Pytanie: Jaki wpływ miał Renesans na chrześcijaństwo?
Odpowiedź:
Renesans był czasem odnowionego zainteresowania naukami humanistycznymi, który rozpoczął się we Włoszech i rozprzestrzenił na terenie całej Europy w XIV-XVI wieku. Renesans przyniósł odrodzenie sztuki, literatury i nauki oraz stanowił przejście od średniowiecza do epoki nowożytnej. Szeroki wpływ Renesansu na chrześcijaństwo przyczynił się do zmiany biegu historii Kościoła.
Jednym ze sposobów, w jaki renesans wpłynął na chrześcijaństwo było to, że zwiększył zainteresowanie wczesnymi pismami chrześcijańskimi w języku greckim. W okresie średniowiecza nacisk kładziono na scholastykę. W ramach studiów nad teologią scholastyczną studenci studiowali komentarze do Pisma Świętego. Najczęściej używanym podręcznikiem były Sentencje Piotra Lombarda (XII w.), które były komentarzem do wybranych fragmentów Pisma Świętego ułożonych tematycznie. Lombard miał zgromadzone komentarze ojców kościoła i nowszych myślicieli. Drugim powszechnie używanym podręcznikiem był komentarz Dunsa Scotusa do Sentencji Piotra Lombarda. Średniowieczni studenci teologii studiowali komentarze i komentarze do komentarzy bardziej niż samo Pismo Święte!
Renesans położył nacisk na powrót do oryginalnych źródeł. Wiele greckich dzieł klasycznych dotarło do Europy Zachodniej, gdy wielkie biblioteki greckie Cesarstwa Wschodniorzymskiego zostały przeniesione na zachód, aby zapewnić im bezpieczeństwo przed nacierającymi wojskami muzułmańskimi. Uczeni zapragnęli czytać klasyków w oryginalnych językach. Podobnie ci, którzy chcieli studiować Pismo Święte, zaczęli dostrzegać potrzebę studiowania go w oryginalnym języku greckim i hebrajskim, a nie po łacinie. (W tym czasie łacińska Wulgata, tłumaczenie z IV wieku, była oficjalnie uznawaną Biblią Kościoła Katolickiego).
Aby wspomóc ten powrót do oryginalnych źródeł, Erazm z Rotterdamu opublikował w 1516 r. grecki Nowy Testament, korzystając z dostępnych mu greckich manuskryptów. Chociaż tekst Erazma był daleki od doskonałości, stanowił znaczną poprawę w stosunku do łaciny i był kluczem do powstania renesansowego humanizmu chrześcijańskiego. Gdy studiowano Biblię w oryginalnych językach, błędy w łacińskim tłumaczeniu zostały ujawnione. Na przykład Marcin Luter odkrył, że tam, gdzie w grece jest "pokutować", w łacińskiej Wulgacie jest "czynić pokutę" - dwie zupełnie różne rzeczy.
Nie da się oddzielić renesansu od reformacji. Początki myśli renesansowej pomogły doprowadzić do reformacji, która z kolei pomogła doprowadzić do pełnego renesansu. Ludzie tacy jak Luter zaczęli samodzielnie studiować Biblię, zamiast polegać na autorytecie kościoła, który mówił im, co Biblia mówi. Studiując, znajdowali coś radykalnie odmiennego od tego, czego uczono ich w oficjalnych dogmatach kościelnych. Na tych mężczyznach spoczywał również obowiązek dostarczenia dokładnych tłumaczeń Biblii na potoczny język ludzi, a dzięki nowemu wynalazkowi, jakim była prasa drukarska Gutenberga, mieli oni środki do rozpowszechniania prawdy. Luter w 1522 r. opracował niemiecki Nowy Testament, oparty na drugim wydaniu greckiego tekstu Erazma. W międzyczasie William Tyndale pracował nad angielskim przekładem, Pierre Robert Olivétan przygotowywał francuskie tłumaczenie, Jacob van Liesveldtin pracował nad niderlandzkim, Laurentius i Olavus Petri pracowali nad szwedzką Biblią, Christiern Pedersen tworzył duńską Biblię, Oddur Gotskálksson przygotowywał islandzkie tłumaczenie, a Casiodoro de Reina tworzył Biblię w języku hiszpańskim. Zwykli ludzie, którzy nie mogli czytać Pisma Świętego w oryginale greckim i hebrajskim (lub po łacinie), mogli teraz mieć własną Biblię.
Naturalną konsekwencją myśli reformacyjnej, która pomogła w rozprzestrzenieniu się Renesansu, było zakwestionowanie autorytetu kościoła i zniesienie klasowych rozróżnień między ludźmi. Jeśli każdy człowiek może zbliżyć się do Boga bez księdza, jeśli wszyscy wierzący są kapłanami i jeśli zbawienie jest przez wiarę w Chrystusa bez pośrednictwa kościoła, to autorytet średniowiecznego kościoła został poważnie osłabiony. Podobnie na pierwszy plan wysunęły się myśli o równości w Chrystusie i w społeczeństwie. Królowie, którzy zawsze zakładali, że panują na mocy prawa boskiego, zostali teraz wezwani do uzasadnienia swoich działań Pismem Świętym; w ten sposób ich autokratyczna wolność została ograniczona. W ten sam sposób władcy świeccy poczuli, że mogą zerwać z władzą kościelną na rzecz własnego sumienia i rozumienia Pisma Świętego. W reformacji zasiano ziarno "rozdziału kościoła od państwa".
Renesans oznacza "odrodzenie" i tak właśnie stało się w społeczeństwie i kulturze, gdy sztuka i nauka rozkwitły. W czasie renesansu nastąpiło również "odrodzenie" kościoła, ponieważ ludzie zaczęli myśleć biblijnie i niezależnie od rzymskiego katolicyzmu. Niestety, filozofia renesansu podążała tam, gdzie zatrzymała się reformacja. Reformacja mówiła, że można kwestionować kościół, gdy nie zgadza się on z Pismem Świętym. Świeccy myśliciele renesansu stwierdzili, że można kwestionować Pismo Święte również wtedy, gdy nie zgadza się ono z naszym własnym rozumowaniem. Dla świeckich myślicieli renesansu człowiek stał się ostatecznym autorytetem i arbitrem prawdy - nie Bóg, nie Pismo Święte.
Ewangeliczni chrześcijanie są dziś spadkobiercami reformacji, którą można by nazwać chrześcijańskim Renesansem, a współczesne społeczeństwo świeckie jest spadkobiercą świeckiego Renesansu.
