Soru
JEDP Teorisi nedir?
Yanıt
Kısaca söylemek gerekirse, JEDP teorisi, Kutsal Kitap’ın ilk beş kitabı olan Yaratılış, Mısır’dan Çıkış, Levililer, Çölde Sayım ve Yasa’nın Tekrarı’nın bütününün, sadece İ.Ö. 1451’de ölen Musa tarafından değil, Musa’dan sonra başka yazarlar, derleyiciler tarafından da yazılmış olduğunu bildirir. Bu teori, Tevrat’ın değişik kısımlarında Tanrı’nın değişik isimlerinin kullanılmış ve dilbilimsel stilde fark edilebilir farklılıklar olmasını temel alır.
JEDP teorisindeki harfler, Tanrı’nın adı olarak “Yehova”yı [Yahve ya da RAB] kullanan yazar, Tanrı’nın ismi olarak Elohim’i kullanan yazar, [İngilizcesi Deuteronomy olan] Yasa’nın Tekrarı Kitabı’nın yazarı ve Levililer Kitabı’nın kâhinsel yazarı olmak üzere dört sözde yazarı temsil eder. JEDP teorisi, Tevrat’ın değişik kısımlarının İ.Ö. 4’cü yüzyılda Ezra tarafından derlenmiş olmasının mümkün olduğunu savunur.
Peki ama bir tek yazar tarafından yazılmış olması gereken kitaplarda Tanrı için neden farklı isimler kullanılmıştır? Örneğin, Yaratılış bölüm 1, Elohim ismini kullanırken, Yaratılış bölüm 2 YHWH ismini kullanır. Tevrat’ta bu tür kalıplar epey sık bir şekilde yer alır. Yanıt basittir. Musa, Tanrı’nın isimlerini bazı şeyleri bildirmek için kullanıyordu. Yaratılış bölüm 1’de Tanrı, yüce Yaratıcı Tanrı olan Elohim’dir.
Yaratılış bölüm 2’de Tanrı, insanlığı yaratmış olan ve onları anlayan kişisel Tanrı Yahweh’dir. Bu durum, farklı yazarlara değil, Tanrı’nın çeşitli isimlerini bir noktanın altını çizmek ve Tanrı’nın karakterinin farklı yönlerini tanımlamak için kullanan tek bir yazara işaret eder.
Farklı üsluplara gelince bir yazarın tarihi (Yaratılış), yasal maddeler (Mısır’dan Çıkış, Yasa’nın Tekrarı” ve kurban sisteminin ince ayrıntılarını (Levililer) yazarken farklı üsluplar kullanmasını beklememeli miyiz? JEDP teorisi, Tekvin’deki açıklanabilir farklılıkları alıp kesinlikle gerçeği ve tarihi temel almayan ayrıntılı bir teori oluşturur. Şimdiye kadar hiçbir J, E, D ya da P belgesi keşfedilmemiştir. Bu tür belgelerin varlığını ima bile eden bir tek Yahudi ya da Hristiyan bilgin olmamıştır.
JEDP teorisine karşı en güçlü savunu, Kutsal Kitap’ın kendisidir. İsa, Markos 12:26’da, “Ölülerin dirilmesi konusuna gelince, Musa'nın Kitabı'nda, alevlenen çalıyla ilgili bölümde Tanrı'nın Musa'ya söylediklerini okumadınız mı? ‘Ben İbrahim'in Tanrısı, İshak'ın Tanrısı ve Yakup'un Tanrısı'yım’ diyor” demiştir. İsa böylelikle, Mısır’dan Çıkış 3:1-3’deki yanan çalı anlatımını Musa’nın yazdığını açık bir şekilde bildirmektedir. Luka, Elçilerin İşleri 3:22’de, Yasa’nın Tekrarı 18:15 hakkında bir yorum yapar ve bu ayetin yazarının Musa olduğunu söyler. Pavlus, Romalılar 10:5’de, Musa’nın Levililer 18:5’de tanımladığı doğruluktan söz eder. Böylelikle Pavlus, Levililer’in yazarının Musa olduğuna tanıklık etmiş olur. Bu şekilde İsa’nın Mısır’dan Çıkış’ın yazarının Musa olduğunu gösterdiğini, Luka’nın (Elçilerin İşleri Kitabı’nda) Yasa’nın Tekrarı kitabını yazanın Musa olduğunu gösterdiğini ve Pavlus’un da Levililer Kitabı’nın yazarının Musa olduğunu söylediğini görmekteyiz. JEDP teorisinin doğru olması için İsa, Luka ve Pavlus’un ya yalancı olması ya da Eski Antlaşma’yı anlayışlarının hatalı olması gerekmektedir. Gülünç ve temelsiz JEDP teorisi yerine İsa’ya ve Kutsal Kitap’ın insan yazarlarına inanalım (2 Timoteos 3:16-17).
English
JEDP Teorisi nedir?
