Ka’at chi:
¿Yaana wal JajalDyoose?
Núuc t’aan:
le núuktaj t’aan wa yaan JajalDyoose’, lete jach su’uca’an yéetel jach káanan u k’aatiktuba jun tuul winico, yaab t’aano’ob ku beytal yo’olal JajalDyoos, bale u núuctal le k’aat chi ¿Yaan wal JajalDyoose’? Ku katikto’on ka tsa’aj más yaab ak tukulo’on, yabcach tso’olil yéetel yesajilo’ob. Tu tso’okile Ba’ax kak wilike u kambal winic, u kaxan, u tukulil yéetel u tsikbalile ku bisco’on ti jumpe'éel núuc t’aan ma’alob: Wa, yaan wal JajalDyoose.
Yaab u tenele, ku k’aatchitaa beya “¿Jeel u beytal a yesike yaan JajalDyoos?”. U k’uxile let, wa u jajile chen u p’iite, yaan u pa’atal mix jumpe’éel u kaxanil jaj joka’an ti utsil tuukul ma’alob yéetel le matematicaso. Laten tune, le winik ilik ba’ax u’uts yéetel ka’aso ma u ka’atik kaxanilo’ob ti’al u kuchlo’ob ti u jajil; bale’, ku kaxtico’ob u josko’ob tuukul “pe’ek óol tukulil” yeetel ka u jach tukulto’ob le baax “utsil tuukulo”.
U jaach k’aatal jumpe’éel “tuntajil” ti JajalDyoose mix maac u beytal u ma’ ootaáj ma tial tukulbili. mix le tuntajilo, mix le macobo ku betico’ob beyo ti le luum jajila. “kaxtik” máakaáno’ób yéetel a “ka’amicobe” jach maan jelanilo’ob. le jetse’el lisa’aj t’aan yéetel tuuntaj yaan u bin bale mixtan u ke’exic tuukul ti máax ma u chaik u betal u oksaj óol. ti máax kape’el u tukule u ku’ubmaj óole, ma u ka’at u yaal “tuntajili” keex ka yoot u keex u tukul u jelo’ob. baax jach u kaat juntul make maas jeel u beytal u ke’exic tukule keet jumpe’éel ba’ax tso’ok u kaxtal.
Le jela u ka’at u yale ka’abet u pi’it u cho’ojil “oksajóol” yéetel ma chen ti u ojeltaj wa yaan jajalDyoosi. le k´aj óolal ma’alobo, ti yaan mas nachil ti ak pajtalilon. u mu’uchkubaj yéetel lisaj ta’an ku balik ak pacato’on. maantats yaan jumpe’éel chan beej ti ba’ax jeel u beytal ak “ojeltike” yéetel le ba’ax kak “oksaj óoltiko”. le jela ku tsa’abal ti jen maxe, tak ti max kape’el u tuukul yéetel u paalitsil jajalDyoos. ma u beytal ak ka’ajoltik tu lacal mejen balo’ob chen culakon ti jumpe’él kis che, kak janal wa kak na’acal ti le escalerao. Tuláacal le balo’ob jelo ku yalik bucaj ak oksaj óol. kak betik, kex ma ak ojeli, yo’olal le ba’ax jaj ak ojelo. Le jelo’ ku ye’esic u ma’alobil a oksaj óol ti kiliich tsíib, bey ti a oksaj óol ti wa yaan jajalDyoos. kak áalab óol ti le ba’ax ak ka’ajolmo, le jela’ ku bisco’on meyaj, keex ti jumpe’éel ka’ajol ma jach beyo. (Hebreos 11:6).
Kajoltak wa ma JajalDyoose’, le yeyajilo u k’aat u yaal oksaj óol. oksaj óol ti JajalDyoose ma ka’abeet ti jumpe’éel oksaj óol ekjocheni (Juan 20:29), bale maxantan u maan yoko’ol ketambal ka’asbetaan (Juan 5:39-40). Ti’al a tsa’ik u muuk oksaj óole yaan ti le kambalil winico, tukulil tu bel yéetel tuntajil kambilake ku yantik ak núuct le k’aat chi’a ¿Yaana wal JajalDyoose?
