Ερώτηση
Ποια είναι τα μειονεκτήματα της θεωρίας της εξέλιξης;
Απάντηση
Χριστιανοί και μη διερωτώνται ομοίως κατά πόσον η θεωρία της εξέλιξης είναι ακριβής. Αυτοί που εκφράζουν αμφιβολίες για τη θεωρία αυτή χαρακτηρίζονται συχνά ως «αντιεπιστημονικοί» ή «οπισθοδρομικοί» από μερικούς υποστηρικτές της εξέλιξης. Κατά καιρούς, η δημοφιλής αντίληψη περί εξέλιξης φαίνεται να είναι πως έχει αποδειχθεί η θεωρία αυτή πέρα από κάθε αμφισβήτηση και ότι δεν υπάρχουν επιστημονικά εμπόδια σε εκκρεμότητα. Στην πραγματικότητα υπάρχουν αρκετά επιστημονικά μειονεκτήματα στη θεωρία που παρέχουν λόγους για να είναι κάποιος επιφυλακτικός. Ομολογουμένως, κανένα από αυτά τα ερωτήματα δεν διαψεύδει απαραίτητα τη θεωρία της εξέλιξης αλλά σίγουρα δείχνουν ότι η θεωρία δεν είναι γερά θεμελιωμένη.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούμε ν' ασκήσουμε επιστημονική κριτική στα περί εξέλιξης αλλά οι περισσότεροι από αυτούς είναι πάρα πολύ ειδικοί. Υπάρχουν αναρίθμητα παραδείγματα γενετικών χαρακτηριστικών, οικολογικών συστημάτων, εξελικτικών δέντρων, ιδιοτήτων ενζύμων και άλλων γεγονότων που είναι πολύ δύσκολο να εναρμονιστούν με τη θεωρία της εξέλιξης. Οι λεπτομερείς περιγραφές τους μπορεί να είναι πολύ τεχνικές και ξεπερνούν το φάσμα μιας σύνοψης όπως ετούτη. Μιλώντας γενικά, είναι ακριβές να πούμε ότι η επιστήμη θα χρειαστεί να δώσει συνεπείς απαντήσεις στο πώς η εξέλιξη λειτουργεί στο μοριακό, γενετικό ή ακόμη στο οικολογικό επίπεδο με τρόπο συνεπή και ανεκτό.
Άλλα μειονεκτήματα της θεωρίας της εξέλιξης μπορούν να χωριστούν σε τρεις βασικές περιοχές. Πρώτη, είναι η αντίφαση μεταξύ της «διακοπτόμενης (ή εστιγμένης ή διαλείπουσας) ισορροπίας» και της «φυλετικής βαθμιαίας αλλαγής». Η δεύτερη εντοπίζεται στο πρόβλημα της προβολής της «μικροεξέλιξης» στην «μακροεξέλιξη». Η τρίτη είναι ο τρόπος με τον οποίο έχουν κακομεταχειριστεί αντιεπιστημονικά τη θεωρία για φιλοσοφικούς λόγους.
Πρώτη λοιπόν είναι η αντίφαση μεταξύ της «διακεκομμένης ισορροπίας» και της «βαθμιαίας εξέλιξης». Υπάρχουν δύο βασικές πιθανότητες για το πώς μπορεί να συμβεί η φυσιοκρατική εξέλιξη. Υπάρχει αυτό το μειονέκτημα στη θεωρία της εξέλιξης διότι οι δύο αυτές ιδέες είναι αλληλοαποκλειόμενες, αλλά και υπάρχει μαρτυρία που υποδηλώνει την ύπαρξη και των δύο. Η βαθμιαία εξέλιξη υπονοεί ότι οι οργανισμοί υπόκεινται σ' έναν σχετικά σταθερό ρυθμό μεταλλάξεων που φέρνει στο αποτέλεσμα μιας κάπως «ομαλής» μετάβασης από πρώιμες μορφές σε ύστερες. Αυτή ήταν η αρχική υπόθεση που προέκυψε από τη θεωρία της εξέλιξης. Η διακεκομμένη ισορροπία, από την άλλη πλευρά, υπονοεί πως οι ρυθμοί των μεταλλάξεων επηρεάζονται δραματικά από ένα μοναδικό σύνολο συμπτώσεων. Οι οργανισμοί, συνεπώς, υπόκεινται σε μεγάλες περιόδους σταθερότητας που «διακόπτονται» από σύντομα ξεσπάσματα ταχείας εξέλιξης.
