Ερώτηση
Υπάρχει κάποιο επιχείρημα υπέρ της ύπαρξης του Θεού;
Απάντηση
Το ερώτημα κατά πόσον υπάρχει ένα καθοριστικό επιχείρημα υπέρ της ύπαρξης του Θεού έχει συζητηθεί καθ' όλη την Ιστορία, με υπέρμετρα ευφυείς ανθρώπους να υποστηρίζουν και τις δύο θέσεις της αντιπαράθεσης. Στους πρόσφατους χρόνους, τα επιχειρήματα ενάντια στην πιθανότητα ύπαρξης Θεού έχουν πάρει τον χαρακτήρα στρατιωτικού πνεύματος που κατηγορεί καθέναν που τολμά να πιστέψει στον Θεό ως έχοντα ψευδαισθήσεις ή παράλογο. Ο Καρλ Μαρξ διαβεβαίωνε πως όποιος πιστεύει στον Θεό πρέπει να έχει νοητική δυσλειτουργία που του προκάλεσε ανάπηρη σκέψη. Ο ψυχίατρος Σίγκμουντ Φρόυντ έγραψε πως ένα πρόσωπο που πιστεύει σε Δημιουργό Θεό έχει ψευδαισθήσεις και διατηρεί εκείνες μόνο τις πεποιθήσεις που ικανοποιούν τον «κατ' ευχήν
εκπληρούμενο» παράγοντα, που δημιουργεί αυτό που ο Φρόιντ θεωρούσε πως είναι μια αναιτιολόγητη θέση. Ο φιλόσοφος Φρειδερίκος Νίτσε απερίφραστα είπε πως η πίστη ισοδυναμεί με την έλλειψη θέλησης για γνώση της αλήθειας. Οι φωνές αυτών των τριών ανθρώπων από την Ιστορία (υπάρχουν κι άλλοι σαν αυτούς) απλώς επαναλαμβάνονται σήμερα από τη νέα γενιά των αθεϊστών που υποστηρίζουν πως η πίστη στον Θεό είναι διανοητικά αδικαιολόγητη.
Στ' αλήθεια, έτσι έχουν τα πράγματα; Είναι η πίστη στον Θεό μια λογικά απαράδεκτη θέση; Υπάρχει κάποιο λογικό και ικανοποιητικό επιχείρημα υπέρ της ύπαρξης του Θεού; Εκτός των αναφορών στην Αγία Γραφή, μπορεί να σταθεί κάποιο επιχείρημα για την ύπαρξη του Θεού που καταρρίπτει τις θέσεις και των παλαιοτέρων και των νέων αθεϊστών και που δίνει επαρκή υποστήριξη για την πίστη σ' έναν Δημιουργό; Η απάντηση είναι, ναι, μπορεί. Επιπλέον, δείχνοντας την ισχύ ενός επιχειρήματος υπέρ της ύπαρξης Θεού, το επιχείρημα του αθεϊσμού φανερώνεται διανοητικά αδύναμο.
Προκειμένου να παραθέσουμε ένα επιχείρημα για την ύπαρξη του Θεού, πρέπει να ξεκινήσουμε κάνοντας τις σωστές ερωτήσεις. Ξεκινούμε με την πλέον βασική μεταφυσική ερώτηση: «Γιατί υπάρχει κάτι αντί να μην υπάρχει απολύτως τίποτα;» Αυτή είναι η βασική ερώτηση της ύπαρξης –γιατί υπάρχουμε εμείς εδώ; Γιατί υπάρχει η γη; Γιατί υπάρχει το σύμπαν αντί για το τίποτα; Σχολιάζοντας ένας θεολόγος αυτό το σημείο είπε, «κατά μια έννοια ο άνθρωπος δεν θέτει το ερώτημα περί Θεού αλλά η ίδια του η ύπαρξη εγείρει το ερώτημα περί Θεού».
Θεωρώντας αυτό το ερώτημα, υπάρχουν τέσσερις δυνατές απαντήσεις στο γιατί να έχουμε κάτι αντί για απολύτως τίποτα:
1. Η πραγματικότητα είναι μια ψευδαίσθηση.
2. Η πραγματικότητα είναι/ήταν αυτοδημιούργητη.
3. Η πραγματικότητα είναι αυθύπαρκτη (αιώνια).
4. Η πραγματικότητα δημιουργήθηκε από κάτι που είναι αυθύπαρκτο.
