Soru
İslam'da Hanbeli mezhebi nedir?
Yanıt
Hanbeli, Sünni İslam hukukunun ana ekolleri arasında en köktenci olanıdır. Şeriat olarak da bilinen bu hukuk yaklaşımlarının hepsi, doktrin ve uygulamanın birincil kaynakları olarak Kuran ve hadisi kabul eder. Hanbeli, Hanefi , Maliki ve Şafii mezheplerinde hangi ikincil kaynakların kabul edildiği ve bu kaynakların ne ölçüde önemli olduğu konusunda farklılıklar vardır. Hanbeli, dört ana mezhep arasında en geleneksel ve katı olanı olarak kabul edilir.
Şeriata yönelik çoğu Müslüman yaklaşım, İslam'da kıyas olarak bilinen ve yerleşik hükümleri alıp bunları yeni konulara veya durumlara uygulayan analoji fikrini kabul eder. Hanbeli yorumunda durum böyle değildir. Şeriat hakkındaki ilk Hanbeli görüşler, yargı takdirinin yanı sıra kıyas kullanımını da reddetmiştir. Yerel geleneklere itibar edilmezdi; kanun kanundu. İlk Hanbeli alimleri ayrıca Muhammed'in arkadaşlarının ölümünden sonra kurulan herhangi bir fikir birliğinin geçerliliğini de reddetti. Daha sonraki Hanbeli hukukçuları bu duruşu yumuşatarak analoji ve fikir birliği konularında Şafii yaklaşımına çok daha yakınlaştılar.
Esneklik ve takdir yetkisine yönelik bu hareket bazı Sünni Müslümanlar tarafından kabul edilemez olarak görülmüştür. On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda Avrupa hâkimiyetine karşı duyulan endişeyle birleşen bu anlaşmazlık, Hanbeli içinde Vahhabi olarak bilinen bir hareket oluşturdu. Bu da Selefi olarak bilinen başka bir alt mezhebe ilham kaynağı olmuştur. Selefi Müslümanların bir azınlığı gayrimüslimlere karşı aktif, saldırgan şiddet kullanımına inanmaktadır. İslam'ın bu kesirli dilimi IŞİD, Boko Haram ve El Kaide gibi dünyanın en kötü şöhretli terör gruplarının çoğunun tercih ettiği mezheptir.
Hanbeli mezhebi en çok Suudi Arabistan'da -özellikle devlet destekli Selefi mezhebi şeklinde- ve Orta Doğu'nun yakın bölgelerinde yaygındır. Suudi Arabistan'ın zenginliği ve gücüyle olan bu bağlantı, kendisi de hem Vahhabi hem de Hanbeli mezhebinin bir alt kümesi olan Selefi mezhebinin dünya sahnesinde büyük bir etkiye sahip olmasının başlıca nedenidir.
English
İslam'da Hanbeli mezhebi nedir?
