Swali
Kazi ya Roho Mtakatifu pasi na hiari ya mwanadamu dhidi ya vs. muungano wa vitu saidi ya kimoja- ni maoni gani yaliyo sahihi?
Jibu
Mada hii imejadiliwa sana ndani ya kanisa kwa karne nyingi. Sio kutilia chumvi kwa kusema kwamba mjadala huu unahusisha moyo sana wa Injili yenyewe. Kwanza, hebu tufafanue maneno mawili. Tunaposema kuhusu Roho Mtakatifu kufanya kazi pekee dhidi ya ushirikiano, akizungumza kitheolojia, tunazungumzia juu ya nani anayeletea wokovu wetu. Utenda kazi wa Roho pekee bila hiari ya wanadamu, inayotokana na neno la kiyunani la kiyunani linamaanisha "kufanya kazi peke yake," ni mtazamo kwamba Mungu peke yake ndiye anasababisha wokovu wetu. Mtazamo huu unafanyika hasa na mila ya Ukalvini na Mageuzi na imefungwa kwa kile kinachojulikana kama "mafundisho ya neema."Synergism, ambayo pia hutoka kwa neno la kiyunani la Kigiriki lina maana "kufanya kazi pamoja," ni mtazamo kwamba Mungu hufanya kazi pamoja nasi katika kutekeleza wokovu. Wakati monergism inahusishwa kwa karibu na John Calvin, synergism inahusishwa na James Arminius, na maoni yake yameumbwa sana mazingira ya kisasa ya kiinjilisti. Calvin na Arminius sio wabunifu wa maoni haya, lakini ni wafuasi maarufu wa Ukalvini na Uarmenia.
Maoni haya mawili yalijadiliwa sana katika karne ya 17 wakati wafuasi wa Arminius walichapisha Makala Tano ya Remonstrance (FAR), hati inayoelezea ambapo teolojia yao ilikuwa tofauti na ile ya Calvin na wafuasi wake. Kipengele muhimu katika mjadala huu ni kati ya mafundisho ya Ukalvin ya uchaguzi usio na masharti dhidi ya mafundisho ya Arminian ya uchaguzi wa masharti. Ikiwa mtu anaamini uchaguzi usio na masharti, basi mtu atakuwa na mtazamo wa mtazamo wa wokovu. Kinyume chake, ikiwa mtu anashikilia mtazamo kwamba uchaguzi huo unategemea ufahamu wa Mungu utaamini kwake, basi mtu ataegemea mtizamo wa uwili (synergistic).
Mtazamo wa uchaguzi usio na masharti umeelezwa katika Ufunuo wa Imani ya Westminster: "Wale wanadamu ambao wamepangiwa uhai, Mungu, kabla ya kuwekwa misingi wa ulimwengu, kwa mujibu wa kusudi lake la milele na la kushindwa, na shauri la siri na furaha nzuri kwa mapenzi yake, amechagua katika Kristo, kwa utukufu wa milele, kutokana na neema yake ya bure na upendo wake peke, bila kuangalia imani au kazi nzuri, au uvumilivu katika kila moja yao, au kitu kingine chochote kiumbe, kama hali, au husababisha kumsukuma hadi hapo; na yote kwa sifa ya neema yake ya utukufu" (WCF III.5, msisitizo aliongezwa). Kama tunaweza kuona, uchaguzi usio na masharti unafundisha kwamba uchaguzi wa wateule wa Mungu unategemea radhi nzuri ya mapenzi Yake na hakuna kingine. Zaidi ya hayo, uamuzi wake katika uchaguzi haukutegemea uangalizi wake wa imani ya mtu au kazi yoyote nzuri au mtu huyo anayevumilia katika imani au kazi nzuri.
Vifungu viwili katiaka kibiblia vinasaidia mafundisho haya. Cha kwanza ni Waefeso 1: 4-5, "kama vile alivyotuchagua katika yeye kabla ya kuwekwa misingi ya ulimwengu, ili tuwe watakatifu, watu wasio na hatia mbele zake katika pendo. Kwa kuwa alitangulia kutuchagua, ili tufanywe wanawe kwa njia ya Yesu Kristo, sawasawa na uradhi wa mapenzi yake." Kwa mujibu wa kifungu hiki, sisi tulichaguliwa na Mungu kuwa ndani ya Kristo-watakatifu na wasio na hatia-kabla ya ulimwengu kuumbwa, na chaguo hili lilitegemea "kusudi la mapenzi ya Mungu." Kifungu kingine ni Warumi 9:16, "Basi, kama ni hivyo, si katika uwezo wa yule atakaye, wala wa yule apigaye mbio; bali wa yule arehemuye, yaani, Mungu." Uchaguzi wa Mungu hautegemei na chochote sisi kufanya au kuamini, lakini hufanywa tu kwa hiari ya huruma ya Mungu.
