Ερώτηση
Τι είναι η Αφηγηματική Θεολογία;
Απάντηση
Η Αφηγηματική Θεολογία, ή αυτό που μερικές φορές αποκαλείται «μεταφιλελεύθερη» θεολογία, αναπτύχθηκε στο δεύτερο ήμισυ τού εικοστού αιώνα. Την ενέπνευσε μια ομάδα θεολόγων από την Θεολογική Σχολή του Γέιλ. Οι ιδρυτές της, George Lindbeck, Hans Wilhelm Frei, και άλλοι ερευνητές επηρεάστηκαν από τον Καρλ Μπαρθ, τον Θωμά Ακινάτη, και σε κάποιο βαθμό την nouvelle théologie (νέα θεολογία), μια σχολή σκέψης που προτείνει την αναμόρφωση τής Καθολικής Εκκλησίας, στην οποία ηγούνται Γάλλοι Καθολικοί όπως ο Henri de Lubac.
Αφηγηματική Θεολογία είναι η ιδέα ότι η χρήση τής Αγίας Γραφή που κάνει η Βιβλική Θεολογία θα πρέπει να εστιάζει σε μια αφηγηματική παρουσίαση τής πίστης, παρά στην ανάπτυξη κάποιων προτάσεων που εξηγούνται από τις ίδιες τις Γραφές, ή από αυτό που κοινώς αποκαλείται «Συστηματική Θεολογία». Βασικά, η Αφηγηματική Θεολογία είναι ένας αρκετά ευρύς όρος, αλλά είναι συχνά αυτή η προσέγγιση τής θεολογίας που κυρίως βρίσκει το νόημα μιας ιστορίας. Κατόπιν, αυτό συνδέεται με την απόρριψη τού νοήματος που προέρχεται από προτασιακές αλήθειες ή την Συστηματική τους Θεολογία.
Άλλες φορές, η Αφηγηματική Θεολογία συνδέεται με την ιδέα ότι δεν χρειάζεται πρωταρχικά να μάθουμε αρχές, κανόνες ή νόμους από τις Γραφές αλλά μάλλον να μάθουμε να σχετιζόμαστε με τον Θεό, και πώς να κάνουμε το μέρος μας στο ευρύτερο πανόραμα τής σωτηρίας μας. Εχουν γίνει πολλές συζητήσεις και κριτικές θεμάτων επικεντρωμένων στην Αφηγηματική ή Μεταφιλελεύθερη Θεολογία, μεταξύ των οποίων αυτές περί ασυμβατότητας, τάσης δημιουργίας αιρέσεων, άσκησης τυφλής πίστης, σχετικισμού και αλήθειας.
Ωστόσο, όταν η Αφηγηματική Θεολογία χρησιμοποιείται ορθώς, μπορεί και παρέχει οικοδομικό υλικό για την Συστηματική και την Βιβλική Θεολογία (π.χ., η προοδευτική ιστορία τού Θεού που αποκαλύπτει τον εαυτό Του στην ανθρωπότητα). Η Αφηγηματική Θεολογία διδάσκει ότι η Αγία Γραφή θεωρείται η ιστορία τής αλληλεπίδρασης τού Θεού με τον λαό Του. Οι υποστηρικτές τής Αφηγηματικής Θεολογίας ισχυρίζονται πως αυτό δεν σημαίνει ότι η Γραφή δεν κάνει ισχυρισμούς αλήθειας με την μορφή προτάσεων αλλά ότι ο κύριος σκοπός τών Γραφών είναι να καταγράψει την σχέση μεταξύ τού Θεού και του λαού Του και πώς εμείς που ζούμε σήμερα στον μεταμοντέρνο κόσμο μπορούμε να συνεχίσουμε την ιστορία αυτή. Αυτό, λοιπόν, προηγείται της περισσότερο ακριβούς ανάλυσης της Συστηματικής Θεολογίας. Οι υποστηρικτές τής Αφηγηματικής Θεολογίας προχωρούν στο επιχείρημα πως η Αφηγηματική Θεολογία είναι λιγότερο πιθανό ν’ απομακρύνει τα εδάφια έξω από το πλαίσιό τους προκειμένου να υποστηρίξουν δογματικές θέσεις.
Υπάρχουν άλλες πλευρές τής Αφηγηματικής Θεολογίας που είναι χρήσιμες. Για παράδειγμα, οι βιβλικές ιστορίες έχουν σκοπό να μας διδάξουν την αλήθεια· υποτίθεται ότι διδασκόμαστε από τις αλήθειες αυτές και εφαρμόζουμε στην ζωή μας τα μαθήματα αυτά. Ως τέτοια, θα πρέπει να ερμηνεύουμε και εφαρμόζουμε τις ιστορίες αυτές σύμφωνα με τις αρχικές προθέσεις τών συγγραφέων τών Γραφών —αυτός είναι ο λόγος διατήρησης τών ιστοριών αυτών για μας (δες Ρωμαίους 15:4). Μια άλλη θετική επιρροή τής Αφηγηματικής Θεολογίας είναι ότι δυναμώνει την αξία τής κοινότητας. Στους σύγχρονους καιρούς οι άνθρωποι συχνά θεωρούν πως ο χριστιανισμός έχει στο κέντρο του την πίστη ενός ανθρώπου, αλλά η Αγία Γραφή αναφέρεται στην ιστορία τής σχέσης του Θεού με τον λαό Του, μια σχέση που μας θυμίζει πως η κοινότητα είναι απολύτως απαραίτητη.
