Suraq
Qudai bar ma? Qudaidyń bar ekenine kóz jetkizetin dálel bar ma?
Jaýap
Qudai bar ma? Adamdardyń osy týraly sonshama kóp daýlasatyny maǵan qyzyq bolyp kórinedi. Eń sońǵy zertteýler boiynsha dúniedegi adamdardyń 90 paiyzy Qudaidyń nemese tabiǵattan tys basqa bir kúshtiń bar ekenine senedi eken. Alaida Qudaidyń shynymen bar ekenin basqalarǵa dáleldeý Qudaiǵa senetin adamdardyń mindeti bolyp ketti. Meniń oiymsha bul kerisinshe bolý kerek.
Degenmen Qudaidyń bar ekenin dáleldeý de, joqqa shyǵarý da eshkimniń qolynan kelmeidi. Kieli kitap tipti bizden Qudai bar degen shyndyqty senimmen qabyldaýdy talap etedi: «Al senim artpai Qudaiǵa unaý múmkin emes. Oǵan kelgen árkim Onyń bar ekenine senýge jáne Ózin izdep, jaqynnan tanyǵysy kelgenderdi Qudaidyń jarylqaitynyna ilanýǵa tiis» (Evrei. xat 11:9). Qudai Óziniń bar ekenin bildirgisi kelgende búkil dúniege Ózin uly saltanatpen kórsetetin edi, alaida onda adamdarǵa senimniń qajeti joq bolar edi. Isa Óziniń shákirtteriniń bireýine bylai degen: «Sen Meni kórgendikten Maǵan senip tursyń. Al Meni kórmese de senetinder baqytty!» (Joxan 20:29)
Alaida osynyń barlyǵy Qudaidyń bar ekeni jaily dálelder joq degendi bildirmeidi. Kieli kitapta bylai aitylǵan: «Qudaidyń saltanatty ulylyǵyn aspan álemi ashyq pash etedi, Onyń qolynyń keremet isterin aýa keńistigi de kórsetedi, osylardy kún saiyn jariyalap, túnde de bul bilimdi málimdeidi. Sol «únderin estimegen» bir til de, eshqandai ult ta qalmaityn bolady. «Únderi» bar shartarapqa jaiylyp, «sózderi» jer shetine taralady» (Zabýr jyr. 18:2-5). Juldyzdarǵa qaraǵanda, ǵaryshtyń qanshalyqty orasan ekenin túsingen kezde, kúnniń batqanyn jáne tabiǵattyń sulýlyǵyn tamashalaǵan sátterde adam balasy qairan qalady, al osynyń bári Jaratýshynyń bar ekenine meńzeidi. Sonymen birge Qudaidyń bar ekenine kóz jetkizetin dálelder bizdiń júrekterimizde de bar. Ýaǵyzdaýshy kitabynyń 3:11 ayatynda «Ol adamdardyń júrekterine máńgilikti darytqan» dep aitylǵan. Demek bizdiń júregimizdiń túpkirinde osy ómirden keiin taǵy bir ómir, osy álemnen basqa taǵy bir álem bar degen sezim mekendeidi. Biz ózimizshe qisyndy sebep taýyp, osy sezimdi moiyndamaýymyz múmkin, alaida Qudai áli de bar bola beredi. Al Kieli kitap Qudaidyń bar ekenin moiyndamaityn adamdar týraly aityp, bizge eskertý jasaidy: «Aqylsyzdar ishtei «Qudai joq!» dep oilaidy» (Zabýr jyr. 13:1). Adamzattyń tarixyndaǵy barlyq mádenietter men órkenietterdegi jáne barlyq qurlyqtardaǵy adamdardyń 98 paiyzy Qudaidyń bar ekenine sengen, sondyqtan osy senimge túrtki salǵan bir Tulǵa shynymen bar bolsa kerek.
Kieli kitaptaǵy paiymdaýlardan basqa Qudaidyń bar ekeni jaily qisyndy paiymdaýlar da bar. Birinshisi - ontologiyalyq paiymdaý (ontologiya – nárselerdiń bar bolýyn zertteitin ǵylym; pálsapa men metafizikanyń bir bóligi). Ontologiyalyq paiymdaýlardyń eń kóp qoldanylatyn formasy – Qudai jaiyndaǵy túsinikti Qudai bar ekenin dáleldeý úshin paidalaný. Bul paiymdaý Qudai jaiynda mynandai anyqtama berýden bastalady: «Qudaidan uly basqa tulǵany kózge elestetý múmkin emes». Bar bolý joq bolýdan artyq, sondyqtan bárinen de uly bir Tulǵa bar bolsa kerek. Eger Qudai joq bolsa, onda eń uly Tulǵanyń da joq bolǵany, alaida bul sóz Qudai jaiyndaǵy anyqtamaǵa qaishy keledi. Qisyndy paiymdaýlardyń ekinshisi – teleologiyalyq paiymdaý (teleologiya – oqiǵalar men jaǵdailardyń barlyǵy arnaiy maqsatpen bolady degen pikirdi bildiretin teoriya). Teleologiyalyq paiymdaý mynandai: búkil álem keremet jaratylǵan, sondyqtan osynyń barlyǵyn jasaǵan Uly Sheber Tulǵa bar bolsa kerek. Mysaly biz ómir súrip jatqan Jer shary Kúnge birneshe júz shaqyrym jaqyn nemese odan birneshe júz shaqyrym alys bolsa onda Jer betinde qazirgidei ómir bolmas edi. Al atmosferanyń quramyndaǵy elementterdiń bireýi kishkene ǵana azaisa nemese kóbeise, adamdar men tiri maqulyqtardyń barlyǵy ólip qalatyn edi. Bir belok molekýlasynyń ózimen ózi kezdeisoq jolmen paida bolý múmkindigi óte az, tipti joq derlik, demek 10243 degen sannyń ishinde bir múmkindik (10243 degen san - 243 nól qosylǵan 10). Tipti bir kletkanyń ózi milliondaǵan belok molekýladan turady.
