέντρωση. Σύμφωνα με τις Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες, όλη η ζωή είναι μια ταλαιπωρία που προκαλείται από επιθυμίες για προσωρινά πράγματα, και καθώς όλα τα πράγματα είναι προσωρινά —ακόμη και ο εαυτός μας— ο μόνος τρόπος για να είμαστε απαλλαγμένοι από ταλαιπωρία είναι ν’ αποβάλλουμε όλες τις επιθυμίες. Αυτό γίνεται, σύμφωνα με τον βουδισμό, ακολουθώντας το Οκταπλό Μονοπάτι.
Αν και αποκαλείται «μονοπάτι», δεν υπάρχει λόγος ν’ ακολουθήσει κάποιος τα οκτώ αυτά στοιχεία με συγκεκριμένη σειρά. Νοείται, αντιθέτως, να τ’ ακολουθεί όλα ταυτόχρονα ώστε ν’ αποβάλλει τις επιθυμίες και να επιτύχει την νιρβάνα. Το Οκταπλό Μονοπάτι και ο βουδισμός καθ’ εαυτός αναπαριστώνται ως ένας τροχός με οκτώ ακτίνες, παρόμοιος με το πηδάλιο ενός πλοίου. Τα στοιχεία τού Ευγενούς Οκταπλού Μονοπατιού είναι η ορθή άποψη, η ορθή πρόθεση, ο ορθός λόγος, η ορθή συμπεριφορά, ο ορθός βιοπορισμός, η ορθή προσπάθεια, η ορθή επίγνωση και ο ορθός διαλογισμός.
Τα στοιχεία τής ορθής άποψης και της σωστής πρόθεσης αναφέρονται συχνά ως οι πτυχές τής σοφίας τού Ευγενούς Οκταπλού Μονοπατιού.
«Ορθή άποψη» σημαίνει βασικά η πίστη στις Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες: ότι η ζωή είναι ταλαιπωρία· η ταλαιπωρία προκαλείται ενώ επιθυμούμε προσωρινά πράγματα· όλα είναι προσωρινά· και μόνον όταν ακολουθούμε το Οκταπλό Μονοπάτι μπορούμε ν’ αποβάλλουμε όλες τις επιθυμίες. Περιλαμβάνει ακόμη την αντίληψη ιδεών όπως η αναγέννηση (μετενσάρκωση) και τον νόμο τής κάρμα. Είναι αληθές από βιβλική άποψη ότι πρέπει κάποιος να υποταχθεί σε μια συγκεκριμένη αλήθεια προκειμένου να σωθεί (Ιωάννης 8:32), αλλά η Αγία Γραφή δεν δέχεται πως η συγκεκριμένη γνώση αποτελεί κατά κάποιον τρόπο ένα ενεργητικό τμήμα τής σωτηρίας κάποιου (Εφεσίους 2:8, Α΄ Κορινθίους 3:19).
Η «ορθή πρόθεση» αναφέρεται στην προθυμία ν’ αλλάξει κάποιος προς το καλύτερο, σύμφωνα με τις Ευγενείς Αλήθειες και το Οκταπλό Μονοπάτι. Ο άνθρωπος που έχει ορθή πρόθεση είναι αφοσιωμένος στις αρχές τού βουδισμού κι επιδιώκει να εξετάζει τις σκέψεις και τις συμπεριφορές του με αυτές. Μιλώντας βιβλικά, οι πιστοί καλούμαστε να εξετάζουμε την πίστη μας και τις πράξεις μας με βάση τα πρότυπα τού Χριστού (Β΄ Κορινθίους 13:5, Ρωμαίους 13:14, Ιωάννης 15:14). Η Αγία Γραφή αναγνωρίζει ακόμη πως αυτό που ένας άνθρωπος θέλει βαθιά μέσα του, δεν είναι πάντοτε αυτό που έπρεπε να θέλει (Ιερεμίας 17:9). Ο βουδισμός δεν προσφέρει κάποια απάντηση για το πώς μπορεί κάποιος ν’ αλλάξει τις βαθιές του επιθυμίες ώστε να φτάσει στον φωτισμό (δες Β΄ Κορινθίους 10:12).
Τα στοιχεία τού ορθού λόγου, της ορθής συμπεριφοράς και του ορθού βιοπορισμού αναφέρονται συχνά ως οι ηθικές πτυχές τού Ευγενούς Οκταπλού Μονοπατιού.
