Auteur: Koning Salomo is de hoofdauteur van Spreuken. Zijn naam wordt vermeld in 1:1, 10:1 en 25:1. We mogen ook veronderstellen dat Salomo spreuken van anderen verzamelde en redigeerde, want Prediker 12:9 zegt " Prediker was een wijs man en heeft het volk veel kennis bijgebracht. Hij heeft gewikt en gewogen en veel spreuken opgesteld." Zo kan inderdaad de Hebreeuwse titel Mishle Shelomoh vertaald worden als "Spreuken van Salomo".
Datering: Salomo's spreuken werden rond 900 voor Christus opgeschreven. Tijdens zijn koningschap bereikte het volk Israël zijn geestelijke, politieke, culturele en economische hoogtepunt. Zowel Israël als koning Salomo kwamen in steeds hoger aanzien te staan. Buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders uit de verste delen van de bekende wereld legden grote afstanden af om de wijze monarch te horen spreken (1 Koningen 5:14).
Doelstelling: Kennis is weinig meer dan een verzameling basisfeiten, maar wijsheid is het vermogen om mensen, gebeurtenissen en situaties te zien zoals God ze ziet. In het boek Spreuken onthult Salomo de gedachten van God in zaken die hoog en verheven zijn, maar ook in dingen die normaal, gewoon en alledaags zijn. Het lijkt er op dat geen enkel onderwerp koning Salomo ontging. Zaken die verband houden met persoonlijk gedrag, seksuele omgang, het zakenleven, rijkdom, liefdadigheid, ambitie, discipline, schulden, opvoeding van kinderen, karakter, alcohol, politiek, wraak en godsvruchtigheid horen tot de vele onderwerpen die in deze rijke verzameling van wijze uitspraken aangeroerd worden.
Belangrijkste verzen: "Laat wie wijs is goed naar deze spreuken luisteren en nog wijzer worden. Laat wie verstandig is meer en meer de vaardigheid." (Spreuken 1:5)
"Het begin van alle kennis is ontzag voor de HEER; een dwaas veracht de wijsheid en weigert elk onderricht.” (Spreuken 1:7)
"Streef naar wijsheid, zoek naar kennis, wijk niet af van wat ik zeg, vergeet het niet." (Spreuken 4:5)
"Wie ontzag heeft voor de HEER haat het kwaad. Ik verafschuw trots en hoogmoed, leugens en het kwaad. Bij mij vind je beraad en overleg, ik heb inzicht, ik heb kracht." (Spreuken 8:13-14)
Beknopte samenvatting: Het is een beetje moeilijk om het boek Spreuken samen te vatten, want anders dan in veel andere boeken van de Schrift is er geen specifieke ontknoping of verhaallijn in te vinden, en zijn er ook geen hoofdpersonen in het boek. Het is de wijsheid die de hoofdrol heeft — een grote, Goddelijke wijsheid die uitstijgt boven alle geschiedenis, volken en culturen. Zelfs als je maar even vluchtig deze fantastische schat doorbladert zie je dat de rake gezegdes van de wijze koning Salomo vandaag de dag net zo relevant zijn als drieduizend jaar geleden.
Voorafschaduwing: Het thema wijsheid en de noodzaak van wijsheid in onze levens vindt vervulling in Christus. In Spreuken worden we voortdurend aangespoord om wijsheid te zoeken, te vergaren en te begrijpen. Spreuken vertelt ons ook — herhaaldelijk — dat ontzag voor de Heer het begin van wijsheid is (1:7; 9:10). Onze angst voor de toorn en rechtvaardigheid van de Heer drijft ons naar Christus, die de belichaming is van Gods wijsheid zoals tot uiting komt in Zijn glorierijke plan voor de verlossing van de mensheid. In Christus, “in wie alle schatten van wijsheid en kennis verborgen liggen” (Kolossenzen 2:3), vinden we het antwoord op onze zoektocht naar wijsheid, de remedie voor onze angst voor God, en de “rechtvaardigheid, heiligheid en verlossing” (1 Korintiërs 1:30) waar we zo naar verlangen. De wijsheid die alleen in Christus gevonden kan worden, staat in contrast met de dwaasheid van de wereld, die ons aanmoedigt om wijs in onze eigen ogen te zijn. Maar Spreuken vertelt ons ook dat de manier van de wereld niet de manier van God is (Spreuken 3:7) en alleen tot de dood leidt (Spreuken 14:12; 16:25).
Praktische toepassing: Er is onmiskenbaar veel praktische toepasbaarheid te vinden in dit boek, want in de 31 hoofdstukken staan degelijke en verstandige antwoorden op allerlei moeilijke vraagstukken. Spreuken is beslist het beste "Hoe moet ik…"-boek dat ooit geschreven is, en degenen die zo verstandig zijn om Salomo’s lessen ter harte te nemen, zullen snel ontdekken dat godsvruchtigheid, voorspoed en tevredenheid vrij beschikbaar zijn.
De terugkerende belofte van het boek Spreuken is dat degenen die wijsheid kiezen en God volgen op velerlei wijzen gezegend zullen worden: met een lang leven (9:11); voorspoed (2:20-22); geluk (3:13-18); en de goedheid van God (12:21). Zij die Hem afwijzen, echter, worden het slachtoffer van schande en dood (3:35; 10:21). God afwijzen betekent dwaasheid boven wijsheid verkiezen, waarmee we ons afzonderen van God, Zijn wijsheid en Zijn zegeningen.
