Pytanie
Czym jest pragmatyzm?
Odpowiedź
Pragmatyzm to filozofia, którą najłatwiej podsumować wyrażeniem "cokolwiek działa". Główną ideą pragmatyzmu jest to, że prawda jest udowodniona przez to, czy dana idea "działa", co oznacza, że przynosi oczekiwane lub pożądane rezultaty. Jak się jednak okazuje, pragmatyzm sam w sobie "nie działa", więc należy na niego patrzeć z dużym sceptycyzmem. Technicznie rzecz biorąc, pragmatyzm nie jest tym samym, co utylitaryzm, który w szczególności koncentruje się na definiowaniu moralności w kategoriach wyników, ale oba są ze sobą ściśle powiązane.
Pragmatyzm cierpi na trzy poważne wady. Po pierwsze i najważniejsze, pragmatyzm jako test na prawdę jest oczywiście fałszywy - mówiąc filozoficznie, łatwo go obalić i z tego powodu był przedmiotem powszechnej krytyki. Po drugie, pragmatyzm może prowadzić do fałszywych wniosków w wyniku ograniczonej ludzkiej wiedzy; jest to prawdą zarówno w sensie fizycznym, jak i duchowym. Po trzecie, pragmatyzm nie tylko nie ma mocy moralnej, ale wręcz ją osłabia.
Pierwsza i druga wada pragmatyzmu są ze sobą ściśle powiązane. Logicznie rzecz biorąc, dostarczają one bezpośrednich powodów do odrzucenia pragmatyzmu, przynajmniej w jego najprostszych formach. Tylko dlatego, że jakaś idea, teoria lub twierdzenie generuje akceptowalne wyniki, niekoniecznie oznacza, że jest prawdziwe. Możemy powiedzieć dziecku, że w gniazdkach elektrycznych żyją niewidzialne gremliny, które ugryzą, jeśli się ich dotknie. To "działa", ponieważ powstrzymuje dziecko przed dotykaniem gniazdek. A jeśli dziecko dotknie jednego z nich i zostanie porażone prądem, doświadczenie to będzie zgodne z teorią o niewidzialnych gremlinach.
Problem polega oczywiście na tym, że w obwodach nie żyją żadne niewidzialne gremliny. Jednak teoria "działa", ponieważ daje nam pożądane wyniki, a nawet przewiduje wyniki. W tym miejscu pojawia się druga wada pragmatyzmu: jedynym powodem, dla którego teoria gremlinów wydaje się "działać", jest to, że dziecko ma ograniczoną wiedzę. Nie ma nic złego w zauważeniu, że koncepcja gremlinów "przynosi rezultaty"; to dalekie od stwierdzenia, że gremliny naprawdę istnieją - że koncepcja gremlinów jest prawdziwa.
Ta wersja pragmatyzmu jest główną filozoficzną wadą scjentyzmu: twierdzenie, że nauka empiryczna i tylko nauka empiryczna może określić prawdę. Kiedy już wszystko zostanie powiedziane i zrobione, sprowadza się to do twierdzenia, że cokolwiek "działa", zgodnie z naszym obecnym zrozumieniem, musi być prawdziwe, nawet jeśli nasze zrozumienie jest ograniczone. W niektórych przypadkach ograniczenie to jest celowe - scjentyzm często ignoruje potencjalnie nienaukowe prawdy, starając się chronić siebie.
Trzecia, bardziej niebezpieczna wada pragmatyzmu dotyczy etyki i moralności. Większość ludzi natychmiast rozpoznaje, że pragmatyzm całkowicie imploduje, gdy stosuje się go do kwestii empirycznych. Jednak w przypadku moralności upadek ten nie jest tak łatwy do zauważenia. Głównym powodem jest to, że definiowanie "tego, co działa" staje się niezwykle subiektywne, gdy wyniki są definiowane przez moralność, a nie fizyczne pomiary. W odniesieniu do etyki i moralności pragmatyzm jest po prostu relatywizmem o mniej dopracowanym wyglądzie.
Na przykład teza "Afrykanie nie są ludźmi w taki sam sposób, w jaki Europejczycy są ludźmi" z pewnością "działała" dla właścicieli niewolników w XVIII i XIX wieku. Nie "działała" tak dobrze dla samych niewolników. Pragmatyczne podejście do moralności staje się w końcu sposobem na usprawiedliwienie własnych preferencji moralnych ze szkodą dla innych.
Chrześcijanie nie mogą kierować się zarówno pragmatyzmem, jak i Biblią. Pismo Święte wskazuje, że prawda nie jest definiowana przez nasze doświadczenia lub opinie (Przysłów 14:12). W rzeczywistości Biblia naucza, że nasza omylna perspektywa może prowadzić nas do popełniania błędów (1 Koryntian 2:14). Zwłaszcza jeśli chodzi o kwestie moralne, chrześcijaństwo i pragmatyzm są całkowicie nie do pogodzenia. Niezależnie od tego, czy podoba nam się wynik (Mt 6:9-13) i czy odnosimy osobiste korzyści (Flp 2:3; 2 Kor 12:8-9), dobro i zło definiuje się w relacji do Boga (Job 38:1-5; Rz 2:4). To, co "działa" dla nas w naszych ograniczonych ludzkich umysłach, niekoniecznie jest tym, co jest prawdą lub tym, co "działa" z wiecznej perspektywy (Rz 8:17-19; Mt 7:21-23).
English
Czym jest pragmatyzm?