Ο «ορθός λόγος» αναφέρεται στην χρήση τών λέξεων με ειλικρίνεια, ευγένεια και σκοπιμότητα. Ο τρόπος αυτός αποφεύγει το κουτσομπολιό, το ψέμα ή την λεκτική κακοποίηση. Ο ορθός λόγος απευθύνεται τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο. Ένα ενδιαφέρον παράπλευρο αποτέλεσμα τής βουδιστικής προσέγγισης τού ορθού λόγου είναι η αποφυγή τής συζήτησης συγκεκριμένων πνευματικών ή μεταφυσικών θεμάτων. Σύμφωνα με τον βουδισμό, μερικά ερωτήματα τής απώτερης πραγματικότητας είναι άσχετα με την ενασχόληση τού ανθρώπου με το Οκταπλό Μονοπάτι, έτσι, η περί αυτών συζήτηση δεν συνιστά «ορθό λόγο». Από βιβλική άποψη καλούμαστε να ελέγχουμε τα λόγια μας (Παροιμίες 10:19) και ν’ αποφεύγουμε περιττές συγκρούσεις (Α΄ Τιμόθεον 6:4).
Η «σωστή συμπεριφορά» περιλαμβάνει την αποφυγή πράξεων όπως ο φόνος, η κλοπή, η μοιχεία κ.ο.κ. Η γενική αρχή που μας οδηγεί στην διάκριση τού ορθού από το εσφαλμένο είναι το κατά πόσον μια πράξη βλάπτει ή όχι τον συνάνθρωπό μας. Η Αγία Γραφή μάς δίνει, φυσικά, μια προσέγγιση που μας προκαλεί να συμπεριφερόμαστε ηθικά (Ματθαίος 7:12, Α΄ Κορινθίους 9:27), συνδυάζοντας την συμπεριφορά με στάση ζωής που την χαρακτηρίζει μια ενιαία προσέγγιση στην ηθική (Ματθαίος 5:21-22, 27-28). Το πρότυπο τής Αγίας Γραφής περί του ορθού σε αντίθεση με το εσφαλμένο είναι τελικώς όχι το κατά πόσον βλάπτει τον συνάνθρωπό μας αλλά κατά πόσον αντιτίθεται στην άγια φύση τού Θεού.
Ο «ορθός βιοπορισμός» είναι παρόμοιος με την ορθή συμπεριφορά, αλλά εντοπίζεται συγκεκριμένα στην επαγγελματική απασχόληση τού ανθρώπου. Σύμφωνα με αυτήν την αρχή, δεν πρέπει κάποιος να εξαπατάει, να ψεύδεται, ή να συμμετέχει σε δουλειές που ζημιώνουν ή κακομεταχειρίζονται ανθρώπους. Ένεκα των βουδιστικών προσεγγίσεων σχετικά με τα ζώα και την βία εναντίον τους, ο κανόνας αυτός αποκλείει κάθε δουλειά που περιλαμβάνει σφάξιμο ζώων, πώληση κρέατος ή την κατασκευή και πώληση όπλων. Σύμφωνα με την Αγία Γραφή ο άνθρωπος πρέπει να διεξάγει όλες τις δραστηριότητές του, βεβαίως και την εργασία του, με το ίδιο ηθικό ενδιαφέρον (Ψαλμός 44:21, Ρωμαίους 2:16, Β΄ Κορινθίους 4:2). Ο Θεός ακόμη προσδοκά από εμάς να είμαστε καλοί διαχειριστές τής φύσης (Λευιτικό 19:25, 25:2-5, Αββακούμ 2:8, 17). Η Γραφή ωστόσο δεν απαγορεύει την χρήση ζώων (Μάρκος 7:19, Γένεση 1:28) ή τα νόμιμα μέσα αυτοάμυνας (Λουκάς 22:36).
Τα στοιχεία τής ορθής προσπάθειας, της ορθής επίγνωσης και του ορθού διαλογισμού είναι συνήθως γνωστά ως οι πτυχές τής συγκέντρωσης του Ευγενούς Οκταπλού Μονοπατιού.