¿Yaana wal JajalDyoose’? — kambal yéetel u Cuxtal winic
Le baatey t’aan yo’olal wa yaan JajalDyoose’, ku kajbal yéetel jumpe’éel utsil ta’an tukultan. le jelo yaan ba’axten, bale betik le winico ma tu bel bix kaabet u betali. le wincobo ma u kajbalo’ob ma ma u yojlo’ob tuláacal bixi, ka u pa’ato’ob u betko’ob chen ba’ax ku yalaltio’ob bey robote’ antes u yalal jumpe’éel aal tukul. le wincobo ku tso’’olkoob le kuxtala chen yéetel le ba’ax ku yuuchul ti’e luum ku bakpacho’obo. Bey tuno le k’aat t’aan ti wa yaan JajalDyooso’ ka’abet u kajal yo’olal kambalo’ob chen tso’oke, jeel u beytal ak chaik ak tukulobe ti’al a wilik wa uts le t’aano’ob jelo.
Yaan yabcach ba’ax ye’esic yaan JajalDyoos ti u kambal winic sansamal (Romanos 1:19-20; Salmo 19:1; Eclesiastés 3:11). le jela ti yaan xaan ak utsil tukuli tial le kansajo. ku tsa’abal ti bis uchik u chumbal le luum ku bakpachticona. le kuxtal winca ku petsi’ik a oksaj óol te le jajilo, le tuso, le yabilajo, le p’eekilo, le u’utsilo’, le k’asanilo, etc., jach jaj yéetel yaan u bilal. ti tuláacal u tso’olil uchben tsíikbale, ya’abcach wincobe ku chincubao’ob ti’al u oksaj óolto’ob jumpe’éel jajil nojoch ket le jach chica’an u yilalo.
Jach tu jajil, ak kambalobe’ ma tuntaj ku jetse’ali. Yo’olal u jeele, JajalDyoose’ ku cha’ik yesajil ti tuláacal bey jumpe’éel k’aat ti’al talbal (Apocalipsis 3:20). le kambalob maas ku yuchulo u bilal ti’al u jach ye’esaal k’aabet ak kaxko’on yaabcach núucajil (Mateo 7:7-8). máax ma u cha’ik wa ma u k’aamik la t’aan ti’al talbal ti JajalDyoose’ na’an ti’al u yalik ma in wojeli (Romanoilo’ob 1:18; Salmo 14:1).
¿Yaana wale JajalDyoose’? — u tukulil winic`
Oxpe’el ti le balo’ob jach yaan u mukk tukulo’ob yo’olal wa kuxan jajalDyoos, le jela t’aanilo’ob, cosmologico, xook kilich tsiib yéetel utsi’il tukulo’ob.
le t’aanil ku likbesal ti’al u ketik u chumbal le kano yéetel le lumo’, ku yalik tu chumbale baxten ku yuuchul yéetel ba’ax tso’ok u yuuchul. tuláacal ba’axten ku yuchule leet le ba’ax tso’ok u yuchulo’ ti jumpe’éel ba’axten uch te maanico, bale, le u kajbal yeetel u tsookol ti baxten ku yuchulo mixtan u beytal u paatal chen te manico, tumen tune le le u kajbal yeetel u tsooko mix bikin u kajbal. u belil tukule ku jach katik jumpe’éel ba’ax yaan yéetel ma u jeel chen u jeel balobi. tuláacal luum yéetel kan yaan u xuul, yeetel ma ojala ba’axten ku yuchuli. tu belil tukule ku tuchbesic jajalDyoos: u piis mix betani yéetel minan u xuul ti tu lacal u jeel balo’ob, u yaxil baxten ku yuchul tial le ku kuxtaltalo.
