Ερώτηση
Ποια είναι η βιβλική οπτική για την ενδοοικογενειακή βία;
Απάντηση
Η ενδοοικογενειακή βία ορίζεται στενά ως μια πράξη ή απειλή πράξης βίας πάνω σε κάποιον με τον οποίο ο δράστης έχει ή είχε στενή σχέση. Ο όρος ενδοοικογενειακή βία φέρνει συχνά στο νου την ιδέα της «κακοποιημένης συζύγου» ή ίσως τον καυγά ενός παντρεμένου ζευγαριού που κλιμακώνεται σε σωματική βιαιοπραγία. Η ενδοοικογενειακή βία συνδέεται συχνά με την παιδική κακοποίηση. Ακόμη κι αν δεν πληγωθούν σωματικά τα παιδιά, το γεγονός ότι βλέπουν ή ακούνε την κακοποίηση που υπόκειται ο γονιός, μπορεί να έχει σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες.
Η ενδοοικογενειακή βία έχει σχέση με τη δύναμη και τον έλεγχο. Αν και ο όρος βία συνδέεται με φυσικούς συνειρμούς, η ενδοοικογενειακή βία ή κακοποίηση μπορεί να συμβεί χωρίς αναφορά στο σώμα κάποιου. Για παράδειγμα, οι κακοποιοί μπορεί να χειραγωγήσουν τα θύματά τους μέσω συναισθηματικών ή οικονομικών μέσων. Λεκτική και σεξουαλική κακοποίηση αποτελούν άλλες μορφές βίας. Ένα πρόσωπο οποιασδήποτε ηλικίας, φύλου, κοινωνικοοικονομικής τάξης, μορφωτικού επιπέδου ή θρησκείας μπορεί να επηρεαστεί από την ενδοοικογενειακή βία.
Η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να περιγραφεί με τον όρο «κύκλος βίας». Αυξάνεται η ένταση· το θύμα προσπαθεί να καταπραΰνει τον κακοποιό αλλά τελικά κάτι συμβαίνει. Ο κακοποιός απολογείται και προσπαθεί να κάνει επανόρθωση απέναντι στο θύμα, υποσχόμενος ίσως πως δεν θα το επαναλάβει ή δίνοντας δώρα στο θύμα. Ακολουθεί μια περίοδος ηρεμίας πριν ξεκινήσει πάλι η ένταση. Τα στάδια αυτού του κύκλου μπορεί να κρατήσουν λίγα μόνο λεπτά ή μπορεί ν' αναπτυχθούν σε περίοδο χρόνων. Οι περίοδοι της έντασης και της ηρεμίας χάνονται συχνά χωρίς παρέμβαση.
Η ενδοοικογενειακή βία βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με το σχέδιο του Θεού για τις οικογένειες. Τα δύο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου της Γένεσης σκιαγραφούν τον γάμο ως μια σχέση που ο ένας βοηθάει τον άλλον και οι δύο γίνονται μια σάρκα. Στην Εφεσίους 5:21 γίνεται λόγος για αμοιβαία υποταγή. Στην Εφεσίους 5:22–24 μας μιλάει για την υποταγή της γυναίκας στον άνδρα της ενώ στα εδάφια 25–33 αναφέρει την αγάπη του άνδρα προς τη γυναίκα του που φτάνει ως τη θυσία. Στην Α΄ Πέτρου 3:1–7 έχουμε παρόμοιες οδηγίες. Στην Α΄ Κορινθίους 7:4 λέει, «Η γυναίκα δεν εξουσιάζει το δικό της σώμα, αλλά ο άνδρας· παρόμοια δε και ο άνδρας δεν εξουσιάζει το δικό του σώμα, αλλά η γυναίκα.» Ο ένας ανήκει στον άλλον και καλούνται ν' αγαπούν ο ένας τον άλλον όπως μας αγάπησε ο Χριστός. Ο γάμος είναι μια εικόνα του Χριστού και της Εκκλησίας. Η ενδοοικογενειακή βία απέχει παρασάγγας από τον χαρακτήρα του Χριστού.