Qisyndy paiymdaýlardyń úshinshisi – kosmologikalyq paiymdaý. Ár qubylystyń sebebi bar. Búkil álemdegi qubylystar bir nárseniń yqpalynan bolady. Álemdegi barlyq nárseniń paida bolýyna bir nárse sebep boldy. Al osy yqpal etken jáne sebep bolǵan nárse burynnan bar bolǵan nárse bolý kerek. Osy burynnan bar bolǵan nárse, yaǵni Tulǵa – Qudai. Qisyndy paiymdaýlardyń tórtinshisi – ónegelilik paiymdaý. Adamzattyń tarixynda xalyqtar men mádenietterdiń árqaisysy qandai bolsa da bir zańdy ustanyp kele jatyr. Ár adamnyń jaqsylyq pen jamandyq jaily óziniń túsinigi bar. Kisi óltirý, ótirik aitý, urlyq pen ádepsizdik jasaý siyaqty nárselerdi qoǵamdardyń barlyǵy qashan bolsa da jaqtyrmaityn. Jaqsylyq pen jamandyq jaily osy túsinik kieli Qudaidan kelmegende kimnen keldi?
Kieli kitaptan biz mynany kóremiz: osy dálelderdiń eshqaisysyna qaramai adamdar Qudai týraly shyndyqty joqqa shyǵaryp, ótirikke senýge beiim. Rimdikterge arnalǵan xattyń 1:25 ayatynda bylai jazylǵan: «Óitkeni adamdar Qudai týraly shyndyqty moiyndamai, jalǵan táńirlerge siynyp, Jaratýshy Iege bas uryp ǵibadat etýdiń ornyna jaratylǵan nárselerge qulshylyq etti. Al Jaratýshy Qudai máńgilik madaqtalýǵa laiyq! Aýmin». Sonymen birge adamdar Qudaiǵa senbegenderi úshin aqtala almaityn bolady. Osy jaily Kieli kitapta bylai aitylǵan: «Óitkeni Táńirdiń kózge kórinbeitin qasietteri – Onyń máńgilik qudireti men qudailyq bolmysy dúnie jaratylǵannan beri aiqyn: bulardy Onyń jaratqan nárselerinen baiqap, túsinýge bolady. Sondyqtan adamdar Qudaidy bile almadyq dep syltaýrata almaidy» (Rim. xat 1:20).
Keibir adamdar Qudaiǵa sený «ǵylymi turǵydan qaraǵanda durys emes» nemese «Qudaidyń bar ekeni jaily naqty dálel joq» dep oilaidy. Munyń negizgi sebebi mynandai: adam Qudaidyń bar ekenin moiyndasa, onda oǵan óziniń Qudaidyń aldynda kúnály ekenin jáne kúnálary úshin keshirim alýǵa muqtaj ekenin de moiyndaý kerek bolady (Rim. xat 3:23; 6:23). Yaǵni Qudai bar bolsa, biz ózimizdiń isterimiz úshin Onyń aldynda jaýap berýimiz kerek. Al Qudai joq bolsa, biz Onyń jazasynan qoryqpaǵandyqtan oiymyzǵa kelgenin istei bere alamyz. Evolyuciya týraly teoriyaǵa jarmasqan adamdardyń sonshama kóp bolǵany osy sebepten, yaǵni olar Jaratýshyǵa senýden góri Qudai joq degen jalǵan paiymdaýǵa sengendi artyq kóredi. Qudai bar jáne adamdardyń barlyǵy Onyń bar ekenin aqyr sońynda biletin bolady. Keibir adamdardyń Qudai bar degen uǵymdy jan talasa joqqa shyǵarýǵa tyrysatyny - Qudaidyń bar ekenin maquldaityn jaǵdai.
Qudaidyń bar ekenin rastaityn sońǵy paiymdaýdy keltirýge ruqsat etińiz. Qudaidyń bar ekenin men qalai bilemin? Óitkeni men Onymen kúnde sóilesemin. Men Onyń daýysyn estimesem de, Onyń jeteleýi men súiispenshiligin sezinemin jáne raqymyn ańsaimyn. Men Qudaidy qatystyrmasam, óz ómirimde bolǵan jaǵdailardy basqa jolmen túsindire almaimyn. Qudai meni keremet jolmen qutqaryp alyp, ómirimdi ózgertkendikten men Onyń ulylyǵyn moiyndap, Ony madaqtai bergim keledi. Alaida aiqyn nárseni moiyndaǵysy kelmegen adamdar men atap shyqqan dálelderdiń eshqaisysyna senbeidi. Ary beri degen soń adam Qudaidyń bar ekenin senim arqyly moiyndaý kerek (Evrei. xat 11:6). Qudaiǵa senim artý qara tuńǵiyqqa sekirýmen emes, kerisinshe, adamdardyń 90 paiyzy áldeqashan kirip alǵan jaryq bólmege kirýmen teń.
English
Qudai bar ma? Qudaidyń bar ekenine kóz jetkizetin dálel bar ma?