Kiini cha Ukalvini, na hoja ya utenda kazi wa Roho Mtakatifu bila hiari ya wanadamu (monergistic), ni kwamba Mungu yuko katika harakati kuokoa watu na si tu kuwafanya tayari kuokoka. Kwa sababu watu wote wanazaliwa katika dhambi na kwa sababu ya asili yao ya kuanguka (uharibifu wa jumla), watamkataa Mungu daima; Kwa hiyo, Mungu lazima atende kwa kuokoa wateule bila sharti lolote kwa imani yao. Ili kuwapa baraka za wokovu na uzima wa milele kwa wateule, Mungu lazima kwanza aone dhambi zao (upatanisho mdogo). Neema hii na wokovu lazima zifanyike kwa wateule, na kwa hiyo Roho Mtakatifu hutumia matokeo ya wokovu kwa wateule kwa kugeuza upya roho zao na kuwavuta katika wokovu (neema isiyopingwa). Hatimaye, wale ambao Mungu amewaokoa atawahifadhi mpaka mwisho (uvumilivu wa watakatifu). Kutoka mwanzo hadi mwisho, wokovu (katika hali yake yote) ni kazi ya Mungu na Mungu pekee- asiyehitaji usaidizi (monergism)! Hatua ni kwamba watu halisi wanaokolewa-wateule. Fikiria Warumi 8: 28-30. Katika kifungu hiki tunaona kwamba kuna kundi la watu ambao Mungu "anawaita kulingana na kusudi lake." Watu hawa hujulikana kama "wale wanaompenda Mungu." Watu hawa pia ni wale ambao katika aya ya 29-30 walijulikana hapo mwanzo, kutabiriwa, kuitwa, kuhesabiwa haki na kutukuzwa. Mungu ndiye anawaongoza kundi hili la watu (wale wanaompenda Mungu, waliochaguliwa) kutokana na ujuzi wa utukufu, na hakuna watakaopotea njiani.
Kwa kuunga mkono hoja ya usawa, hebu tutafakari Makala Tano ya malilio: "Kwamba Mungu, kwa kusudi la milele na lisilobadilika katika Yesu Kristo Mwanawe, kabla ya kuwekwa misingi ulimwengu, alikua ameamua, kutoka kwa kuanguka, hali ya dhambi ya wanadamu, kuokoa kitika Kristo, kwa ajili ya Kristo, na kupitia kwa njia ya Kristo, wale ambao kwa njia ya neema ya Roho Mtakatifu watamwamini huyu Yesu mwanawe, na wataendelea katika imani hii na utiivu kwa imani, kwa njia hii ya neema hadi mwisho; na, kwa upande mwingine, kuondoka kwa Maisha ya uharibifu na yasioyoamini katika dhambi na chini ya hasira na kuwahukumu wanapotengwa na Kristo, kulingana na neno la Injili katika Yohana 3:36: "Amwaminiye Mwana yuna uzima wa milele; asiyemwamini Mwana hataona uzima, bali ghadhabu ya Mungu inamkalia "na kulingana na vifungu vingine vya Maandiko pia" (FAR, Makala ya 1, msisitizo uliongezwa). Hapa tunaona kwamba wokovu ni wa masharti kwa misingi ya imani na uvumilivu wa mtu binafsi. Chenye uchaguzi wa masharti unafanya ni sehemu ya kuamua ya wokovu wetu juu yetu, juu ya uwezo wetu wa kuchagua Yesu na kubaki ndani yake. Sasa Waarminia watasema kuwa uwezo wetu wa kuchagua Yesu ni matokeo ya neema ya ulimwengu ambayo Mungu huwapa watu wote ambayo husababisha athari za kuanguka na inaruhusu mtu kuchagua kukubali au kukataa Kristo. Kwa maneno mengine, Mungu lazima afanye kitu ili afanye uchaguzi wa wokovu uwezekane, lakini hatimaye ni uchaguzi wetu ambao unatuokoa. Maandiko yanasema kuwa Kifungu cha 1 mimi kinasisitiza hakika kwamba wale wanaoamini wana uzima wa milele na kwamba wale wanaokataa hawana uzima wa milele, hivyo inaonekana kuna msaada fulani wa maandiko kwa mafundisho haya. Kwa hivyo, hoja ya ushirikiano inadai kwamba Mungu hufanya wokovu uwezekane, lakini ni uchaguzi wetu ambao hufanya wokovu kuwa halisi.