Η ενδοοικογενειακή βία σε βάρος των παιδιών επίσης καταδικάζεται από τον Θεό. Στον Ψαλμό 127:3 λέει, «Δέστε, κληρονομιά από τον Κύριο είναι τα παιδιά· μισθός δικός του ο καρπός της κοιλιάς». Ο Θεός εμπιστεύεται τα παιδιά στους γονείς, οι οποίοι πρέπει να τα φροντίσουν με αγάπη και να τα εκπαιδεύσουν. Στην Εφεσίους 6:4 λέει, «οι πατέρες, μην παροργίζετε τα παιδιά σας αλλά να τα ανατρέφετε με παιδεία και νουθεσία Κυρίου» (δες επίσης Κολοσσαείς 3:21). Τα παιδιά καλούνται να υπακούνε στους γονείς τους (Εφεσίους 6:1–3) και η πειθαρχία είναι σημαντική. Η πειθαρχία όμως είναι ξεκάθαρα διαφορετική από τη βία και την κακοποίηση.
Το ν' ακολουθούμε τον Θεό συμπεριλαμβάνει το να υπηρετούμε τους άλλους και όχι να τους χειραγωγούμε ή να τους εξουσιάζουμε. Ο Χριστός είπε στους μαθητές Του, «Όποιος θέλει να γίνει μεγάλος ανάμεσά σας, ας είναι υπηρέτης σας και όποιος θέλει να είναι πρώτος ανάμεσά σας, ας είναι δούλος σας· όπως ο Υιός του ανθρώπου δεν ήρθε για να υπηρετηθεί αλλά για να υπηρετήσει και να δώσει τη ζωή του λύτρο για χάρη πολλών.» (Ματθαίος 20:26–28). Η εντολή Του σε μας είναι «να αγαπάμε ο ένας τον άλλον» (Ιωάννης 13:34). Στην Εφεσίους 5:1–2 γράφει, «Γίνεστε λοιπόν μιμητές του Θεού ως παιδιά αγαπητά και περπατάτε με αγάπη όπως και ο Χριστός αγάπησε εμάς και παρέδωσε τον εαυτό του για χάρη μας προσφορά και θυσία στον Θεό σε οσμή ευωδίας.» Οι χριστιανοί καλούμαστε να αγαπάμε με θυσία τους άλλους, ιδιαίτερα τα πρόσωπα της δικής μας οικογένειας.
Εκείνοι που βιώνουν τον καιρό αυτό κατάσταση ενδοοικογενειακής βίας θα πρέπει να κάνουν κάθε τι που είναι δυνατό για να εξέλθουν από αυτήν ασφαλείς. Συχνά, η πλέον επικίνδυνη ώρα για ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας είναι όταν αποχωρεί. Ίσως αρκεί μια κλήση στην Άμεση Δράση της Αστυνομίας ή μια κλήση σε κάποια άλλη τοπική ή γενικότερα κρατική Υπηρεσία. Στην Ελλάδα λειτουργεί η 24ωρη τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας (www.isotita.gr), όπως επίσης η γραμμή 197 του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης. (Σημείωση: η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή μπορεί να παρακολουθείται· έτσι, επισκέψου αυτήν ή όποια άλλη ιστοσελίδα αν ο κακοποιός δεν έχει τη δυνατότητα του ελέγχου της ηλεκτρονικής σου δραστηριότητας.) Όταν η ενδοοικογενειακή βία είναι συνεχής, η ασφάλεια αποτελεί προτεραιότητα.