Η βαθμιαία αλλαγή φαίνεται ν' αντιφάσκει με την ιστορία των απολιθωμάτων. Οι οργανισμοί εμφανίζονται ξαφνικά κι επιδεικνύουν μικρή αλλαγή στη διάρκεια μεγάλων χρονικών περιόδων. Η μαρτυρία των πετρωμάτων έχει κατά πολύ αυξηθεί τον τελευταίο αιώνα, και όσο περισσότερα απολιθώματα βρίσκονται τόσο περισσότερο η βαθμιαία εξέλιξη φαίνεται να διαψεύδεται. Ήταν αυτή η ολοφάνερη διάψευση της βαθμιαίας αλλαγής στην ιστορία των απολιθωμάτων που προκάλεσε τη θεωρία της διακεκομμένης ισορροπίας.
Η μαρτυρία των πετρωμάτων μπορεί να φαίνεται πως υποστηρίζει τη διακεκομμένη ισορροπία, αλλά και πάλι υπάρχουν σημαντικά προβλήματα. Η βασική υπόθεση της διακεκομμένης ισορροπίας είναι ότι πολύ λίγα δημιουργήματα, όλα από τον ίδιο μεγάλο πληθυσμό, θα υποστούν αρκετές επωφελείς μεταλλάξεις, όλες στον ίδιο χρόνο. Μπορεί κανείς να δει αμέσως πόσο απίθανο είναι αυτό. Κατόπιν, αυτά τα λίγα μέλη ξεχωρίζουν τελείως από τον κύριο πληθυσμό, έτσι που τα νέα γένη τους μπορούν να περάσουν στην επόμενη γενιά (ένα άλλο απίθανο γεγονός). Με δεδομένη την ευρεία ποικιλία της ζωής, αυτό το είδος της εκπληκτικής σύμπτωσης θα πρέπει να συμβαίνει όλον τον καιρό.
Επιστημονικές μελέτες έχουν επίσης αμφισβητήσει τα οφέλη που θα έδινε η διακεκομμένη ισορροπία. Ο διαχωρισμός λίγων μελών από έναν μεγαλύτερο πληθυσμό οδηγεί στην ομομιξία. Αυτό οδηγεί σε μειωμένη αναπαραγωγική ικανότητα, επιζήμιες γενετικές ανωμαλίες, και έπεται συνέχεια. Στην ουσία, τα συμβάντα που θα έπρεπε να προωθούν την «επιβίωση των πλέον προσαρμόσιμων», σακατεύουν τους οργανισμούς.
Παρά τους ισχυρισμούς κάποιων, η διακεκομμένη ισορροπία δεν αποτελεί μια πιο εκλεπτυσμένη έκδοση της βαθμιαίας εξέλιξης. Στηρίζονται σε πολύ διαφορετικές υποθέσεις σχετικά με τους μηχανισμούς που αφορούν την εξέλιξη και τον τρόπο που οι μηχανισμοί αυτοί συμπεριφέρονται. Ούτε αποτελεί μια ικανοποιητική εξήγηση για το πώς η ζωή κατέληξε να παρουσιάζει τέτοια ποικιλία και ισορροπία που έχει, κι ακόμη δεν υπάρχουν άλλες λογικές εναλλακτικές για το πώς μπορεί να λειτουργεί η εξέλιξη.