Έτσι, ποια είναι η πλέον εύλογη λύση; Ας ξεκινήσουμε με την εκδοχή πως η πραγματικότητα είναι απλά μια ψευδαίσθηση, κάτι που μερικές ανατολικές θρησκείες πιστεύουν. Η άποψη αυτή τέθηκε στο περιθώριο αιώνες πριν από τον φιλόσοφο Ρενέ Ντεκάρτ που φημίζεται για την πρόταση «σκέπτομαι, άρα υπάρχω». Ο Ντεκάρτ, ένας μαθηματικός, επιχειρηματολόγησε πως αν σκέπτεται, τότε πρέπει να «υπάρχει». Με άλλα λόγια, «σκέπτομαι, άρα δεν είμαι μια ψευδαίσθηση». Οι ψευδαισθήσεις προϋποθέτουν πως κάτι έχει την εμπειρία της ψευδαίσθησης, κι επιπλέον, δεν μπορείς ν' αμφισβητείς την ύπαρξη του εαυτού σου χωρίς ν' αποδείξεις την ύπαρξή σου· είναι ένα αυτοαναιρούμενο επιχείρημα. Έτσι, η δυνατότητα της ύπαρξης πραγματικότητας ως ψευδαίσθησης εξαλείφεται.
Επόμενη είναι η εκδοχή της αυτοδημιούργητης πραγματικότητας. Όταν μελετούμε φιλοσοφία, μαθαίνουμε για τις «αναλυτικώς εσφαλμένες» προτάσεις, που σημαίνει ότι είναι εσφαλμένες εξ' ορισμού. Η δυνατότητα μιας πραγματικότητας που είναι αυτοδημιούργητη είναι μια πρόταση αυτού του τύπου για τον απλό λόγο πως κάτι δεν μπορεί να υπάρξει προ της εμφάνισής του στην ύπαρξη. Αν εσύ δημιούργησες τον εαυτό σου, τότε πρέπει να έχεις υπάρξει πριν τη δημιουργία του εαυτού σου, αλλά αυτό, απλά, δεν γίνεται. Στην εξέλιξη αυτό αποκαλείται μερικές φορές «αυτόματη δημιουργία» -κάτι προέρχεται από το τίποτα- μια θέση που λίγοι, αν υπάρχουν τέτοιοι, λογικοί άνθρωποι κρατούν ακόμη απλά διότι δεν μπορείς να πάρεις κάτι από το τίποτα. Ακόμη και ο άθεος David Hume είπε, «ποτέ δεν αξίωσα μια τόσο παράλογη πρόταση, ότι κάτι θα μπορούσε να προκύψει χωρίς αιτία». Από τη στιγμή που κάτι δεν μπορεί να προέλθει από το τίποτα, η εναλλακτική πρόταση της αυτοδημιούργητης πραγματικότητας εξαλείφεται.
Απομένουν τώρα δύο επιλογές, μια αιώνια πραγματικότητα ή μια πραγματικότητα που δημιουργήθηκε από κάτι που είναι αιώνιο. Ένα αιώνιο σύμπαν ή ένας αιώνιος Δημιουργός. Ο θεολόγος του 18ου αιώνα Ιωνάθαν Έντουαρτς το συνόψισε ως εξής:
• Κάτι υπάρχει.
• Το τίποτα δεν μπορεί να δημιουργήσει κάτι.
• Συνεπώς, ένα αναγκαίο και αιώνιο «κάτι» υπάρχει.
Σημείωσε πως πρέπει να πάμε πίσω σ' ένα αιώνιο «κάτι». Ο αθεϊστής που περιγελά τον πιστό στον Θεό επειδή πιστεύει σ' έναν αιώνιο Δημιουργό, πρέπει να κάνει στροφή ν' αγκαλιάσει ένα αιώνιο σύμπαν· είναι η μόνη άλλη πόρτα που μπορεί να διαλέξει. Τώρα το ερώτημα είναι, πού οδηγεί η μαρτυρία; Η μαρτυρία οδηγεί στην ύλη που υπάρχει πριν τον νου ή στον νου που υπάρχει πριν την ύλη;
Μέχρι σήμερα, όλη η επιστημονική και φιλοσοφική μαρτυρία δείχνει προς έναν αιώνιο Δημιουργό κι όχι σ' ένα αιώνιο σύμπαν. Από επιστημονική άποψη, τίμιοι επιστήμονες παραδέχονται πως το σύμπαν έχει αρχή και ό,τι έχει αρχή δεν είναι αιώνιο. Με άλλα λόγια, ό,τι έχει αρχή, έχει αιτία, και αν το σύμπαν έχει αρχή, υπάρχει μια αιτία. Το γεγονός ότι το σύμπαν έχει αρχή υπογραμμίζεται από τη μαρτυρία του δεύτερου Νόμου της Θερμοδυναμικής, την ακτινοβολιακή ηχώ της μεγάλης έκρηξης, που ανακαλύφθηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα, το γεγονός ότι το σύμπαν διαστέλλεται και μπορούμε ν' ακολουθήσουμε τα ίχνη του προς τα πίσω σε μια μοναδική αρχή, και τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Όλα δείχνουν πως το σύμπαν δεν είναι αιώνιο.