Είναι αλήθεια πως η Αγία Γραφή περιέχει πάρα πολλά αφηγηματικά τμήματα που έχουν σκοπό να μας μεταφέρουν την αλήθεια, έτσι είναι σημαντικό να υιοθετήσουμε κάποιον τύπο Αφηγηματικής Θεολογίας. Παρ’ όλα αυτά, η Αφηγηματική Θεολογία έχει τα προβλήματά της, ιδιαιτέρως όταν έχει χρησιμοποιηθεί ανεύθυνα. Και χωρίς αμφιβολία, αυτό συμβαίνει ακόμη και σε συντηρητικούς κύκλους. Αυτό αληθεύει ιδιαιτέρως όταν οι δάσκαλοί της και οι κήρυκες δεν νοιάζονται για το αρχικό νόημα τής Γραφής και κατευθύνονται από την δική τους διαίσθηση ή από την δική τους ανταπόκριση προς τις Γραφές. Ως αποτέλεσμα η αφήγηση χρησιμοποιείται συχνά με επιζήμιους τρόπους.
Η Αφηγηματική Θεολογία χρησιμοποιείται επίσης κακώς όταν οι άνθρωποι αποφαίνονται πως η αφήγηση δεν εδράζεται πάνω σε κάποια υποκείμενη Συστηματική Θεολογία, ή ότι η υποκείμενη θεολογία δεν μπορεί να γίνει κατανοητή. Σε τέτοιες περιπτώσεις υπονοείται ότι τα μαθήματα τών αφηγήσεων μπορούν να κατανοηθούν ξέχωρα από τις κοσμοθεωρίες τών αρχικών συγγραφέων ή των συγγραφέων αυτού του κειμένου. Αυτό οδηγεί, βασικά, σε ψευδή διδασκαλία με κάποιους υπέρμαχους τής Αφηγηματικής Θεολογίας να μεταβαίνουν απευθείας από την ιστορία στην εφαρμογή, παραμερίζοντας μια περαιτέρω λογική ανάλυση τών Γραφών. Αλλά στην πραγματικότητα αυτό δεν μπορεί να γίνει. Η πλέον προφανής, ίσως, επίδραση τής Αφηγηματικής Θεολογίας συναντάται στην «αναδυόμενη εκκλησία» με την δυσπιστία της και την σχετικώς χαμηλή της εκτίμηση προς την Συστηματική Θεολογία.
Υπέρμαχοι τής Αφηγηματικής Θεολογίας, ιδιαιτέρως στην «αναδυόμενη εκκλησία», ισχυρίζονται ότι η θεολογία είναι κάτι για το οποίο δεν μπορούμε να είμαστε δογματικοί. Υποστηρίζουν πως «καλοί» άνθρωποι έχουν καταλήξει σε διαφορετικά συμπεράσματα με το πέρασμα του χρόνου, έτσι δεν χρειάζεται καν να μπαίνουμε στον κόπο να διατυπώνουμε οριστικές προτάσεις αναφορικά με την θεολογία! Ετσι, με βάση την δική τους οπτική, η θεολογία δεν είναι κάτι ξεκάθαρο, απόλυτο και αξιόπιστο. Ισχυρίζονται πως στο παρελθόν, οι άνθρωποι πίστευαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο· κάποιος είχε δίκιο και κάποιος άδικο.
Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, ο σχετικισμός βαίνει ανεξέλεγκτος σε κάποιες εκκλησίες σήμερα. Κανένας δεν φαίνεται να γνωρίζει ποιος έχει δίκιο και ποιος όχι. Και το χειρότερο είναι πως δεν ανησυχεί κανένας γι’ αυτό. Κατά συνέπεια, η εκκλησία πέφτει θύμα τού μεταμοντερνισμού που δέχεται πως αυτό που αληθεύει για κάποιον ενδέχεται να μην αληθεύει για κάποιον άλλον. Είναι τότε που η εκκλησία ανέχεται οτιδήποτε και κάθε τι και στέκεται πάνω στο τίποτα.
Κάποιοι υπέρμαχοι τής Αφηγηματικής Θεολογίας, όπως αυτοί του κινήματος τής «αναδυόμενης εκκλησίας» παραμερίζουν τελείως το κήρυγμα. Μπορεί να καθίσει κάποιος μεταξύ ομοίων σε μια ομάδα και να επικοινωνήσει αυτό που νομίζει πως είναι ο Θεός γι’ αυτόν την συγκεκριμένη ημέρα ή εβδομάδα. Μπορεί, ακόμη, ν’ αναφέρει μια βιβλική περικοπή που σχετίζεται με το ταξίδι τους. Η εμπειρία τους, όμως, και τα συναισθήματά τους αποτελούν το κεντρικό σημείο και όχι ο λόγος τού Θεού. Αφηγούνται μια ιστορία ή διαβάζουν μια βιβλική περικοπή και σταματούν. Δεν υπάρχει ανάγκη να προτρέψουν, να επιπλήξουν ή να καλέσουν σε ενέργεια. Δεν πρόκειται για συμμόρφωση σε μια αξιόπιστη πρόταση των Γραφών αλλά μάλλον για χρήση των Γραφών για να ενισχύσουν σαρκικές επιθυμίες.
Η εκκλησία πρέπει να είναι ο στύλος και το στερέωμα τής αλήθειας (Α΄ Τιμόθεον 3:15), και η αλήθεια είναι ένα σώμα δογμάτων όπως εκτίθενται στην Γραφή δια του προσώπου του Ιησού Χριστού. Αν και υπάρχουν οφέλη με κάποιους τρόπους, η Αφηγηματική Θεολογία τείνει να ελκύει τους μεταμοντερνιστές οι οποίοι αρέσκονται να διαμορφώνουν την θρησκεία τους και τον «θεό» τους με βάση τα συναισθήματά τους σε μια συγκεκριμένη ημέρα ή σχετικά με μια συγκεκριμένη βιβλική περικοπή.
English
Τι είναι η Αφηγηματική Θεολογία;