Το δεύτερο μειονέκτημα είναι το πρόβλημα της επέκτασης της «μικροεξέλιξης» στην «μακροεξέλιξη». Οι εργαστηριακές μελέτες έχουν δείξει ότι οι οργανισμοί είναι ικανοί να προσαρμόζονται. Αυτό σημαίνει ότι οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν την ικανότητα ν' αλλάζουν τη βιολογία τους για να ταιριάξουν καλύτερα με το περιβάλλον τους. Αυτές, όμως, οι ίδιες μελέτες έχουν δείξει ότι τέτοιες αλλαγές μπορούν να συμβούν σε περιορισμένο βαθμό και αυτοί οι οργανισμοί δεν έχουν αλλάξει θεμελιωδώς. Αυτές οι μικρές αλλαγές καλούνται «μικροεξέλιξη». Η μικροεξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε μερικές δραστικές αλλαγές, όπως εκείνες που βλέπουμε στα σκυλιά. Όλα τα σκυλιά αποτελούν ένα είδος κι ο καθένας μπορεί να δει πόσο μεγάλη ποικιλία υπάρχει σ' αυτό. Αλλά ακόμη και η πλέον επιθετική αναπαραγωγή δεν έχει ποτέ μετατρέψει ένα σκύλο σε κάτι άλλο. Υπάρχει ένα όριο στο πόσο μεγάλος, μικρός, έξυπνος ή μαλλιαρός μπορεί να γίνει ένας σκύλος μέσω της αναπαραγωγής. Πειραματικά, δεν υπάρχει λόγος να προτείνουμε πως ένα είδος μπορεί ν' αλλάξει πέραν των δικών του γενετικών ορίων και να μετατραπεί σε κάτι άλλο.
Η μακροχρόνια εξέλιξη, όμως, απαιτεί τη «μακροεξέλιξη», που αναφέρεται στις αλλαγές μεγάλης κλίμακας. Η μικροεξέλιξη μετατρέπει έναν λύκο σε τσιουάουα (ράτσα σκύλου) ή σε μολοσσό (ράτσα σκύλου). Η μακροεξέλιξη θα μετέτρεπε ένα ψάρι σε αγελάδα ή πάπια. Υπάρχει τεράστια διαφορά στην κλίμακα και στο αποτέλεσμα μεταξύ της μικροεξέλιξης και της μακροεξέλιξης. Το μειονέκτημα αυτό στη θεωρία της εξέλιξης είναι ότι το πείραμα δεν υποστηρίζει τη θεωρούμενη ικανότητα πολλών μικρών αλλαγών ώστε ένα είδος να μετατρέπεται σε κάποιο άλλο.
Τελικά, υπάρχει η ελαττωματική εφαρμογή της εξέλιξης. Δεν πρόκειται, φυσικά, για ένα μειονέκτημα στη θεωρία της εξέλιξης, αλλά για ένα σφάλμα στον τρόπο που η θεωρία έχει γίνει αντικείμενο κακομεταχείρισης για μη επιστημονικούς σκοπούς. Υπάρχουν ακόμη πολλά, πολλά ερωτηματικά για τη βιολογική ζωή που η εξέλιξη δεν έχει απαντήσει. Κι ακόμη, υπάρχουν εκείνοι που προσπαθούν να μεταμορφώσουν τη θεωρία από βιολογική εξήγηση σε μεταφυσική. Κάθε φορά που κάποιος ισχυρίζεται ότι η θεωρία της εξέλιξης διαψεύδει τη θρησκεία, την πνευματικότητα ή τον Θεό, βγάζουν τη θεωρία έξω από τα όριά της. Λίγο ή πολύ, η θεωρία της εξέλιξης έχει χρησιμοποιηθεί ως ένα αντιθρησκευτικό εργαλείο από εκείνους που απορρίπτουν τον Θεό.
Συνολικά, υπάρχουν αρκετοί δυνατοί επιστημονικοί λόγοι για ν' αμφισβητούμε τη θεωρία της εξέλιξης. Είναι πιθανό τα μειονεκτήματα αυτά να επιλυθούν από την επιστήμη ή τελικά να αποτελειώσουν τη θεωρία ολοκληρωτικά. Δεν γνωρίζουμε ποιο από τα δύο θα συμβεί αλλά γνωρίζουμε τούτο: η θεωρία της εξέλιξης απέχει πολύ από του να είναι μια καλά θεμελιωμένη θεωρία και οι λογικοί άνθρωποι μπορούν να την αμφισβητούν επιστημονικά.
English
Ποια είναι τα μειονεκτήματα της θεωρίας της εξέλιξης;
