Ερώτηση
Το Άγιο Πνεύμα είναι «Αυτός», «Αυτή» ή «Αυτό»; Είναι αρσενικό, θηλυκό ή ουδέτερο;
Απάντηση
Ένα σύνηθες σφάλμα που κάνουμε όταν αναφερόμαστε στο Άγιο Πνεύμα είναι το να θεωρούμε πως είναι «αυτό», κάτι που η Αγία Γραφή ποτέ δεν κάνει. Το Άγιο Πνεύμα είναι Πρόσωπο. Έχει ιδιότητες προσωπικότητας, ενεργεί τις πράξεις των προσώπων και έχει προσωπικές σχέσεις. Έχει ενοράσεις (Α΄ Κορινθίους 2:10-11). Γνωρίζει πράγματα που απαιτούν νοημοσύνη (Ρωμαίους 8:27). Έχει βούληση (Α΄ Κορινθίους 12:11). Ελέγχει για την αμαρτία (Ιωάννης 16:8). Πραγματοποιεί θαύματα (Πράξεις 8:39). Οδηγεί (Ιωάννης 16:13). Μεσολαβεί μεταξύ προσώπων (Ρωμαίους 8:26). Οφείλουμε να Τον υπακούμε (Πράξεις 10:19-20). Μπορεί κάποιος να Του πει ψέματα (Πράξεις 5:3), να Του αντισταθεί (Πράξεις 7:51), να Τον λυπήσει (Εφεσίους 4:30), να Τον βλασφημήσει (Ματθαίος 12:31), ακόμη και να Τον προσβάλλει (Εβραίους 10:29). Σχετίζεται με τους αποστόλους (Πράξεις 15:28) και με κάθε μέλος της Τριάδας (Ιωάννης 16:14, Ματθαίος 28:19, Β΄ Κορινθίους 13:14). Η προσωπικότητα του Αγίου Πνεύματος είναι εμφανής χωρίς αμφιβολία στην Αγία Γραφή αλλά τι ισχύει αναφορικά με το γένος;
Γλωσσολογικά, είναι σαφές πως η θεϊστική ορολογία του αρσενικού γένους κυριαρχεί στις Γραφές. Και στις δύο Διαθήκες, οι αναφορές στον Θεό χρησιμοποιούν αντωνυμίες αρσενικού γένους. Συγκεκριμένα ονόματα για τον Θεό (π.χ., Γιαχβέ, Ελοχείμ, Αντονάι, Κύριος, Θεός, κ.λπ.) είναι αρσενικού γένους. Ο Θεός δεν φέρει ποτέ όνομα θηλυκού γένους, ούτε χρησιμοποιείται γι' Αυτόν αντωνυμία θηλυκού γένους. Η λέξη «Πνεύμα» είναι ουδετέρου γένους. Η εβραϊκή λέξη που εμείς μεταφράζουμε «πνεύμα» είναι ρούαχ και είναι θηλυκού γένους (Γένεση 1:2). Παρ' όλ' αυτά το γένος μιας λέξης στην ελληνική ή την εβραϊκή δεν σχετίζεται με το γένος της προσωπικότητας.
Μιλώντας θεολογικά, από τη στιγμή που το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός, μπορούμε να διατυπώσουμε κάποιες προτάσεις για το Πρόσωπό Του, αναφερόμενοι γενικά στον Θεό. Ο Θεός είναι πνεύμα σε αντίθεση με την ύλη. Ο Θεός είναι αόρατος (δηλ. άυλος) (Ιωάννης 4:24, Λουκάς 24:39, Ρωμαίους 1:20, Κολοσσαείς 1:15, Α΄ Τιμόθεον 1:17). Αυτός είναι ο λόγος που κανένα υλικό πράγμα δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ ν' αντιπροσωπεύσει τον Θεό (Έξοδος 20:4). Αν το γένος αποτελεί ιδιότητα που χαρακτηρίζει ένα σώμα, τότε το πνεύμα δεν έχει γένος. Ο Θεός ως ουσία δεν έχει γένος.
