Pytanie
Czym jest koherentyzm/kontekstualizm? Czym jest fundamentalizm?
Odpowiedź
Koherentyzm (lub kontekstualizm) i fundamentalizm są przeciwstawnymi podejściami do określenia, czy dane przekonanie jest uzasadnione. W filozofii ogólnej analiza ta jest określana jako usprawiedliwienie, które jest całkowicie odrębne od biblijnej koncepcji usprawiedliwienia związanej ze zbawieniem. Filozoficzne uzasadnienie dotyczy tego, czy dana osoba ma akceptowalne zaufanie do jakiegoś przekonania. Fundamentalizm przyjmuje podejście, które jest bardziej obiektywne, ale także bardziej abstrakcyjne. Koherentyzm jest bardziej praktyczny, ale cierpi z powodu logicznych słabości.
Filozoficzne dyskusje na temat wiedzy lub epistemologii zasadniczo dzielą się na trzy niezależne koncepcje: stwierdzenie może być prawdziwe lub fałszywe; osoba może zaakceptować to stwierdzenie lub je odrzucić; a opinia może być uzasadniona lub nieuzasadniona. Te trzy pojęcia to odpowiednio "prawda", "przekonanie" i "uzasadnienie". Są one naprawdę niezależne: osoba może wierzyć w coś prawdziwego z irracjonalnych powodów lub może (zgodnie z niektórymi poglądami) racjonalnie wierzyć w coś, co okazuje się fałszywe.
Idee takie jak koherentyzm i fundamentalizm są różnymi poglądami na uzasadnienie. Zamiast zajmować się bezpośrednio tym, co jest prawdziwe lub fałszywe, poglądy te starają się zdefiniować, co sprawia, że przekonanie jest uzasadnione: w którym momencie rozsądne jest założenie, że jakieś przekonanie jest prawdziwe?
To rozróżnienie jest szczególnie istotne, ponieważ istnieje "koherencyjna teoria prawdy", która nie jest tym samym, co koherentyzm lub kontekstualizm w odniesieniu do uzasadnienia. Porównując fundamentalizm i koherentyzm, musimy pamiętać, że nie są to dyskusje na temat tego, co faktycznie jest prawdą, ale różne opinie na temat tego, co sprawia, że przekonanie jest uzasadnione lub rozsądne dla danej osoby.
Fundacjonalizm można zwizualizować jako drzewo, piramidę lub ceglany mur. Aby przekonanie było uzasadnione, musi być wspierane przez inne przekonanie, które samo w sobie jest uzasadnione, i tak dalej, aż do osiągnięcia ostatecznej podstawy tych przekonań, fundamentu. Zgodnie z fundamentalizmem, wszystkie uzasadnione przekonania są ostatecznie oparte na pewnych innych przekonaniach, które nie mogą być wyprowadzone z innych przekonań ani przez nie zweryfikowane. Te aksjomaty są fundamentalne i konieczne. Należy w nie "wierzyć", aby w ogóle posiadać jakąkolwiek wiedzę. Aby przekonanie było właściwie uzasadnione, fundamentalizm wymaga, aby było ono powiązane z jedną lub kilkoma z tych fundamentalnych maksym.
Koherentyzm (kontekstualizm) może być wizualizowany jako ogromnie złożona sieć, chmura lub plątanina sznurków. Aby przekonanie było uzasadnione, musi być wspierane przez inne przekonania. Im bardziej przekonanie ma kontakt z innymi ideami - im bardziej jest spójne z otaczającą je strukturą - tym bardziej jest uzasadnione. Podobnie jak patrząc na pajęczynę od środka na zewnątrz, może nie być dostrzegalnego punktu końcowego. Połączenia mogą rozgałęziać się w wielu kierunkach, nie mając żadnego zakotwiczonego punktu końcowego. Zgodnie z koherentyzmem, uzasadnione przekonania to te, które mają "wystarczająco dobre" wsparcie ze strony innych przekonań i nie wymagają weryfikacji łańcucha wsparcia, dopóki się nie zatrzyma - jeśli w ogóle to zrobi. Aby przekonanie było właściwie uzasadnione, koherentyzm wymaga, aby było ono połączone z subiektywnie wystarczającą liczbą wspierających przekonań.
Fundamentalizm jest wspierany przede wszystkim siłą logiki. Istnienie fundamentalnych prawd jest zademonstrowane w teoriach podstawowej matematyki, takich jak "liczba jest sobie równa". Tego stwierdzenia nie można wydedukować z innych idei, ale nie można mu też zaprzeczyć bez zniszczenia samej logiki i matematyki. Fundamentalizm pozwala na najsilniejsze możliwe powiązania między prawdą a wiarą, tworząc bezpośrednie połączenie między nimi. Pozwala on również uniknąć problemu argumentu, który w końcu może zostać użyty do poparcia samego siebie. Fundamentalizm jest jednak również abstrakcyjny. Chociaż logicznie możliwe jest prześledzenie wszystkich faktów i idei do podstawowych maksym, nie jest to praktyczne, a takie śledzenie praktycznie nigdy nie jest wykonywane w prawdziwym świecie.
Główną zaletą koherentyzmu jest praktyczność. Prześledzenie wiary aż do fundamentalnych aksjomatów jest poza zasięgiem większości ludzi, nawet jeśli byliby skłonni do takiego odkrycia. Prawdą jest również, że w niektórych przypadkach łańcuch uzasadnienia staje się niejasny: nie wszystkie etapy procesu są proste i łatwe do ustalenia. Oznacza to, że większość ludzi w prawdziwym świecie podchodzi do uzasadnienia poprzez praktyczną formę koherentyzmu, nawet jeśli wierzą, że "powinien istnieć" obiektywny punkt końcowy ich rozumowania. Niebezpieczeństwo polega na tym, że koherentyzm łatwo staje się relatywizmem. Może nawet prowadzić do solipsyzmu, ponieważ to, co stanowi "wystarczająco dobre" połączenie, jest głęboko subiektywne.
Ostatecznie zarówno fundamentalizm, jak i koherentyzm mogą być spójne z biblijnym światopoglądem. Wynika to z faktu, że żaden z nich nie jest stwierdzeniem o tym, co "jest prawdą" lub w co "należy wierzyć", a jedynie procesem, w którym określa się, czy istnieje uzasadniony związek między przekonaniem a prawdą (zob. 1 Jana 4:1; 2 Koryntian 13:5; Dzieje Apostolskie 17:11). Podczas gdy fundamentalizm wydaje się bardziej solidny, należy wziąć pod uwagę ludzką omylność, pozostawiając miejsce na koherentyzm w niektórych zastosowaniach.
English
Czym jest koherentyzm/kontekstualizm? Czym jest fundamentalizm?
