Pytanie
Czym jest partykularyzm?
Odpowiedź
Podobnie jak w przypadku wielu słów, termin partykularyzm ma różne znaczenia w różnych kontekstach. Partykularyzm został zastosowany do podkategorii w różnych tematach, takich jak polityka, literatura, historia, etyka i religia. Każdy z tych tematów nadaje partykularyzmowi odrębne znaczenie, silnie wpływając na to, czy idea ta jest biblijnie uzasadniona. Istnieją trzy obszary, w których termin partykularyzm jest najbardziej istotny dla Biblii i wiary chrześcijańskiej. Są to teologia, etyka i filozofia.
Jako używane w teologii, definiowanie partykularyzmu nadal wymaga kontekstu. Podstawowe użycie tego słowa wiąże je ściśle z ideą ekskluzywizmu. W tym znaczeniu partykularyzm utrzymuje, że istnieje "szczególny" sposób, w jaki ludzie mogą zostać zbawieni - mianowicie przez wiarę w Chrystusa - i że nie ma innych sposobów zbawienia. Takie znaczenie partykularyzmu jest sprzeczne z ideą istnienia wielu dróg do zbawienia. Powinniśmy zauważyć, że kwestia sposobu zbawienia jest w rzeczywistości oddzielona od uniwersalizmu. Ktoś może wierzyć, że wszyscy ludzie zostaną ostatecznie zbawieni - co jest biblijnie niepoprawne - jednocześnie wierząc, że tylko śmierć Chrystusa na krzyżu zbawia. Takie stanowisko byłoby przykładem partykularyzmu połączonego z uniwersalizmem.
Innym, nieco mniej powszechnym teologicznym zastosowaniem terminu partykularyzm jest synonim idei predestynacji i/lub ograniczonego zadośćuczynienia. Baptyści partykularni używają tego terminu w tym znaczeniu. W niektórych sytuacjach teologiczny partykularyzm ma oznaczać koncepcję podwójnej predestynacji: ideę, że Bóg określił "szczególne" przeznaczenie dla wszystkich ludzi, zbawionych lub nie.
Z etycznego punktu widzenia termin partykularyzm odnosi się do sugestii, że osądy moralne mają znaczenie tylko w poszczególnych przypadkach. Zgodnie z moralnym partykularyzmem, nie istnieją obiektywne lub uniwersalne wartości moralne, a jedynie decyzje podejmowane w zależności od konkretnego przypadku. Takie podejście jest oczywiście sprzeczne z Pismem Świętym, które przedstawia bardzo realną różnicę między dobrem a złem, wykraczającą poza ludzką opinię lub osąd (Iz 55:9; Rdz 2:17; Pwt 30:15). Partykularyzm moralny jest również filozoficznie słaby, ponieważ każdy "osąd", nawet w poszczególnych przypadkach, zakłada pewien standard, według którego należy oceniać.
Jedynym aspektem, w którym moralny partykularyzm znajduje biblijne wsparcie, jest idea "właściwego osądu". Biblia nakazuje nam, abyśmy nie byli płytcy, legalistyczni, obłudni lub głupi w naszym osądzie (J 7:24). W tym sensie mamy oceniać kwestie moralne na zasadzie "każdy przypadek z osobna". Należy zauważyć, że Pismo Święte nie sugeruje, że nie istnieją obiektywne wartości moralne. Wręcz przeciwnie, Biblia wskazuje, że musimy dokładnie stosować obiektywną moralność (Rz 12:2), ale nie w sposób legalistyczny lub uproszczony. Jest to jednak niuans, którego moralny partykularyzm zasadniczo nie podziela.
W filozofii partykularyzm zwykle odnosi się do praktyki zadawania pytania "Co wiem?" przed pytaniem "Skąd wiem?". Filozoficzny partykularyzm potwierdza prawdziwość stwierdzenia przed - lub nawet bez - ustalenia powodów lub uzasadnień dla niego. "Nie wiem skąd wiem; po prostu wiem" jest wyrazem "ślepej wiary", skrajnej wersji filozoficznego partykularyzmu. W związku z tym to, co nazywa się "epistemologicznym partykularyzmem", jest potępiane za niewystarczający sceptycyzm. W dużej mierze Biblia zgadza się z tą krytyką - Pismo Święte nie widzi absolutnie żadnej zalety w byciu łatwowiernym lub ignorantem (Dz 17:11; Kol 2:8; 1 P 3:15).
Z drugiej strony, z praktycznego punktu widzenia, ziarno epistemologicznego partykularyzmu jest nieuniknione. Każdy w coś wierzy, nawet jeśli nie jest to dobrze uzasadnione. Zanim będzie można sensownie dyskutować o naturze samego przekonania, trzeba przyjąć pewne idee; próba wyeliminowania jak największej ich liczby doprowadziła Kartezjusza do wydestylowania początku całej filozofii jako "Myślę, więc jestem". Ale nawet ta maksyma zaczyna się od twierdzenia, że stwierdzenia "jestem" i "myślę" są znane jako prawdziwe - ustanawiając "co wiem" przed ustaleniem "skąd wiem".
Ważne jest, zarówno z filozoficznego, jak i biblijnego punktu widzenia, abyśmy byli gotowi przefiltrować nasze założenia i przekonania przez pewnego rodzaju uzasadnienie, zamiast po prostu upierać się, że są one prawdziwe, pozbawione jakichkolwiek dowodów (1 Jana 4:1; 2 Piotra 1:16). Z tej perspektywy można powiedzieć, że epistemologiczny partykularyzm jest (w większości) sprzeczny z biblijnym stanowiskiem w sprawie wiary i przekonań. Nie mamy zakładać prawdy - mamy jej szukać (Mateusza 7:7-8).
English
Czym jest partykularyzm?
