Ερώτηση
Τι είναι η θεολογία της απελευθέρωσης;
Απάντηση
Με απλά λόγια, η θεολογία της απελευθέρωσης είναι ένα κίνημα που επιδιώκει να ερμηνεύσει τις Γραφές μέσα από τα δεινά των φτωχών. Οι αληθείς ακόλουθοι του Ιησού, σύμφωνα με τη θεολογία της απελευθέρωσης, πρέπει να εργαστούν προς μία δίκαιη κοινωνία, επιφέροντας κοινωνική και πολιτική αλλαγή και να ευθυγραμμιστούν με την εργαζόμενη τάξη. Ο Χριστός, που ήταν ο ίδιος φτωχός, πρόσεξε τους φτωχούς και καταπιεσμένους και κάθε αποδεκτή εκκλησία θα προτιμήσει τους ανθρώπους που ιστορικά έχουν περιθωριοποιηθεί ή στερηθεί των δικαιωμάτων τους. Όλη η διδασκαλία της εκκλησίας θα πρέπει να προέρχεται από την οπτική των φτωχών. Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των φτωχών θεωρείται ως η κεντρική ιδέα του ευαγγελίου.
Να ένα παράδειγμα του πώς η θεολογία της απελευθέρωσης βλέπει τις Γραφές μέσα από το πρίσμα των φτωχών και στερημένων: Στον Λουκά 1:52–53, η Μαριάμ δοξάζει τον Κύριο λέγοντας, «Καθαίρεσε άρχοντες από τους θρόνους τους και ταπεινούς ανύψωσε. Ανθρώπους που πεινούσαν τους γέμισε με αγαθά και πλούσιους τους έδιωξε με χέρια αδειανά.» (ΝΜΒ) Σύμφωνα με τη θεολογία της απελευθέρωσης, η Μαριάμ εκφράζει τη χαρά της ότι ο Θεός έχει ελευθερώσει τους υλικά φτωχούς κι έχει ταΐσει τους σωματικά πεινασμένους, ενώ έχει διαλύσει τους υλικά πλούσιους. Είναι Θεός, με άλλα λόγια, που ευνοεί τους στερημένους έναντι των πλουσίων.
Η θεολογία της απελευθέρωσης έχει τις ρίζες της στον ρωμαιοκαθολικισμό της Λατινικής Αμερικής. Η άνοδός της θεωρείται ως ανταπόκριση στην εκτεταμένη φτώχεια και την κακομεταχείριση μεγάλων τμημάτων της λατινοαμερικάνικης κοινωνίας. Ένα ισχυρό βιβλίο που προωθεί τη θεολογία της απελευθέρωσης είναι του Γκουστάβο Γκουτιέρες, Θεολογία της Απελευθέρωσης (1971).
Όσοι προωθούν τη θεολογία της απελευθέρωσης επικαλούνται τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης για υποστήριξη. Για παράδειγμα, το Μαλαχίας 3:5 προειδοποιεί για την κρίση του Θεού πάνω σ’ αυτούς που καταπιέζουν τον εργαζόμενο: «Ο Κύριος του σύμπαντος λέει: «Έρχομαι σ’ εσάς για κρίση! Θ’ απευθύνω αμέσως την κατηγορία εναντίον των μάγων και των μοιχών, εναντίον αυτών που ορκίζονται ψέματα, αυτών που αδικούν τον εργάτη στο μισθό, εναντίον αυτών που καταπιέζουν τις χήρες και τα ορφανά, αυτών που αδιαφορούν για τους ξένους, εναντίον όλων εκείνων που δεν με σέβονται» (ΝΜΒ), (δες επίσης Ησαΐας 58:6-7, Ιερεμίας 7:6, Ζαχαρίας 7:10). Επίσης, τα λόγια του Ιησού στον Λουκά 4:18 φανερώνουν την ευσπλαχνία Του για τους καταπιεσμένους: «Το Πνεύμα του Κυρίου με κατέχει, γιατί ο Κύριος με έχρισε και μ’ έστειλε ν’ αναγγείλω το χαρμόσυνο μήνυμα στους φτωχούς, να θεραπεύσω τους συντριμμένους ψυχικά.» (ΝΜΒ) (σύγκρινε, Ησαΐας 61:1).