Περαιτέρω, οι νόμοι που περιβάλλουν την αιτιότητα μιλούν ενάντια στη ιδέα πως το σύμπαν αποτελεί την απόλυτη αιτία όλων όσων γνωρίζουμε ένεκα του εξής απλού γεγονότος: ένα αποτέλεσμα πρέπει να μοιάζει στην αιτία του. Βάσει αυτής της αλήθειας κανένας αθεϊστής δεν μπορεί να εξηγήσει πως ένα απρόσωπο, άσκοπο, άνευ νοήματος και ηθικής σύμπαν, δημιούργησε τυχαία υπάρξεις (εμάς) που είμαστε πλήρεις προσωπικότητες και μας διακατέχει η εμμονή του σκοπού, του νοήματος και της ηθικής. Κάτι τέτοιο, από την άποψη της αιτιότητας, καταρρίπτει πλήρως την ιδέα ενός φυσικού σύμπαντος που γεννά οτιδήποτε υπάρχει. Έτσι, τελικά, η ιδέα ενός αιώνιου σύμπαντος εξαλείφεται.
Ο φιλόσοφος J. S. Mill (δεν είναι χριστιανός) συνόψισε το πού έχουμε σήμερα καταλήξει ως εξής: «είναι αυτονόητο πως μόνο Νους μπορεί να δημιουργήσει νου». Το μόνο λογικό και εύλογο συμπέρασμα είναι πως ένας αιώνιος Δημιουργός είναι ο υπεύθυνος για την πραγματικότητα που γνωρίζουμε. Ή, για να το θέσουμε ως ενότητα λογικών προτάσεων:
• Κάτι υπάρχει.
• Δεν παίρνεις κάτι από το τίποτα.
• Συνεπώς ένα αναγκαίο και αιώνιο «κάτι» υπάρχει.
• Οι μόνες δύο εκδοχές είναι ένα αιώνιο σύμπαν ή ένας αιώνιος Δημιουργός.
• Η Επιστήμη και η Φιλοσοφία έχουν αποδοκιμάσει την ιδέα ενός αιωνίου σύμπαντος.
• Συνεπώς, υπάρχει ένας αιώνιος Δημιουργός.
Ο πρώην αθεϊστής Lee Strobel, που έφτασε σ' αυτό το οριστικό συμπέρασμα πολλά χρόνια πριν, έχει σχολιάσει, «ουσιαστικά κατάλαβα πως για να παραμείνω άθεος θα έπρεπε να πιστέψω πως το τίποτα παράγει τα πάντα· η ανυπαρξία ζωής παράγει ζωή· η τυχαιότητα παράγει ακριβή προσαρμογή· το χάος παράγει πληροφορία· η μη συνειδητότητα παράγει συνείδηση· και η έλλειψη λογικής παράγει νοημοσύνη. Αυτά τα κενά της πίστης ήταν απλά πολύ μεγάλα για μένα για να τ' αποδεχθώ, ιδιαίτερα απέναντι στο φως της καταφατικής μαρτυρίας υπέρ της ύπαρξης του Θεού… Με άλλα λόγια, στη δική μου αξιολόγηση, η χριστιανική κοσμοθεωρία μετρούσε για την συνολική της μαρτυρία πολύ καλύτερα απ' ό,τι η αθεϊστική κοσμοθεωρία.»
Αλλά η επόμενη ερώτηση που πρέπει ν' αντιμετωπίσουμε είναι η εξής: Αν υπάρχει ένας αιώνιος Δημιουργός (κι έχουμε δείξει πως υπάρχει), τι είδους Δημιουργός είναι Αυτός; Μπορούμε να εξάγουμε στοιχεία τού είναι Του από αυτά που έχει δημιουργήσει; Με άλλα λόγια, μπορούμε ν' αντιληφθούμε την αιτία από τ' αποτελέσματά της; Η απάντηση είναι ναι, μπορούμε, εικάζοντας πως έχει τ' ακόλουθα χαρακτηριστικά:
• Πρέπει να είναι υπερφυσικός στη φύση Του (αφού δημιούργησε τον χώρο και τον χρόνο).
