Pytanie
Jak chrześcijanin powinien postrzegać racjonalizm vs. empiryzm?
Odpowiedź
Racjonalizm kontra empiryzm to filozoficzna debata na temat sposobu, w jaki istoty ludzkie zdobywają wiedzę. Istnieje szeroki wachlarz tez związanych z racjonalizmem i empiryzmem. Empiryści patrzą na świat zewnętrzny jako źródło wiedzy, podczas gdy racjonaliści patrzą na świat wewnętrzny jako źródło wiedzy. Empirysta twierdzi, że nie możemy naprawdę czegoś wiedzieć bez uprzedniego zbadania powiązanych dowodów empirycznych - czyli tego, co możemy zobaczyć, powąchać, usłyszeć, dotknąć lub posmakować. Uczymy się poprzez doświadczanie otaczającego nas świata w konkretny sposób. Racjonalista twierdziłby, że ludzie mają wrodzoną wiedzę, która nie pochodzi z doświadczenia, ale po prostu istnieje w nas od urodzenia. Opierając się na tej wrodzonej wiedzy, racjonalista twierdzi również, że ludzie mogą rozumować w kierunku nowej wiedzy. Debata między racjonalizmem a empiryzmem koncentruje się na podziale między stosowaniem metody naukowej a własnym rozumowaniem (niezależnym od zewnętrznych dowodów) w celu dotarcia do "prawdy".
Słynny racjonalista, Rene Descartes, powiedział: "Myślę, więc jestem". Rozumiał przez to, że skoro mamy myśli i idee, które powstają a priori (bez wcześniejszego zrozumienia), możemy wiedzieć, że istniejemy lub że jesteśmy prawdziwi. Z drugiej strony, empirysta musi zmagać się z tym, czy on - lub cokolwiek innego - ma prawdziwe istnienie. Jeśli wszystko, na czym może oprzeć rzeczywistość, to zmysły lub jego własne odczucia bólu lub przyjemności, nie ma gwarancji, że on sam nie jest hologramem lub wytworem czyjejś wyobraźni. Może żyć w stanie snu, uwięziony w śpiączce. Nie ma sposobu, by się upewnić. Racjonalista mówi: "Bzdura, wiesz, że jesteś prawdziwy, ja też wiem, i to wszystko. Nie potrzebujesz dodatkowych dowodów, by udowodnić swoje istnienie. Myślisz i dlatego jesteś".
Jeśli chodzi o chrześcijański pogląd na racjonalizm kontra empiryzm, wierzący w Boga powinien zacząć od tych samych pytań, od których zaczyna każdy filozof: skąd wiem, że wiem to, co wiem? Kiedy patrzę na otaczający mnie świat, skąd mogę mieć pewność, że moje rozumienie go jest właściwe? Kiedy badam własne myśli, jak mogę się upewnić, że moje myśli - i moje ich badanie - są poprawne? Odpowiedź na te pytania nie leży w zaufaniu do samego siebie lub własnego umysłu, ale w zaufaniu do Boga.
Autor Księgi Przysłów mówi nam, abyśmy całym sercem ufali Panu i nie polegali na własnym rozumie (Przysłów 3:5). "Ale", ktoś może zapytać, "skąd mogę wiedzieć, że moje postrzeganie tej wiedzy od Boga nie podlega tym samym ludzkim błędom, którym podlega reszta wiedzy?". Odpowiedź znajduje się w następnym wersecie, Przypowieści Salomona 3:6: "Poddaj mu się na wszystkich swoich drogach, a on wyprostuje twoje ścieżki". Oznacza to - i jest to temat powtarzany w całym Piśmie Świętym - że jedyną istotą, która naprawdę wie, co wie, jest Bóg. Ponieważ jesteśmy skończeni, nasze umysły nie są w stanie być całkowicie pewne naszych myśli lub wiedzy, niezależnie od tego, czy jesteśmy empirystami patrzącymi na dowody, czy racjonalistami polegającymi na wrodzonej wiedzy. Nawet osoby uwikłane w debatę racjonalizm kontra empiryzm przyznają, że ludzkie doświadczenie obejmuje zarówno poszukiwanie danych empirycznych, jak i poleganie na wiedzy wrodzonej. Jednak każda istota ludzka podlega błędom i żadna z metod poznania nie zapewni nam doskonałego zrozumienia. Dlatego musimy ufać Bogu, że dostarczy nam odpowiedzi i wiedzy, której potrzebujemy (Jakuba 1:5). Słowo Boże jest prawdą (J 17:17).
Wielu ludzi, na wszystkich etapach wiary, ma trudności z zaufaniem Bogu. Hiob, po rzuceniu wyzwania Bogu i wysłuchaniu Jego odpowiedzi, doszedł do wniosku, "z pewnością mówiłem o rzeczach, których nie rozumiałem, o rzeczach zbyt cudownych, abym mógł je poznać" (Hi 42:3). W tak humanistycznej erze kuszące jest przekonanie, że dzięki własnej mocy możemy wznieść się na dowolny poziom wiedzy, jeśli tylko znajdziemy właściwą metodę. Biblia mówi nam jednak, że mamy ograniczoną moc i że musimy ufać Bogu, jeśli kiedykolwiek mamy zaznać pokoju (Izajasza 26:3).
Jeśli kwestia racjonalizmu i empiryzmu lub jakakolwiek inna filozoficzna zagadka wywołuje u ciebie niepokój, pamiętaj o napomnieniu Pawła skierowanym do wierzących: "O nic się nie troszczcie, ale w każdym położeniu w modlitwie i prośbie z dziękczynieniem zanoście prośby do Boga. A pokój Boży, który przewyższa wszelkie zrozumienie, strzec będzie serc waszych i myśli waszych w Chrystusie Jezusie" (Filipian 4:6-7).
English
Jak chrześcijanin powinien postrzegać racjonalizm vs. empiryzm?