Οι θεολόγοι της απελευθέρωσης χρησιμοποιούν επίσης τα λόγια του Ιησού στον Ματθαίο 10:34 για να προωθήσουν την ιδέα πως η εκκλησία θα πρέπει να εμπλακεί στον ακτιβισμό: «Μη νομίσετε ότι ήρθα να φέρω ειρήνη πάνω στη γη. Δεν ήρθα να φέρω ειρήνη αλλά διχασμό.» Ο Ιησούς, σύμφωνα με τη θεολογία της απελευθέρωσης, πίεσε όχι για κοινωνική ευστάθεια αλλά κοινωνική αναστάτωση.
Οι κριτικοί της θεολογίας της απελευθέρωσης την συνδέουν με τον μαρξισμό και την θεωρούν ως τη θρησκευτική μορφή μιας αποτυχημένης κοινωνικής πολιτικής. Αξιωματούχοι του Βατικανού, συμπεριλαμβανομένων πολλών παπών, έχουν μιλήσει ενάντια στη θεολογία της απελευθέρωσης. Οι λόγοι της εναντίωσης της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, περιλαμβάνουν την έμφαση της θεολογίας της απελευθέρωσης στην πρακτική σε βάρος της διδασκαλίας και στην απόρριψη της εκκλησιαστικής ιεραρχικής δομής –η θεολογία της απελευθέρωσης υιοθετεί «κοινωνίες βάσης» που συναντιούνται έξω από τα όρια της εκκλησίας και παρακάμπτουν αποτελεσματικά τους κληρικούς.
Η θεολογία της απελευθέρωσης έχει απλωθεί πέραν των φτωχών χωρικών της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής. Η Αϊτή και η Νότια Αφρική έχουν επίσης αποδεχθεί μορφές θεολογίας της απελευθέρωσης. Στις ΗΠΑ, η μαύρη θεολογία της απελευθέρωσης διδάσκεται σε μερικές εκκλησίες, όπως στην Τριαδική Ενωμένη Εκκλησία του Χριστού του Ιερεμία Ράιτ. Μια σχετική θεολογική κίνηση είναι η φεμινιστική θεολογία της απελευθέρωσης, που θεωρεί τις γυναίκες ως την καταπιεσμένη ομάδα ανθρώπων που έχει ανάγκη απελευθέρωσης.
Η Γραφή βεβαίως διδάσκει τους ακόλουθους του Χριστού να φροντίζουν τους φτωχούς (Γαλάτας 2:10, Ιακώβου 2:15–16, Α΄ Ιωάννου 3:17), και να καταδικάζουν ανοιχτά την αδικία. Και ναι, η Γραφή προειδοποιεί επανειλημμένα ενάντια στην απάτη του πλούτου (Μάρκος 4:19). Όμως, η θεολογία της απελευθέρωσης σφάλλει σε δύο σημεία. Το πρώτο, αξιολογεί την κοινωνική δράση ισότιμη με το μήνυμα του ευαγγελίου. Όσο σημαντικό και αν είναι το να ταΐζεις τους φτωχούς, δεν μπορεί να πάρει τη θέση του ευαγγελίου του Χριστού (δες Πράξεις 3:6). Η πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπινου γένους είναι πνευματική, όχι κοινωνική. Επίσης, το ευαγγέλιο αφορά όλους τους ανθρώπους· και τους πλουσίους (Λουκάς 2:10). Το παιδί Ιησούς δέχθηκε την επίσκεψη και βοσκών και μάγων· και οι δύο κατηγορίες ήταν ευπρόσδεκτες. Το ν’ αντιστοιχίζεις ιδιαίτερη φήμη σε οποιαδήποτε κατηγορία ανθρώπων, πως την προτιμάει ο Θεός, κάνεις μια διάκριση που Εκείνος δεν κάνει (Πράξεις 10:34–35). Ο Χριστός φέρνει ενότητα στην Εκκλησία Του, όχι διαίρεση με βάση κοινωνικοοικονομικά, φυλετικά ή φυλικά στοιχεία (Εφεσίους 4:15).
English
Τι είναι η θεολογία της απελευθέρωσης;