• Πρέπει να είναι δυνατός (υπέρμετρα).
• Πρέπει να είναι αιώνιος (αυθύπαρκτος).
• Πρέπει να είναι πανταχού παρών (δημιούργησε τον χώρο αλλά δεν περιορίζεται σ' αυτόν).
• Πρέπει να είναι άχρονος και αναλλοίωτος (δημιούργησε τον χρόνο).
• Πρέπει να είναι άυλος διότι υπερβαίνει τον φυσικό χώρο.
• Πρέπει να είναι προσωπικός (το απρόσωπο δεν μπορεί να δημιουργήσει την προσωπικότητα).
• Πρέπει να είναι άπειρος και μοναδικός καθώς δεν γίνεται να υπάρχουν δύο απειρότητες.
• Πρέπει να είναι ποικιλόμορφος αλλά σε ενότητα καθώς η ποικιλία και η ενότητα υπάρχουν στη φύση.
• Πρέπει να είναι νοήμων (στον υπέρτατο βαθμό). Μόνο νοήμων ύπαρξη μπορεί να παράγει άλλη νοήμονα ύπαρξη.
• Πρέπει να είναι αποφασιστικός καθώς δημιούργησε σκοπίμως τα πάντα.
• Πρέπει να είναι ηθικός (κανένας ηθικός νόμος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς νομοθέτη).
• Πρέπει να νοιάζεται (αλλιώς δεν θα δίνονταν ηθικοί νόμοι).
Θεωρώντας την αλήθεια των παραπάνω, ρωτάμε τώρα αν κάποια θρησκεία στον κόσμο περιγράφει έναν τέτοιο Δημιουργό. Η απάντηση είναι ναι: Ο Θεός της Αγίας Γραφής ταιριάζει τέλεια με την παραπάνω προσωπογραφία. Είναι υπερφυσικός (Γένεση 1:1), δυνατός (Ιερεμίας 32:17), αιώνιος (Ψαλμός 90:2), πανταχού παρών (Ψαλμός 139:7), άχρονος/αναλλοίωτος (Μαλαχίας 3:6), άυλος (Ιωάννης 5:24), προσωπικός (Γένεση 3:9), αναγκαίος (Κολοσσαείς 1:17), άπειρος/μοναδικός (Ιερεμίας 23:24, Δευτερονόμιο 6:4), ποικιλόμορφος και με ενότητα (Ματθαίος 28:19), νοήμων (Ψαλμός 147:4-5), αποφασιστικός (Ιερεμίας 29:11), ηθικός (Δανιήλ 9:14), και φιλόστοργος (Α΄ Πέτρου 5:6-7).
Ένα τελευταίο θέμα που χρειάζεται ν' αντιμετωπίσουμε στο ζήτημα της ύπαρξης του Θεού είναι το πόσο δικαιολογημένη είναι πραγματικά η τοποθέτηση του αθεϊστή. Από τη στιγμή που ο αθεϊστής ισχυρίζεται πως η θέση του πιστού είναι παράλογη, είναι απλή λογική η αντιστροφή του ερωτήματος που απευθύνουμε ξεκάθαρα σ' αυτόν. Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κατανοήσουμε είναι πως ο ισχυρισμός του αθεϊστή –«δεν υπάρχει Θεός», που η λέξη «αθεϊστής» σημαίνει- είναι μια αστήριχτη θέση από φιλοσοφική θεώρηση. Όπως λέει ο ακαδημαϊκός και φιλόσοφος Mortimer Adler, «μια καταφατική υπαρξιακή πρόταση μπορεί ν' αποδειχθεί αλλά μια αρνητική υπαρξιακή πρόταση –εκείνη που αρνείται την ύπαρξη κάποιου- δεν μπορεί ν' αποδειχθεί». Για παράδειγμα, μπορεί να ισχυριστεί κάποιος πως ένας κόκκινος αετός υπάρχει και κάποιος άλλος μπορεί να αξιώνει πως κόκκινοι αετοί δεν υπάρχουν. Ο πρώτος χρειάζεται να βρει μόνο έναν κόκκινο αετό για ν' αποδείξει την πρότασή του. Ο δεύτερος, όμως, πρέπει να σαρώσει όλο το σύμπαν και κυριολεκτικά να βρεθεί ταυτόχρονα σε κάθε τόπο για να εξασφαλίσει πως δεν έχασε κάπου, σε κάποια χρονική στιγμή, τον κόκκινο αετό, πράγμα αδύνατο να συμβεί. Αυτός είναι ο λόγος που διανοητικά τίμιοι αθεϊστές θα παραδεχθούν πως δεν μπορούν ν' αποδείξουν ότι δεν υπάρχει Θεός.