Le t’aanil likbesaj ku xokik yo’olal jajalDyoose’, ku xekeltik bix uchik u betal luum yéetel kan. tuláacal nojoch peksal tu lacal ba’ax yaan te kanalo, balo’ob ku suut tu bakpach le ki’ino, ak ADN, le mejen balo’ob utsil mejen chichantaco–tu lacal ku ye’esic tukultab uchul tsa’abal ti’al bilalil. le baal jela jach yaan u muuk latene taak le wincoob ma u tsa’ik u oksaoolo’ob ti JajalDyoso’ ma u tsayal u tsektoob baaxten betab tuláacal beyo.
Mix baal ti le mejen balo’ob yaan ichil le iko wa te muuko ku ye’esica wa bey k’aabet u yantal jen bix yanicobo. bale wa ma jach bey yan jen bix yanobo, le balo’ob ku paktalo–yéetel le kuxtala–ma u beytal. Docenailo’ob mejen balo’ob ku p’eeko’ob ichil le iko, ku peko’ob jach ma’alob ti’al u beytal u yantal kuxtal, chen ti’al yo’olal ma u yalal jach beyo. Le cienciao mix junten tu paktaj wa tu tso’olaj bix uchik u yaantal kuxtal tuux minan kuxtal, bale ku ye’esic u seenkech chikpajal mejen balo’ob ma u jach natal baxten yano’ob. Wa jun mucch winco’ob arqueologoso’ob ku yilo’ob le t’aan jela “wayanene’” ti u paki’il jumpe’éel tso’onote, yaan u yaco’obe le jela jumpe’éel jach ma’alob tukulil. bale u ADN le winco bix betanil nachil tu u pajtalil le ma’alob winico’ob ingenierosobo. u a’alil le chikpajlila, tukul ku t’aan uts ti u tuukul maáx beet yéetel naat–JajalDyoos–bix u tso’olol.
Le t’aanil likbesaj ku tukul malo’ob ku tuchbesik balo’ob uts yéetel ka’as, bix a t’aan yéetel modos, etcetera. jach chikpale le jeloba batey t’aan ti “Ba’ax Ka’abeet u betal” ma Chen Jen “baxake” u kajbal utsil tukule ma nuupi yéetel malo’ob tukulo’obi ti chaotsilil yéetel chen ti leti ku tukul, wa bey le jelo ba’ax jeel u paatal ti jumpe’éel ba’ax chiij chen jeen bixak u beytale. u tukulil le winco’ob ku tukuloo’b ti malo’ob tukulobe, ma chen te winkililo jeel u jakal a óole. nachil ti le jelo’ u noi u malo’ob tuukul winco ku pa’atal cheen ti uchben tsi’ikbalil yéetel ti tuláacal sukil muchilo’ob.
U bateytaanil yo’olal le malo’ob tukulilo ku bi’isic ti jenbixake ti ka’ape’el belil. wa le utsil tukul malo’ob jach chuca’an u ti’al yéetel latene’ mix baal u k’aat u yaale, wa k’aabet u bisic u bejil tso’ol t’aan ma un k’eexel. u kambal winik sansamale’ ma u tsa’ik u tso’ok t’aan wa le malo’ob tukulo ma u k’aat u yaal mix bali. le tso’olil mas tukultane ba’axten le winco’obo u betico’ob balo’ob tu beel yéetel ku tso’olicob le tukula, ma’alo’ob tukul ti cuxtala wa jumpe’éel ba’ax jach yaan u betaal tumen tso’ok u tsa’abal ten jun tuul legislador ti ma’alobil, u k’aat u yale, JajalDyoos.
