Vraag: "Wat is het filioque / de filioque clausule?"
Antwoord:
Het filioque was, en is nog steeds, een controverse binnen de kerk die betrekking heeft op de Heilige Geest. De vraag is van wie de Heilige Geest uitgaat: vanuit de Vader of vanuit de Vader én de Zoon. Het woord “filioque” betekent “en zoon” in Latijn. Deze wordt ook de “filioque clausule” genoemd omdat de zinsnede “en zoon” aan de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel werd toegevoegd om aan te geven dat de Heilige Geest van de Vader “en van de Zoon” uitgaat. Er bestond zoveel onenigheid over deze zaak dat deze uiteindelijk in 1054 na Christus leidde tot een splitsing van de Rooms-katholieke en de Oosters-orthodoxe kerken. De twee kerken zijn het nog steeds niet met elkaar eens over de filioque clausule.
Johannes 14:26 vertelt ons: “De Helper die de Vader jullie in mijn naam zal zenden, zijn heilige Geest…” Johannes 15:26 vertelt ons: " Wanneer echter de Helper komt die Ik jullie zal zenden als Ik bij de Vader ben – de Geest der waarheid, die van de Vader komt – zal Hij over Mij getuigenis afleggen". Zie ook Johannes 14:16 en Filippenzen 1:19. Deze Schriftteksten lijken aan te geven dat de Geest door zowel de Vader als de Zoon wordt uitgezonden. De essentiële kern van de filioque clausule is het verlangen om de Goddelijkheid van de Heilige Geest te beschermen. De Bijbel onderwijst ons duidelijk dat de Heilige Geest God is (Handelingen 5:3-4). Mensen hebben meestal bezwaar tegen de filioque clausule omdat zij geloven dat de Heilige Geest “onderdanig” aan de Vader en de Zoon zou worden als Hij van de Vader en de Zoon zou uitgaan. Mensen die de filioque clausule ondersteunen geloven dat de Heilige Geest nog steeds God zou zijn, gelijk aan de Vader en de Zoon, als Hij van zowel de Vader als de Zoon zou uitgaan.
De controverse over de filioque clausule heeft te maken met een aspect van Gods persoonlijkheid dat wij waarschijnlijk nooit volledig zullen kunnen bevatten. God is een oneindig wezen en is tenslotte niet te begrijpen door ons eindige menselijke wezens. De Heilige Geest is God… en Hij werd door God gestuurd om hier op aarde de “vervanger” van Jezus Christus te zijn. Of de Heilige Geest nu door de Vader of door de Vader én de Zoon werd gezonden kan waarschijnlijk niet eensluidend worden beantwoord, en deze vraag hoeft feitelijk ook niet op een absolute manier beantwoord te worden. De filioque clausule zal waarschijnlijk een controverse blijven.
