Soru
Pentatök Nedir?
Pentateuk, muhafazakâr Kutsal Kitap bilginlerinin Kutsal Kitap’ın çoğunluk Musa tarafından yazıldığına inandığı ilk beş kitabına verilen isimdir. Pentateuk kitaplarının kendileri yazarın kim olduğunu açıkça bildirmedikleri halde, bunları Musa’ya atfeden ya da bunların Musa’nın sözleri olduğunu bildiren birçok ayet vardır: (Mısır’dan Çıkış 17:14; 24:4-7; Çölde Sayım 33:1-2; Yasa’nın Tekrarı 31:9-22). Musa’nın Pentateuk’un yazarı olduğunun en önemli kanıtlarından biri, İsa’nın Kendisinin Eski Antlaşma’nın bu kısmından “Musa’nın Yasası” olarak söz etmesidir (Luka 24:24). Pentateuk’ta Musa’dan başka birisi tarafından eklenmiş görünen bazı ayetler olduğu halde—örneğin, Musa’nın ölümü ve gömülmesini anlatan Yasa’nın Tekrarı 34:5-8—bilginlerin çoğu, bu kitapların çoğunu Musa’ya atfeder. Özgün elyazmalarını Yeşu ya da başka birisi yazmış olsa bile öğreti ve vahyin Musa aracılığıyla Tanrı’dan olarak izi sürülebilir ve bu sözleri kim kaleme almış olursa olsun, nihai yazar Tanrı’ydı ve kitaplar hâlâ esinlendirilmiştir.
“Pentateuk” sözcüğü, Grekçe “beş” anlamına gelen penta ve “tomar” olarak tercüme edilebilecek teuchos sözlerinin bir bileşimidir. Bu yüzden “Pentateuch” sözcüğü, Yahudi kanonunun ilk üç bölümünü oluşturan beş tomardan söz eder. Pentateuk isminin izi, İ.Ö.200’lere, Tertullianus’un Kutsal Kitap’ın ilk beş kitabından bu isimle söz ettiği zamanlara kadar sürülebilir. İbranice’de “Yasa” anlamına gelen Tevrat olarak da bilinen bu kitaplar, Yaratılış, Mısır’dan Çıkış, Levililer, Çölde Sayım ve Yasa’nın Tekrarı’dır.
Yahudiler, genelde Eski Antlaşma’yı, Yasa, Peygamberler ve Yazılar olarak üç farklı bölüme ayırmışlardır. Yasa ya da Tevrat, yaratılışın ve Tanrı’nın İbrahim’i ve Yahudi ulusunu Kendi seçilmiş halkı olarak seçmesinin tarihsel geçmişini içerir. Tevrat, Sina Dağı’nda İsrail’e verilen yasayı da içerir. Kutsal Yazılar, bu beş kitaptan çeşitli isimlerle söz eder. Yeşu 1:7’de, “Kulum Musa’nın sana buyurduğu Kutsal Yasa’nın tümünü yerine getirmeye dikkat et” ve 1. Krallar 2:3’de de bunlara “Musa’nın yasası” adı verilir.
Pentateuk’u oluşturan Kutsal Kitap’ın beş kitabı, Tanrı’nın insanlara artan biçimde verdiği vahyin başlangıcıdır. Yaratılış Kitabı’nda, yaratılışın başlangıcını, insanın günaha düşüşünü, kurtarılış vaadini, insan medeniyetinin başlangıcını ve Tanrı’nın Kendi seçilmiş ulusu İsrail’le antlaşma ilişkisinin başlangıcını buluyoruz.
Bundan sonraki kitap, Tanrı’nın antlaşma halkı İsrail’i kölelikten kurtarışını ve onların Tanrı’nın kendileri için ayırdığı Vaat Edilen Topraklar’a sahip olma hazırlıklarını kaydeder. Mısır’dan Çıkış, Tanrı’nın İbrahim’e vaat ettiği gibi, 400 yıl kölelikten sonra İsrail’i Mısır’dan kurtarışını kaydeder (Yaratılış 15:13). Mısır’dan Çıkış, Tanrı’nın Sina Dağı’nda İsrail’le yaptığı antlaşmayı, Tanrı’nın Konutu’nu bina etmeleri için verdiği talimatları, On Emir’in verilmesi ve İsrail’in Tanrı’ya nasıl tapması gerektiği hakkındaki başka talimatları kaydeder.
Levililer, Mısır’dan Çıkış’ın ardından gelir ve bir antlaşma halkının (İsrail’in) Tanrı’ya nasıl tapması ve kendilerini nasıl yönetmesi gerektiği hakkındaki talimatları arttırır. Tanrı’nın, Mesih’in günahın kefaretini tamamen ödediği kusursuz kurbanına kadar insanların günahlarını görmezden gelmesine izin verecek kurban sisteminin şartlarını bildirir.
Levililer’den sonra, İsrail’in çölde dolaştığı 40 yıl boyunca gerçekleşen anahtar olayları kaydeden ve Tanrı’ya tapma ve O’nun antlaşma halkı olarak yaşama konusunda talimatlar veren Çölde Sayım gelir. Pentateuk’u oluşturan beş kitabın sonuncusu Yasa’nın Tekrarı’dır. Yasa’nın Tekrarı Kitabı’ndan bazen “ikinci yasa” ya da “Yasa’nın Tekrarı” şeklinde söz edilir. İsrail halkı Vaat Edilen Topraklar’a girmeden önce Musa’nın son sözlerini kaydeder (Yasa’nın Tekrarı 1:1). Yasa’nın Tekrarı’nda, Tanrı’nın Sina Dağı’nda verdiği Yasalar tekrarlanır ve açıklanır. İsrail, tarihinin yeni bir bölümüne girerken, Musa onlara Tanrı’nın buyruklarını ve Tanrı’ya itaat ederek kendilerinin olacak bereketleri ve itaatsizlik ederek başlarına gelecek lanetleri hatırlatır.
Pentateuk’un beş kitabı tarihsel olayları kaydettikleri için genelde tarihsel kitaplar sayılır. Bu kitaplara sık sık Tevrat ya da Yasa denildiği halde, aslında yasalardan çok daha fazlasını içerirler. Tanrı’nın kurtuluş planına bir genel bakış ve Kutsal Yazılar’da bundan sonra gelen her şey için bir temel sağlarlar. Eski Antlaşma’nın geri kalanı gibi, Pentateuk’taki vaatler, tiplemeler ve peygamberliklerin nihai olarak yerine gelişi İsa Mesih’in kişiliği ve işindedir.
English
Pentateuk nedir?
