Ερώτηση
Είναι η κόλαση στην κυριολεξία ένας τόπος που καίει με φωτιά και θειάφι;
Απάντηση
Βρέχοντας ο Θεός από τον Ουρανό φωτιά και θειάφι πάνω στις πόλεις τών Σοδόμων και των Γομόρρων, όχι μόνον έδειξε πως αισθανόταν για την απροκάλυπτη αμαρτία αλλά και εγκαινίασε μια αιώνια μεταφορά. Μετά τα συμβάντα τού Γένεση 19:24, η απλή αναφορά τής φωτιάς, του θειαφιού, των Σοδόμων ή των Γομόρρων, μεταφέρει στιγμιαίως τον αναγνώστη στο πλαίσιο τής κρίσης τού Θεού. Ένα τόσο ισχυρό, συναισθηματικώς, σύμβολο, όμως, μπορεί να έχει πρόβλημα να ξεφύγει την δική του βαρύτητα. Η φωτιά και το θειάφι περιγράφουν ένα μέρος αυτού που μοιάζει να είναι η κόλαση — και όχι όλα όσα είναι η κόλαση.
Η λέξη που χρησιμοποιεί η Αγία Γραφή για να περιγράψει την φλεγόμενη κόλαση —γέεννα— προέρχεται από μία πραγματικά φλεγόμενη τοποθεσία, την κοιλάδα τής γέεννας που πρόσκειται νοτίως της Ιερουσαλήμ. Γέεννα είναι η ελληνική μορφή μιας αραμαϊκής λέξης που προέρχεται από την εβραϊκή φράση «η κοιλάδα τών (γιων τού) Εννόμ». Σε μία από τις μεγαλύτερες αποστασίες, οι Ιουδαίοι (ιδιαιτέρως υπό τους βασιλιάδες Αχαζ και Μανασσή) πρόσφεραν ολοκαύτωμα τα παιδιά τους στον θεό Μολώχ σ’ αυτήν ακριβώς την κοιλάδα (Β΄ Βασιλέων 16:3, Β΄ Χρονικών 33:6, Ιερεμίας 32:35). Οι Ιουδαίοι τελικώς θεώρησαν πως η κοιλάδα αυτή ήταν τελετουργικά ακάθαρτη (Β΄ Βασιλέων 23:10), και την μόλυναν ακόμη περισσότερο απορρίπτοντας τα σώματα των εγκληματιών στους σωρούς που καίγονταν σε αργό ρυθμό. Στα χρόνια τού Ιησού ήταν τόπος που η φωτιά έκαιγε συνεχώς, αλλά ακόμη περισσότερο, ήταν ένας σωρός απορριμμάτων, ο τελευταίος σταθμός όλων των πραγμάτων που κρίνονταν από τους ανθρώπους ως άχρηστα. Όταν ο Ιησούς μίλησε για την κόλαση ως γέεννα μιλούσε για πόλη-σκουπιδότοπο όλης της αιωνιότητας. Ναι, η φωτιά αποτελούσε μέρος της, αλλά η σκόπιμη απόρριψη —ο διαχωρισμός και η απώλεια— ήταν το όλο ζήτημα.
Στον Μάρκο 9:43 ο Ιησούς χρησιμοποίησε μια άλλη δυναμική εικόνα για ν’ απεικονίσει την σοβαρότητα τής κόλασης. «Και αν το χέρι σου σε σκανδαλίζει, κόψε το· είναι καλύτερο σε σένα να μπεις μέσα στη ζωή κουλός, παρά έχοντας τα δύο χέρια να πας στη γέεννα, στην ακατάσβεστη φωτιά.» Για τους περισσότερους αναγνώστες η απεικόνιση αυτή σίγουρα ξεφεύγει από την δική της βαρύτητα — παρά το αποτρόπαιο τού πράγματος! Ελάχιστοι πιστεύουν ότι ο Ιησούς θέλει να αποκόψουμε κυριολεκτικά το χέρι μας. Θα προτιμούσε να κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο προκειμένου ν’ αποφύγουμε να πάμε στην κόλαση, και αυτός είναι ο σκοπός μιας τέτοιας γλώσσας — να προκαλέσει πόλωση, να θέσει την διαζευκτική δυναμική προς σύγκριση. Από την στιγμή που το πρώτο τμήμα τής περικοπής χρησιμοποιεί απεικόνιση, το ίδιο κάνει και το δεύτερο, και δεν θα πρέπει κατά συνέπεια να την αντιληφθούμε ως μια εγκυκλοπαιδική περιγραφή τής κόλασης.
Εκτός από την φωτιά, η Καινή Διαθήκη περιγράφει την κόλαση ως άβυσσο (Αποκάλυψη 20:3), λίμνη (Αποκάλυψη 20:14), σκοτάδι (Ματθαίος 25:30), θάνατο (Αποκάλυψη 2:11), όλεθρο (Β΄ Θεσσαλονικείς 1:9), αιώνια βάσανα (Αποκάλυψη 20:10), τόπο που κλαίνε και τρίζουν τα δόντια τους (Ματθαίος 5:30), και τόπο διαβαθμισμένης τιμωρίας (Ματθαίος 11:20-24, Λουκάς 12:47-48, Αποκάλυψη 20:12-13). Η ποικιλία καθ’ εαυτή τών περιγραφών τής κόλασης αποτελεί επιχείρημα ενάντια στην κυριολεκτική ερμηνεία κάθε μίας ιδιαίτερης περιγραφής. Για παράδειγμα, η κυριολεκτική φωτιά της κόλασης δεν μπορεί να εκπέμπει φως εφόσον η κόλαση είναι κυριολεκτικά σκοτάδι. Η φωτιά της δεν μπορεί να καταναλώσει κυριολεκτικά την καύσιμη ύλη (τα πρόσωπα!) δεδομένου ότι τα βάσανα δεν τελειώνουν ποτέ. Επιπρόσθετα, η διαβάθμιση τής τιμωρίας στην κόλαση ανατρέπει την κυριολεξία. Η φωτιά τής κόλασης καίει εντονότερα έναν δολοφόνο απ’ ό,τι έναν τίμιο ειδωλολάτρη; Ενας κακός δικτάτορας πέφτει γρηγορότερα στην άβυσσο απ’ ό,τι κάποιος άλλος; Θα είναι περισσότερο σκοτεινή
για κάποιον που ανελέητα ευχαριστιόταν να κάνει το κακό; Κάποιοι κλαίνε και τρίζουν τα δόντια τους πιο δυνατά ή πιο συχνά απ’ ό,τι άλλοι; Η ποικιλία και η συμβολική φύση τών περιγραφών δεν μειώνουν παρ’ όλα αυτά την κόλαση — στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο. Το συνδυασμένο αποτέλεσμα περιγράφει μια κόλαση που είναι χειρότερη από τον θάνατο, σκοτεινότερη από το σκοτάδι και βαθύτερη από την άβυσσο. Η κόλαση είναι τόπος με περισσότερο κλάμα και τρίξιμο τών δοντιών απ’ ό,τι κάθε μία ιδιαίτερη περιγραφή θα μπορούσε να την παρουσιάσει. Οι συμβολικές περιγραφές της μας φέρνουν σ’ έναν τόπο που ξεπερνά τα όρια τής γλώσσας μας — σ’ έναν τόπο πολύ χειρότερο από αυτόν που θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε.
English
Είναι η κόλαση στην κυριολεξία ένας τόπος που καίει με φωτιά και θειάφι;