Ακόμη και όταν τα θύματα έχουν εξασφαλίσει τη φυσική τους ασφάλεια και οι σωματικές τους πληγές έχουν θεραπευθεί, οι συναισθηματικές και ψυχολογικές πληγές είναι βαθιά ριζωμένες. Η ενδοοικογενειακή βία μπορεί ακόμη να έχει σοβαρές πνευματικές συνέπειες. Τα θύματα μπορεί να δυσπιστούν απέναντι στον Θεό. Γιατί να επιτρέψει να συμβεί κάτι τέτοιο; Είναι αξιόπιστος; Με αγαπάει πραγματικά; Πού βρισκόταν όταν με κακομεταχειρίστηκαν; Η θεραπεία είναι μια πορεία που απαιτεί χρόνο. Η συναισθηματική αντίδραση στην κατάσταση πρέπει να έρθει. Είναι φυσιολογικό να εκφράσεις οργή ένεκα της κακοποίησης. Αν δεν αναγνωρίζουμε τη σοβαρότητα της κατάστασης –την οργή, τη σύγχυση, την πληγή, τη ντροπή κ.λπ.- δεν μπορούμε να θεραπευτούμε. Πολύ συχνά τα θύματα βιάζονται να συγχωρήσουν πρόωρα. Η συγχώρηση είναι πραγματικά η πράξη που ελευθερώνει το θύμα. Αλλά δεν μπορεί να δοθεί αληθινή συγχώρηση αν το θύμα δεν αναγνωρίσει τις πληγές της κακοποίησης και δεν τις αντιμετωπίσει. Τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας θα χρειαστούν πιθανόν την υποστήριξη καλώς εκπαιδευμένων συμβούλων να πορευτούν μαζί τους στη διαδικασία της θεραπείας.
Δεν θα πρέπει να υποθέσουμε ότι οι κακοποιοί δεν έχουν άλλες ανάγκες εκτός του να σταματήσουν την κακοποίηση. Υπάρχουν πιθανόν ανεπίλυτα ζητήματα που τους έχουν οδηγήσει να γίνουν κακοποιοί. Αν ένας κακοποιός είναι πρόθυμος να παραδεχθεί την ενοχή του κι επιθυμεί να λάβει βοήθεια, υπάρχει ελπίδα. Και πάλι, η χριστιανική συμβουλευτική μπορεί να έχει μεγάλη αξία.
Κάθε ιστορία ενδοοικογενειακής βίας είναι διαφορετική. Οι περιστάσεις και οι άνθρωποι είναι τόσο διαφορετικοί ώστε κανένα άρθρο δεν μπορεί επαρκώς να χειριστεί το ζήτημα. Μιλώντας όμως γενικώς, η συμβουλευτική του γάμου δεν αποτελεί κατάλληλη λύση –τουλάχιστον μέχρις ότου σταματήσει κάθε εκδήλωση κακοποίησης, και τα δύο μέρη έχουν δεχθεί προσωπική συμβουλευτική και τα δύο μέρη επιθυμούν τη συμφιλίωση. Το ίδιο είναι αληθές για την οικογενειακή θεραπεία. Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να εισέλθουν σε κατάσταση κακομεταχείρισης ή να προσδοκούμε να παραμείνουν μέσα σ' αυτήν ενόσω ο κακοποιός μαθαίνει πώς να διαπαιδαγωγεί με παιδεία Θεού.
Η ενδοοικογενειακή βία πληγώνει την καρδιά του Θεού. Δεν μένει ασυγκίνητος στην κακοποίηση των θυμάτων ούτε τα έχει εγκαταλείψει. Το σχέδιό Του για τις ανθρώπινες σχέσεις –ιδιαίτερα τις οικογενειακές- είναι μια όμορφη απεικόνιση του Ποιος είναι. Η οικογένεια εννοείται ν' αντανακλά την αγάπη του Θεού. Λυπάται όταν ένα σπίτι μετατρέπεται σε τόπο πόνου. Η επιθυμία του Θεού για εκείνους που εμπλέκονται στην ενδοοικογενειακή βία –θύματα και κακοποιοί- είναι η θεραπεία τους και η ολοκλήρωσή τους.
English
Ποια είναι η βιβλική οπτική για την ενδοοικογενειακή βία;