¿Yaana wale JajalDyoos? — winic kaxano’ob
Le t’aano’ob tukultan tso’ok u yalalo ku biskech ti’al a jach tsa’ik a pakati. tuukul ‘taano’’ob jen biix u teoriai le Big Bano ku yeesic, u pi’it, u jajil xeke’eltan tumen mako’ob yol’oal jumpe’éel luum betan yéetel yaan u xuul. yéetel beyxan bix u yuchul yéetel le ADN. le xekelilo’ob tso’ok u senkech betalo ku ye’esic wa jaj ti le tukul ti juntul máax beet te kiliich tsíibo yéetel ku ket alco’ob yéetel yanal t’aano’ob jen bix jumpe’éel luum minan u xuul wa lete abiogenesiso.
le ku xookob le nucuch naaj uchbentacobo ku t’aano’ob uts yo’olal kilich tsiib. Winco’ob, balo’ob ku yuchul, yéetel yaan tuux ku tso’olol ti le kiliich tsiibo tso’ok seenkech ala’al tumen maco’ob ku kaxano’ob way yoko’ol lume. yaab ti le balo’ob tso’ok u kaxtala, chikpaj despues ka tu yalaj le kape’él tukulo’obo le tso’ol tsikbalil te kilich tsíibo ma jaji.
Ti u jele, ti u tsi’ikbalil ba’ax uchane yéetel le ku kansai xooko ku t’aano’ob ma’alob yo’olal yaan JajalDyoos. jen bix, tak bejlaj kine yaan le kilich tsíibo: u pajtalil ak kaxtik le xoot tsiibob kilich tsiib ti jumpeel kiin naats ti uchik u uchule ku ye’esic jeel u beytal ak áalab óol ti le kilich tsíibo. bix u bisic mac le judeocristianoobo ti le ba’ax suukan u betalo, ti ma’alob kansaj, u toksajil winic yéetel u siji le xe’ekel ti le kinoba ku ye’esicto’on xan jach sa’asil ku bisic ti le jajilo’.
¿Yaana wale JajalDyoos? — JajalDyoos Tak yéetel
Ti jujumpe’éelil ti le maniko ku kansik tuláacal jumpe’éel tuux u beytal a meyaj yéetel u bilal ti yaabcach analteilo’ob. bale, wa yaan JajalDyoose ku yeesaj mas tu tamil, casi ti tu lacal make, lete’ sansamal kambal yéetel kuxtalo. jen bix, beyta ole ma u beytal a “ye’esic” ti u jelo’ob wa tech kimac a óol, bale le jelo ma u kexic wa leti ka uic. le jela ma u k’aat u yaal wa le ba’ax yaan tu tamel a tukulo maas al ket le jaj chikaano, kex yaan ki’ine le jajilo ma chen chabelo ku betik muuk ti le balo’ob ku kuxtatal sansamalo. Kuxtalo’ob ku kexel, modos ku ke’eexel, yeetl kukajil ti payalchi ku betik ak tukulo’on tone Yaan JajalDyoos.
ti jumpe’éel tuukul make ti le jajo jumpe’éel bix u tsa’ik ojeltbi tial u ojelta yaan jajalDyoos. yeetl ba’ax u k’aat JajalDyoose tulálacaal le wincobo ka u kajolto’ob. JajalDyoose letie’’o tal way yokol lume, bey juuntul winike (2 ti Corintioíloob 4:6), ti’al ka beyalk u yaantal jumpe’éel nuupil chen yéetel Leti (Juan 14:6) maax ku kaxticoob JajalDyoos yéetel u jajil u yolobe yaan u kaxtico’ob (Mateo 7:7-8), le jela u nuuc t’aanile u jetse’elil manta’ats Kilich Pixam (Juan 14:26-27).
Laten túnel le k’aat chi’, “¿Yaan wal JajalDyoos?’’ ma u beytal u nucaaj Chen yéetel jejen baxaque, bale jeel u beytal a ye’esic bukaj u aalil ku yalal yaan Leti. A k’aamik yaan JajalDyoose’ ma bey a si’it a mu’utsma wich ich ekjochenile. le jela jumpe’éel ximbalil áalab óol ti’al a joko’ol ti le ekjochenilo yéetel ti a okol ti jumpe’éel naajil jach utsil sa’asil tuux ku chikpajal yaabchab balo’ob.
English
¿Yaana wal JajalDyoose’?