Κατόπιν, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το ζήτημα που περιβάλλει τη σοβαρότητα των ισχυρισμών αλήθειας που γίνονται και την ποσότητα της μαρτυρίας που απαιτείται για να εγγυηθούμε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, αν κάποιος τοποθετήσει μπροστά σου δύο δοχεία λεμονάδας και πει πως η μια είναι πιο ξινή από την άλλη, από τη στιγμή που οι συνέπειες της επιλογής της ξινότερης δεν είναι σοβαρές, δεν θα χρειαζόσουν μεγάλη ποσότητα μαρτυρίας προκειμένου να επιλέξεις. Αν, όμως, ο οικοδεσπότης πρόσθετε γλυκαντική ουσία στο ένα δοχείο και στο άλλο έριχνε ποντικοφάρμακο, τότε θα ήθελες να έχεις αρκετή μαρτυρία πριν κάνεις την επιλογή σου.
Αυτή είναι η θέση που κάποιος κάθεται όταν πρόκειται ν' αποφασίσει μεταξύ αθεϊσμού και πίστης στον Θεό. Από τη στιγμή που η πίστη στον αθεϊσμό θα μπορούσε, ενδεχομένως, να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτες και αιώνιες συνέπειες, φαίνεται πως ο άθεος θα έπρεπε να πιεστεί να προσφέρει βαρυσήμαντη και ανατρεπτική μαρτυρία για να υποστηρίξει τη θέση του, αλλά δεν μπορεί να το κάνει. Ο αθεϊσμός απλά δεν μπορεί να ικανοποιήσει τη δοκιμασία της μαρτυρίας ενόψει της σοβαρότητας της κατηγορίας που κάνει. Αντιθέτως, ο αθεϊστής κι αυτοί που πείθονται από αυτόν, γλιστρούν στην αιωνιότητα με σταυρωμένα δάχτυλα κι ελπίζουν να μη συναντήσουν τη δυσάρεστη αλήθεια, πως η αιωνιότητα πραγματικά υπάρχει. Όπως λέει ο Mortimer Adler, «περισσότερες συνέπειες για τη ζωή και τη δράση μας ακολουθούν από την αποδοχή ή την άρνηση του Θεού παρά από οποιαδήποτε άλλη βασική ερώτηση».
Έτσι, προσφέρει η πίστη στον Θεό κάποια διανοητική διαβεβαίωση; Υπάρχει κάποιο λογικό και εύλογο επιχείρημα για την ύπαρξη του Θεού; Απολύτως. Ενώ αθεϊστές όπως ο Φρόυντ ισχυρίζονται πως αυτοί που πιστεύουν στον Θεό έχουν την επιθυμία της κατ' ευχήν εκπλήρωσης, ίσως να είναι ο Φρόυντ και οι ακόλουθοί του που πραγματικά πάσχουν από την επίμονη επιθυμία της εκπλήρωσης της δικής τους ευχής: την ελπίδα και την ευχή ότι δεν υπάρχει Θεός, δεν έχουν ευθύνη και συνεπώς δεν θα υπάρξει κρίση. Αλλά αυτός που διαψεύδει τον Φρόυντ είναι ο Θεός της Αγίας Γραφής που επιβεβαιώνει την ύπαρξή Του και το γεγονός πως έρχεται πραγματικά η κρίση γι' αυτούς που γνωρίζουν μέσα τους την αλήθεια ότι Εκείνος υπάρχει αλλά την καταπιέζουν (Ρωμαίους 1:20). Γι' αυτούς, όμως , που ανταποκρίνονται στη μαρτυρία πως ο Δημιουργός πραγματικά υπάρχει, τους προσφέρει τον τρόπο της σωτηρίας που έχει πραγματοποιηθεί δια του Υιού, του Ιησού Χριστού: «Σ' όσους όμως τον δέχτηκαν και πίστεψαν σ' αυτόν, έδωσε το δικαίωμα να γίνουν παιδιά του Θεού. Απ' τον Θεό γεννήθηκαν αυτοί και όχι από γυναίκας αίμα, ούτε από επιθυμία ανθρώπινη ή επιθυμία άντρα. (Ιωάννης 1:12-13).
English
Υπάρχει κάποιο επιχείρημα υπέρ της ύπαρξης του Θεού;
