Soru
İslam'da Şia mezhebi nedir? Şii İslam nedir?
Yanıt
Şii İslam, İslam'ın dünya çapındaki en büyük ikinci mezhebidir; aynı zamanda İran'ın devlet dinidir. Takipçileri Şii olarak adlandırılır. Şia İslam Orta Doğu'da yoğunlaşmıştır. İran, Irak, Lübnan ve Azerbaycan dışında Şiilik Müslümanlar arasında orantısız bir azınlıktır. Pakistan, Hindistan ve Türkiye gibi nispeten büyük bir Şii varlığına sahip ülkelerde bile mezhep, İslam'a bağlı olanların küçük bir oranını oluşturmaktadır. Genel olarak, Şiilerin küresel Müslüman nüfusun yüzde 10-15'ini oluşturduğu tahmin edilmektedir.
Dünyadaki Müslümanların yüzde 75'inden fazlası, tipik olarak "ortodoks" İslam olarak düşünülen mezhep olan Sünni'dir. Bu da Şii İslam'ı Sünni doktrinle olan farklılıklarına göre tanımlamayı daha etkili kılmaktadır. Şia içinde alt bölümler vardır, ancak her on Şiiden yaklaşık dokuzu İmamiyye ya da "İkiciler" olarak bilinen bir yaklaşımın parçasıdır. Bu isim, Muhammed'den sonra Allah tarafından atanmış bir düzine ruhani lidere olan inançlarından gelmektedir. Şiilerin çoğuna göre bu imamların sonuncusu yüzyıllardır dünyadan gizlenmektedir ve bu kavrama gaybet denmektedir.
Şii ve Sünni İslam arasındaki temel ayrılık, Muhammed'den sonra liderlerin uygun bir şekilde halefiyetidir. Sünniler, İslam halkına bir halife tarafından liderlik edilmesi gerektiğine inanır ve bu rolü liyakat ve uzlaşmaya göre verirler. Bu ölçüye göre, Muhammed'in damadı Ali liderliği elinde tutan dördüncü kişiydi. Öte yandan Şiiler otoritenin Muhammed'in ev halkından geçmesi gerektiğine inanırlar. Buna göre Şii Müslümanlar, Muhammed'den sonra İslam halkı üzerindeki ilk uygun otoritenin Ali olduğuna inanırlar. Arapça "Şiatu Ali" ifadesi "Ali'nin hizbi" anlamına gelir ve Şia terimi "takipçiler" anlamına gelen kısaltılmış bir terimdir.
Sünni İslam Ali'yi dördüncü halife olarak tanımlarken, Şiiler onu ilk imam olarak kabul eder. İmam terimi Şii İslam'da Sünniler için olduğundan çok daha büyük bir öneme sahiptir. Şii İslam tarafından tanımlandığı şekliyle imamlar, Muhammed'in bir tür ilahi yanılmazlıkla donatılmış torunlarıdır. Şii Müslümanlar bu on iki kişinin kimliği konusunda anlaşmazlığa düşebilseler de, bu terim öncelikle on iki belirli kişiye uygulanır; aslında bu Şiilik içindeki alt mezheplerin ana kaynağıdır. Şii İslam'da sadece on iki gerçek İmam olduğundan, birincil, günlük liderlikleri din adamlarından gelir. En yetkili din adamları Ayetullah unvanıyla anılmaktadır.
Şii İslam, Kuran, Allah'ın doğası ve Muhammed'in rolü ile ilgili olarak Sünni İslam ile aynı temel doktrinlere sahiptir. Şia birkaç önemli noktada farklılık gösterir. Bu farklılıkların temelinde tamamen farklı bir hadis grubunun seçilmesi yatmaktadır. Şii İslam tarafından kabul edilen gelenekler topluluğu Sünnilerin geleneklerinden neredeyse tamamen farklıdır.
Her gün beş vakit namaz kılan Sünnilerin aksine, Şia günde sadece üç vakit namaz kılar. İslami inanç beyanı olan şehadet formülasyonları, Ali'ye açık bir atıf içerdiğinden biraz daha uzundur. İmamlar ve İslami veraset kavramları da Şiilerin benzersiz bir ahir zaman kavramını benimsedikleri anlamına gelir. Şii "İkiciler" de İslam'ın Beş Şartı'nı Sünnilerden farklı bir şekilde formüle etmekte ve on ek kural eklemektedirler.
Diğer Müslümanlara kıyasla Şiiler, İslam dünyasında bile tartışmalı olan iki uygulamayı daha kolay benimsemektedir. Bunlardan biri mut'a ya da geçici evliliktir. Bu kavram altında, bir erkek ve kadın kısa bir süreliğine "evli" olarak kabul edilmeyi kabul edebilir, bu da seks ve diğer etkileşimler için sosyal bir muafiyete izin verir, ancak bu süreden sonra artık bağlı değildirler. Diğer kavram ise takiyyedir, yani tacizden kaçınmak için kişinin inancı hakkında kasıtlı olarak yalan söylemesine izin verilmesidir. Teknik olarak, tüm İslami yorumlarda bir tür takiyeye izin verilmektedir; ancak Şiilikte, muhtemelen Şiiler Sünniler tarafından sıklıkla zulme uğradığı için, takiyeye çok daha fazla serbestlik tanınmaktadır.
Şii İslam'ın kökenleri, Sünni İslam ile olan çatışması ve liderlik konusundaki bakış açısı daha büyük bir militanlık derecesine yansımaktadır. Sünni İslam'a kıyasla Şiilik, kavgacı siyasete ve sert devlet yönetimine daha yatkındır. Lübnan Hizbullah'ı ve İran Devrim Muhafızları gibi kötü şöhretli yarı-siyasi örgütler Şii gruplardır. Buna karşılık, Boko Haram, El Kaide ve IŞİD gibi İslam içindeki tipik "saf terörizm" grupları, Sünni İslam içindeki dar bir alt mezhebin, Selefi'nin bir parçasıdır.
English
İslam'da Şia mezhebi nedir? Şii İslam nedir?
