Pytanie
Jakie podobieństwa występują między relacją o potopie z eposu o Gilgameszu a biblijną relacją o potopie?
Odpowiedź
Istnieje wiele podobieństw między opisem potopu z eposu o Gilgameszu a biblijnym opisem potopu (1 Ks. Mojżeszowa rozdziały 6- 8), począwszy od najważniejszego - Bóg wybrał sprawiedliwego człowieka, aby zbudował arkę z powodu zbliżającego się wielkiego potopu. W obu relacjach na arce miały znaleźć się okazy wszystkich gatunków zwierząt, a po opadach deszczu używano ptaków, aby ustalić, czy wody potopu gdziekolwiek opadły, odsłaniając suchy ląd. Istnieją również inne podobieństwa między opisem potopu z eposu o Gilgameszu a biblijnym opisem potopu. Jednym z głównych punktów wyraźnej zgodności jest to, że globalna katastrofa spowodowana potopem miała miejsce w czasach starożytnych. Fragmenty relacji na temat Gilgamesza (Chaldejskie Tablice Potopu) są datowane na 2000 r. przed Chr. lub wcześniej. Tablice zawierające pełną historię datowane są jednak na około 650 r. przed Chr., czyli znacznie później niż relacja z 1 Ks. Mojżeszowej (ok. 1450- 1410 r. przed Chr.). Te chaldejskie tablice, pochodzące z miasta Ur (dzisiejszy południowy Irak), opisują, jak babiloński bóg Ea postanowił zakończyć wszelkie życie- z wyjątkiem mieszkańców arki- wielkim potopem. Ea, uważany przez Babilończyków za boga, który stworzył ziemię, wybrał Ut-Napisztima (lub Utnapisztima), aby zbudował sześciopiętrową kwadratową arkę.
W połowie XIX wieku kompletny "Epos Gilgamesza" (z 650 r. przed Chr.) został odnaleziony w ruinach wielkiej biblioteki w Niniwie, a dokładność i obszerność podobieństw i różnic stała się oczywista. Oto bardziej obszerna lista podobieństw i różnic:
- Bóg (lub kilku bogów w relacji Gilgamesza) postanowił zniszczyć ludzkość z powodu jej niegodziwości i grzeszności (1 Ks. Mojżeszowa 6.5-7).
- Sprawiedliwy człowiek (1 Ks. Mojżeszowa 6.9) otrzymał polecenie zbudowania arki, aby uratować ograniczoną i wybraną grupę ludzi oraz wszystkie gatunki zwierząt (Noe otrzymał swoje polecenia bezpośrednio od Boga, Utnapisztim ze snu).
- Obie arki były ogromne, choć różniły się kształtami. Arka Noego była prostokątna; Utnapisztima - kwadratowa.
- Obie arki miały pojedyncze drzwi i co najmniej jedno okno.
- Wielki deszcz pokrył wodą ziemię i góry, choć w relacji biblijnej część wody wyłoniła się spod ziemi (1 Ks. Mojżeszowa 7.11).
- Potop Noego był wynikiem burzy trwającej 40 dni i nocy (1 Ks. Mojżeszowa 7.12), natomiast burza Gilgamesza była znacznie krótsza: "Sześć dni i siedem nocy/ nadszedł wiatr i potop, burza spłaszczyła ziemię" (z Tablicy XI, przeł. z oryg. Maureen G. Kovacs)
- Ptaki zostały wypuszczone, aby znaleźć ziemię (kruk i trzy gołębie w biblijnej relacji, 1 Ks. Mojżeszowa 8.6-12; gołąb, jaskółka i kruk w drugiej).
- Po ustaniu deszczu obie arki spoczęły na górze, Noego na Araracie (1 Ks. Mojżeszowa 8.4); Utnapisztima na Nisir. Góry te znajdują się w odległości około 480 km od siebie.
- Ofiary złożono po potopie (1 Ks. Mojżeszowa 8.20).
- Bóg był (lub bogowie byli) zadowolony z ofiar (1 Ks. Mojżeszowa 8.21), a Noe i Utnapisztim otrzymali błogosławieństwo. Błogosławieństwem Noego było zaludnienie ziemi i panowanie nad wszystkimi zwierzętami (1 Ks. Mojżeszowa 9.1-3); błogosławieństwem Utnapisztima było życie wieczne.
- Bóg (lub wielu bogów) obiecał, że nie zniszczy ponownie ludzkości (1 Ks. Mojżeszowa 8.21-22).
Być może najbardziej interesujące jest to, jak opowieści pozostają spójne w czasie. Chociaż kompletna Epopeja Gilgamesza została odkryta w połowie XIX wieku, dużo wcześniejsze fragmenty (przed napisaniem 1 Ks. Mojżeszowej) zostały odkryte i datowane. Najbardziej znacząca jest jednak dokładność relacji hebrajskich. Przypisuje się to znaczeniu żydowskiej tradycji ustnej i możliwości, że część opowieści została zapisana przez Noego lub za jego czasów, co sprawiłoby, że relacja hebrajska poprzedzałaby wersję babilońską.
Niektórzy uczeni wysuwają hipotezę, że Hebrajczycy zapożyczyli babilońską relację, ale nie ma na to jednoznacznych dowodów. Ze względu na liczne i różnorodne różnice i szczegóły w tych opowieściach, wydaje się mało prawdopodobne, by wersja biblijna opierała się na istniejącym źródle sumeryjskim. Ponadto, biorąc pod uwagę reputację Żydów, którzy skrupulatnie przekazywali informacje z pokolenia na pokolenie i zachowywali spójność w relacjonowaniu wydarzeń, 1 Ks. Mojżeszowa jest postrzegana przez wielu jako źródło o wiele bardziej historyczne niż Epopeja Gilgamesza, która jest uważana za mitologiczną, ze względu na licznych bogów oraz ich wzajemne powiązania i intrygi w decydowaniu o losach ludzkości.
Z pewnością dla tych, którzy wierzą, że Biblia jest Słowem Bożym, rozsądny jest wniosek, że postanowił On zachować prawdziwą relację w Biblii poprzez ustne tradycje swojego wybranego ludu. Dzięki Bożej opatrzności Jego lud zachował tę relację w czystości i spójności przez wieki, aż Mojżesz ostatecznie zapisał ją w 1 Ks. Mojżeszowej. Uważa się, że Epos o Gilgameszu zawiera relacje, które przez lata były zmieniane i ubarwiane przez ludzi nie podążających za Bogiem Abrahama, Izaaka i Jakuba.
English
Jakie podobieństwa występują między relacją o potopie z eposu o Gilgameszu a biblijną relacją o potopie?