Hivyo, huku monergism ukidai kwamba Mungu ni wa muhimu na wa kutosha kwa wokovu wetu, synergism utakubali kuwa Mungu ni hali ya lazima, lakini atakataa kutosha kwake. Hitilafu yetu ya bure pamoja na shughuli za Mungu ndicho kinachofanya iwe ya kutosha. Kusema kwa kimantiki, tunapaswa kuwa na uwezo wa kuona hitilafu katika hoja ya ushujaa-kwamba Mungu haokoi mtu yeyote. Hii huweka wajibu wa wokovu kwetu, kwa maana sisi ndio ambao tunapaswa kuweka wokovu kuwa wa kweli kwa kuweka imani yetu katika Kristo. Ikiwa Mungu hawezi kuokoa mtu yeyote, basi inawezekana kwamba hakuna mtu atakayeokolewa. Ikiwa Mungu haokoi mtu yeyote, tunawezaje kuelezea vifungu vile vile kama Waroma 8: 28-30? Vitendo vyote vya Kiyunani katika kifungu hiki ni viashiria, maana yake kwamba hatua iliyoelezwa ndani yake imekamilika; hakuna uwezekano wa maana katika kifungu hicho. Kwa mtazamo wa Mungu, wokovu umefanyika. Zaidi ya hayo, Kifungu cha IV cha walalamishi kinasema neema ya Mungu haiwezi kushindwa, na Ibara ya V inasema kwamba wale waliochagua neema ya Mungu pia wanaweza kuanguka kutokana na neema hiyo na "kurudi kwenye dunia hii mbaya" na kuwa "bila neema." Mtazamo huu unapingana na mafundisho ya wazi ya Maandiko kuhusiana na usalama wa milele wa muumini.
Ikiwa ndivyo ilivyo, basi tunaitikiaje msaada wa Biblia kwa uchaguzi wa masharti (tazama Yohana 3:36)? Hatukatai kwamba imani ni muhimu ili kufanya wokovu kuwa "mpango uliofanyika" katika maisha yetu, lakini imani huwa wapi katika utaratibu wa wokovu (Ordo Salutis)? Tena, ikiwa tunazingatia Warumi 8: 29-30, tunaona maendeleo ya mantiki ya wokovu. Kuhesabiwa haki, ambayo huwa kwa kawaida katika mtazamo wakati wa kuzingatia wokovu kwa imani, ni ya nne kwenye orodha hiyo iliyoandaliwa na utambuzi, utangulizi, na wito. Sasa wito unaweza kupunguzwa katika zifuatazo: urejesho, uinjilisti, imani na toba. Kwa maneno mengine, "wito" (unaojulikana kama "wito wa ufanisi" na wasomi wa Mageuzi) kwanza lazima kuhusishe kuzaliwa tena kwa nguvu ya Roho Mtakatifu (Yohana 3: 3). Kisha inakuja kuhubiri injili (Warumi 10: 14-17), ikifuatiwa na imani na toba. Hata hivyo, kabla ya jambo lolote linaloweza kutokea, ni lazima kwa mantiki lielewe na utambuzi na utayarisho.
Hii inatuleta kwenye swali la utambuzi wa mbeleni. Warminia watasema kuwa utambuzi wa mbeleni unahuzisha Mungu kuwa tayari anajua imani ya wateule. Ikiwa ndivyo ilivyo, basi uchaguzi wetu na Mungu hauko katika "kusudi njema la mapenzi yake," bali badala ya kuwa na uwezo wa kumchagua, licha ya hali yetu ya kuanguka ambayo, kulingana na Warumi 8: 7 ni chuki kwa Mungu na hawezi kufanya hivyo. Mtazamo wa Arminia wa utambuzi pia unapingana na mafundisho ya wazi ya vifungu zilizotajwa hapo juu kwa msaada wa uchaguzi usio na masharti (Waefeso 1: 4-5 na Waroma 9:16). Mtazamo huu kimsingi humwibia Mungu uhuru wake na huweka wajibu wa wokovu kwa mabega ya viumbe ambao hawawezi kabisa kujiokoa wenyewe.
Kwa kumalizia, uzito wa ushahidi wa kimantiki na uzito wa ushahidi wa kibiblia unasaidia mtazamo wa uokoaji wa wokovu-Mungu ndiye mwanzilishi na mkamilishaji wa wokovu wetu (Waebrania 12: 2). Yeye ambaye alianza kazi nzuri ndani yetu ataikamilisha siku ya Kristo Yesu (Wafilipi 1: 6). Monergism sio kwamba una athari kubwa juu ya jinsi mtu anavyotizama wokovu pekee, bali na kuhusu uinjilisti pia. Ikiwa wokovu unategemea neema ya Mungu ya kuokoa, basi hakuna nafasi ya kujivunia, na utukufu wote unakwenda kwake (Waefeso 2: 8-9). Kwa kuongeza, kama Mungu kweli anaokoa watu, basi jitihada zetu za uinjilisti zinapaswa kuzaa matunda kwa sababu Mungu ameahidi kuokoa wateule. Monergism ni sawa na utukufu mkubwa kwa Mungu!
English
Kazi ya Roho Mtakatifu pasi na hiari ya mwanadamu dhidi ya vs. muungano wa vitu saidi ya kimoja- ni maoni gani yaliyo sahihi?