Η «ορθή προσπάθεια» απαιτεί την αίσθηση τής επιμονής και της προσοχής στην εφαρμογή τών άλλων πτυχών τού Οκταπλού Μονοπατιού. Υπονοεί την θέληση ν’ αποφύγει ο άνθρωπος την απαισιόδοξη σκέψη και τα αρνητικά συναισθήματα όπως η οργή. Θα επαναλάβουμε πως εδώ φαίνεται ένα πρόβλημα, ότι η ανθρώπινη φύση ρέπει στον εγωκεντρισμό και την οκνηρία. Ο βουδισμός δεν παρουσιάζει ιδιαίτερους τρόπους για ν’ αλλάξει αυτές τις πτυχές στην ζωή ενός ανθρώπου που δεν έχει την τάση να τις αλλάξει. Η Αγία Γραφή μιλάει για την θέληση και ικανότητα τού Θεού ν’ αλλάζει την καρδιά, ακόμη και όταν εμείς αντιστεκόμαστε (Β΄ Θεσσαλονικείς 3:13, Α΄ Κορινθίους 6:11).
Η «ορθή επίγνωση» είναι παρόμοια με την ορθή προσπάθεια αλλά αφορά περισσότερο τις διανοητικές και φιλοσοφικές πτυχές. Ο βουδισμός ενθαρρύνει ένα υψηλό επίπεδο επίγνωσης τού εαυτού μας, και δίνει ιδιαίτερη προσοχή στο πώς ένας άνθρωπος ανταποκρίνεται στις εμπειρίες του και στο περιβάλλον. Αυτός ο τύπος επίγνωσης επικεντρώνεται στο παρόν και δίνεται λιγότερη έμφαση στο παρελθόν ή στο μέλλον. Σύμφωνα με την βιβλική θεώρηση καλούμαστε να προστατεύουμε τις σκέψεις μας και να προσέχουμε πώς το περιβάλλον μας επηρεάζει την πνευματική μας ζωή (Α΄ Κορινθίους 15:33, 6:12).
Ο «ορθός διαλογισμός» αποτελεί μια βασική πρακτική τού βουδισμού, που περιλαμβάνει αναπνοές, ψαλμωδία και άλλες τεχνικές που απαιτούν συγκέντρωση. Ο σκοπός αυτής της μορφής τού διαλογισμού είναι ν’ αδειάσει ο άνθρωπος τον νου του πλήρως από κάθε τι εκτός από το αντικείμενο τής συγκέντρωσης. Η απόλυτη έκφραση αυτής της μορφής διαλογισμού είναι η σαμάντχι, όταν ο άνθρωπος προοδεύει μέσω ποικίλων επιπέδων στοχασμού μέχρις ότου φτάσει σε κατάσταση πλήρους μη-αντίληψης και μη-συναίσθησης. Αυτό είναι ένα άλλο σημείο που αντιβαίνει στην βιβλική διδασκαλία. Η Αγία Γραφή επιδοκιμάζει τις ιδέες της περισυλλογής και του στοχασμού (Ψαλμός 1:2, 119:15) αλλά όχι με τον σκοπό «αδειάσματος» του νου. Ο σκοπός τής χριστιανικής περισυλλογής, αντιθέτως, είναι η εστίαση τού νου στην αλήθεια τού λόγου τού Θεού. Σύμφωνα με την βιβλική θεώρηση περισυλλογή είναι η πλήρωση τού νου με τον αποκαλυμμένο λόγο τού Θεού.
Συνοψίζοντας, υπάρχουν κάποια σημεία συμφωνίας μεταξύ του βιβλικού χριστιανισμού και του βουδιστικού Ευγενούς Οκταπλού Μονοπατιού. Οι πολλές, όμως, διαφορές είναι και θεμελιώδεις και ασυμβίβαστες. Σύμφωνα με το Οκταπλό Μονοπάτι, ο άνθρωπος που δεν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του να εκπληρώσει όλες τις πτυχές, είναι απλώς ανίκανος ν’ ακολουθήσει το Μονοπάτι. Η μόνη του εναλλακτική επιλογή είναι να ελπίζει ότι οι επιθυμίες, οι προθέσεις και οι προσπάθειές του θ’ αλλάξουν από μόνες τους. Η Γραφή εξηγεί πως δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε την καρδιά μας πως θα εκζητήσει από μόνη της το καλό κι ότι θα το βρούμε μέσα μας (Ιερεμίας 17:9, Ρωμαίους 3:10-12, 7:18-24), αλλά κάθε καρδιά μπορεί ν’ αλλάξει μέσω της σχέσης της με τον Χριστό (Ρωμαίους 7:25, Γαλάτας 3:13).
English
Τι είναι το Ευγενές Οκταπλό Μονοπάτι;
