Soru
Utiliteryenizm nedir?
Yanıt
Utiliteryenizmin özü, zevk ve acı kavramıdır. Utiliteryen felsefe, “iyi”yi, zevki arttıran ve acıyı azaltan her şey olarak görür. Bir sonuçlar felsefesidir. Eğer bir hareketin sonucu zevki arttırır ve acıyı azaltırsa, o zaman bu hareket iyi sayılır. Utiliteryenizm özünde hedonist bir felsefedir. Utiliteryenizmin tarihi antik Yunan filozof Epikür’e kadar gider ancak utiliteryenizm bir düşünce ekolü olarak babasının sık sık İngiliz filozof Jeremy Bentham olduğu söylenir.
Utiliteryenizmle ilgili bazı sorunlar nelerdir? İlk olarak sonuçlara odaklanması. Aslında, bir hareketin sadece sonucu iyi olduğu için kendisi iyi değildir. Kutsal Kitap, insan dış görünüşe, RAB ise yüreğe bakar” (1. Samuel 16:7). Tanrı sonuçlarla, yüreğimizin niyetleriyle ilgilendiği kadar ilgilenmez. Kötü niyetlerle yapılan iyi hareketler Tanrı’yı hoşnut etmez. Tabii ki, bizler başka insanların niyetlerini göremeyiz. Kendi niyetlerimizi bile tamamen anlamaktan acizizdir. Ancak bu bir mazeret değildir; hepimizin Tanrı’nın önüne çıkıp davranışlarımızın hesabını vermemiz gerekecek.
Utiliteryenizmin ikinci bir sorunu, gerçekten iyi olan yerine zevki odaklamasıdır. Zevk insanların iyi tanımıdır ve böyle olarak da çokça kişiye göre değişir. Birisi için zevkli olan bir şey başka birisi için zevkli olmayabilir. Kutsal Kitap’a göre, iyinin tanımı Tanrı’dır (Mezmur 86:5; 119:68) ve Tanrı değişmediğinden (Yakup 1:17), iyinin tanımı da değişmez; öznel değil, nesneldir. İyilik, insan arzularının modaları ya da zamanın geçmesiyle değişkenlik göstermez. Ayrıca iyiyi zevkle eşitleyerek, iyiyi sadece temel, bedensel arzularımızın tatmini olarak tanımlama riskine atılıyoruz. Hazcı bir yaşam tarzına yenik düşen insanların da kanıtladığı gibi, kişi bir zevke ne kadar çok kapılırsa, zevk o kadar az yoğun hale gelir ve aynı uyarımı elde etmek için daha fazlasına ihtiyaç duyulur. Bu, azalan getiriler yasasıdır, zevke de uygulanır. Bu döngünün bir örneği, aynı yüksekliğe ulaşmak için giderek daha güçlü ilaçları deneyleyen uyuşturucu bağımlılarıdır.
Utiliteryenizmin üçüncü bir sorunu da acıdan uzak durulmasıdır. Her acı kötü değildir. Bu, acının kendisinin iyi olduğu değil, acının iyi bir şeye götürebileceği anlamına gelir. İnsanlık tarihi hatalardan öğrenmelerle doludur. Birçok insanın söylediği gibi, başarısızlık en iyi öğretmendir. Kimse aktif olarak acıyı istememizi savunmuyor. Ama her türlü acının kötü olduğu ve uzak durulması gerektiğini söylemek saflıktır. Tanrı mutluluğumuzdan çok kutsallığımızla ilgilenir. Tanrı’nın halkına teşviği, Kendisi kutsal olduğu gibi kutsal olmalarıdır (Levililer 11:44; 1. Petrus 1:15-16). Kutsal Kitap aynı zamanda, çeşitli denemelerle yüz yüze geldiğimizde bunu büyük sevinçle karşılamamızı söyler (Yakup 1:2-4). Burada söylenen şey, denemelerin sevinç verici olduğu değil, daha büyük bir sebat ve sadakate götürmeleridir.
Sonuçta, Utiliteryenlik felsefesi, bu hayatın mümkün olduğu kadar çok insan için olabildiğince acısız bir hale gelmesini odaklar. Yüzeyde bu takdir edilecek bir hedef gibi görünür. Bütün dünyadaki insanların acılarının sona ermesini kim istemez ki? Buna karşın, Kutsal Kitap bize, varoluşumuzun sadece yeryüzündeki bu hayat ile sınırlı olmadığını söyler. Eğer sadece bu hayatta zevki maksimuma çıkartmak için yaşıyorsak, daha büyük perspektifi kaçırırız. İsa, bu hayat için yaşayanların büyük bir hayal kırıklığına uğrayacaklarını söylemiştir (Matta 6:19). Elçi Pavlus, bu hayatın sıkıntılarının sonsuzlukta alacağımız yücelikle kıyaslanmayacağını söyler (2. Korintliler 4:17). Bu hayattaki şeyler geçicidir (ayet 18). Bizler, yeryüzündeki yaşamımızın yüceliğini değil, cennetteki yüceliğimizi en üst safhaya çıkartmaya odaklanmalıyız.
English
Utiliteryenizm nedir?