Οι βιβλικές εικόνες του Θεού παρουσιάζουν ποικιλία όσον αφορά το γένος. Πολλοί άνθρωποι σκέπτονται πως η Γραφή παρουσιάζει τον Θεό αποκλειστικά με το αρσενικό γένος αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Στο βιβλίο του Ιώβ ο Θεός γεννάει και στο βιβλίο του Ησαΐα παρομοιάζει τον εαυτό Του με μητέρα. Ο Ιησούς παρομοίασε τον Πατέρα με γυναίκα που ψάχνει το χαμένο νόμισμα στον Λουκά 15 (και τον εαυτό του με κλώσα, στον Ματθαίο 23:37). Στη Γένεση 1:26-27 ο Θεός είπε, «Ας κάνουμε άνθρωπο σύμφωνα με τη δική μας εικόνα, σύμφωνα με τη δική μας ομοίωση» και κατόπιν, «και ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική του εικόνα· σύμφωνα με την εικόνα του Θεού τον δημιούργησε· αρσενικό και θηλυκό τους δημιούργησε». Έτσι, η εικόνα του Θεού ήταν αρσενικό και θηλυκό –όχι μόνο το ένα ή μόνο το άλλο. Αυτό επιβεβαιώνεται περαιτέρω στο Γένεση 5:2, που μπορεί να μεταφραστεί κυριολεκτικά ως «αρσενικό και θηλυκό τους δημιούργησε· και τους ευλόγησε και αποκάλεσε το όνομά τους Αδάμ, την ημέρα που τους δημιούργησε». Ο εβραϊκός όρος «αδάμ» σημαίνει άνθρωπος –είναι το πλαίσιο του κειμένου που καθορίζει αν σημαίνει «άνδρας» (σε αντίθεση με τη γυναίκα) ή «άνθρωπος» (στη συλλογική του σημασία). Συνεπώς, στον όποιο βαθμό η ανθρωπότητα δημιουργείται σύμφωνα με την εικόνα του Θεού, το φύλο δεν αποτελεί μέρος του ζητήματος.
Παρ' όλ' αυτά, η εικόνα του αρσενικού σχετιζόμενη με τη θεία αποκάλυψη δεν είναι άσκοπη. Οι μαθητές ζήτησαν από τον Ιησού να τους δείξει τον Πατέρα (Ιωάννης 14). Ζητούσαν μια φυσική αποκάλυψη του Θεού. Ο Χριστός ανταποκρίνεται λέγοντας, «όποιος είδε εμένα είδε τον πατέρα» (εδ. 9). Ο Παύλος το κάνει σαφές πως ο Ιησούς είναι η ακριβής εικόνα του Θεού, στην Κολοσσαείς 1:15, αποκαλώντας Τον «η εικόνα του αοράτου Θεού». Το εδάφιο αυτό περιέχεται σε μια περικοπή που δείχνει την υπεροχή του Χριστού πάνω σε όλη την Δημιουργία. Οι περισσότερες αρχαίες θρησκείες πίστευαν σ' ένα πάνθεο –με θεούς και θεές- που άξιζαν λατρεία. Ένα από τα διακριτικά χαρακτηριστικά της Ιουδαίο-χριστιανικής θρησκείας είναι η πίστη σ' έναν υπέρτατο Δημιουργό. Η χρήση του αρσενικού γένους απεικονίζει καλύτερα τη σχέση του Δημιουργού με την Δημιουργία Του. Όπως ένας άνδρας διεισδύει σε μια γυναίκα για να την καταστήσει έγκυο, έτσι ο Δημιουργός δημιουργεί το σύμπαν όντας εκτός αυτού, παρά το γεννά μέσα Του … Όπως μια γυναίκα δεν μπορεί να γονιμοποιηθεί μόνη της, έτσι το σύμπαν δεν μπορεί να δημιουργήσει τον εαυτό του. Ο Παύλος απηχεί την ιδέα αυτή στην Α΄ Τιμόθεον 2:12-14 όταν αναφέρεται στη σειρά της δημιουργίας των φύλων ως υπόδειγμα για την τάξη της Εκκλησίας.
Τελικώς, οποιαδήποτε κι αν είναι η θεολογική μας κατανόηση, είναι γεγονός πως ο Θεός χρησιμοποίησε αποκλειστικά όρους αρσενικού γένους ν' αναφέρονται σ' Αυτόν και σχεδόν αποκλειστικά το αρσενικό γένος να εκφράζει τις μεταφορές. Μέσα σε όλη την Αγία Γραφή μας διδάσκει πώς να Του μιλάμε κι αυτό εκφράζεται με όρους που δείχνουν σχέση με αρσενική οντότητα. Έτσι, ενώ το Άγιο Πνεύμα δεν είναι ούτε αρσενικό ούτε θηλυκό στην ουσία Του, πρόκειται για Πρόσωπο (είναι Κάποιος και όχι κάτι) που σχετίζεται με τη Δημιουργία και αποκαλύπτεται. Δεν υπάρχει απολύτως καμία βιβλική βάση ώστε να θεωρήσουμε το Άγιο Πνεύμα ως το «θηλυκό» μέλος της Τριάδας.
English
Το Άγιο Πνεύμα είναι «Αυτός», «Αυτή» ή «Αυτό»; Είναι αρσενικό, θηλυκό ή ουδέτερο;
