Pamangkot
May Dios gid man bala? May ara bala sang ebidensya ukon pamatuod nga may Dios gid man?
Sabat
Indi kita makasiling nga may pruweba ukon wala sang pruweba kon matuod gid man nga may Dios. Ang Bibliya nagasiling nga kinahanglan gid batunon nga may pagtoo ang kamatuoran nga may Dios: “Wala sing tawo nga makapahamuot sa Dios kon wala sia sing pagtuo. Kay ang nagapalapit sa Dios dapat magtuo nga may Dios, kag nagahatag Sia sing balos sa mga nagapangita sa Iya” (Mga Hebreo 11:6). Kun ginusto sang Dios, pwede man nga nagpakita na lang Sia sa bug-os nga kalibutan bilang ebidensya nga matuod Siya. Pero, kon ginhimo Niya ini, wala na kinahanglan sing pagtoo. “Kag si Jesus nagsiling sa iya, ‘Bangud nga nakakita ka sa akon nagatoo ka bala kay nakakita ka sa akon? Bulahan ang nagatuo bisan wala sila makakita!’” (Juan 20:29).
Pero, indi ini buot silingon, nga wala sing pamatuod nga may Diyos. Ang Bibliya nagasiling, “Ang himaya sang Diyos ginapahayag sing maathag sang kalangitan! Ang langit nagapakita sang Iya mga binuhatan! Ang tagsa ka adlaw nagasugid sini sa madason nga adlaw. Ang tagsa ka gab-i nagasulit sini sa madason nga gab-i. Wala sing pulong ukon mga tinaga nga ginagamit, wala sing gahod nga mabatian, pero ang ila tingog nagatugob sa bug-os nga kalibutan, ang ila mga pulong nagalambot sa mga ukbong sang duta” (Mga Salmo 19:1- 4). Sa pagtan-aw sa mga kabitoonan, pagtangla sa kasangkad sang kalibutan kag kahawaan, pag-obserbar sang katanhaga sang mga tinuga sa palibot (nature), pagtan-aw sa katahum sang pagtunod sang adlaw - ini tanan nga mga butang nagapakita nga may Dios nga Manunuga. Kon kulang pa ini may mga patimaan kita nga mabatyagan sa aton tagipusoon nga may Dios gid man. Ang Manugwali 3:11 nagahambal sa aton, “…Kag ini tanan gintalana sang Dios sa husto nga tion sa tagiposoon sang katawhan”. Sa kaidadalman sang aton ihibalo, may pagkilala nga luwas sa aton nga kinabuhi may ara pa nga iban nga kinabuhi kag kabuhi nga labaw pa sa sini nga kalibutan. Mahimo naton nga ipanginwala ukon indi kita magpati sa sini nga kamatuoran bangud sa aton kaalam, pero ang presencia sang Dios sa aton kabuhi kag sa aton palibot indi naton puede balewalaon bangud ini lantad gid kaayo sa tanan. Pero, bisan pa, ang Bibliya nagapaandam sa aton nga may mga tawo gid nga ipanginwala nila nga may Dios kag ang presencia sang Dios: “Nagasiling ang mga buang-buang sa ila kaugalingon, ‘Wala sing Dios’” (Salmo 14:1). Bangod nga kadam-an sang mga tawo sa historia sang mga nagakalainlain nga mga kultura, sibilisasyon kag sa tanan nga mga continente nagapati sang nga may ara gid nga kon ano man nga sahi sang dios, kag sa ini nga rason nga may ara gid siguro nga kun ano man nga tawo ukon bagay nga ginsuguran ukon nagpasugod sang gintunaan sini nga pagpati.
Dugang pa sa punto base sa Bibliya nahanungod sa pagkamatuod sang Dios, may ara pa nga mga ginatawag nga logical arguments. Isa sini amo ang ontological argument. Ang pinakapopular nga sahi sang ontological argument nagagamit sang concepto sang Dios para mapamatud-an gid nga may Dios. Sa panugod sini, ang ginhatag nga kahulugan sang ‘Dios’ bilang “isa ka tinuga nga indi na malapawan ukon malampasan pa sang bisan ano nga madumduman ukon nakilal-an sang tawo.” Gani nga ini nagahambal nga ang nagatuhaw (Exist) mas labi pa sang sa wala nagatuhaw. Kun wala ang Diyos nagtuhaw, buut silingon nga ang Diyos indi amo ang pinakalabi sa tanan nga mga tinuga nga mapensaran sang tawo, kag ini mangin kabaliskaran ukon kasumpong sang kahulugan sang pulong nga Diyos.
Ang ika-duha nga punto de vista amo ang teleological argument, ini nagasiling nga bangud ang kahawaan kag ang bug-os nga kalibutan (universe) nagapakita sang makatalanhaga nga pagtuga, buot silingon nga may ara gid nga balaan nga Tagatuga sini. Kon abi, ang distansya sang kalibutan (Earth) kulang ukon kapin pa sa kalayuon nga mga isa ka gatos ka milya gikan sa Adlaw (sun), ang matabu sini nga ang kalibutan indi makasarang mag-suporta sang kabuhi kag nagakalabuhi diri kun ikumparar nimo ini sa normal sini nga distansya subong. Buot silingon nga madamu gid ang magkalamatay. Kun ang mga elemento sa aton kahanginan kag kahawaan magkulang ukon sumobra lang sing gamay, kalabanan gid ang magkalamatay sa ining kalibutan. Ang tsansa nga may magtuhaw ukon may maporma nga isa ka indi makita nga mala-tinga (molecule) nagikan sa wala, amo nga isa sa 10243 (kag ginasundan ini sang 243 ka zero). Sa isa ka tilod nga cell, may pila ka milyon ka ginatawag nga protein molecules.
Ang ika-tatlo nga punto kun may Diyos gid man ukon wala, amo ang ginatawag nga cosmological argument. Ang tanan nga epekto sang nagakatabu, may rason (kabangdanan) gid kun nga-a natabu ina. Ini nga kabilugan sang kalibutan dala ang kahawaan(universe) kag ang tanan nga mga butang nga ara nagatuhaw diri epekto sang mga hinabo. May yara gid nga bagay nga kabangdanan kun nga-a ang tanan nga mga bagay nagtuhaw. Sa ginsuguran sini, may ara gid ya nga nagtuhaw lang pero wala ini sing kabangdanan (uncaused) nga kun sa diin amo ini sia ang ginsuguran kag kabangdanan sang tanan nga nagtuluhaw. Ini nga “nagtuhaw nga wala sing kabangdanan” amo ang Dios.
Ang ika-apat nga punto amo ang ginatawag nga moral argument. Sa tanan nga ginsuguran (history) sang kada kultura may ara gid nga ila nga kaugalingon nga sahi sang mga kasuguan. Tanan may ara nga pagintiende ukon panan-aw kun ano ang husto kag kun ano ang sala. Ang pagpatay, pagbinutig, pagpangawat, kag imoralidad ginsikway halos sang tanan bisan diin man sa kalibutan. Sa diin pa bala nagsugod ini nga pagtan-aw sang husto kag sala kun indi sa isa ka balaan nga Diyos?
Bisan pa nga madamo ang nagakalainlain nga mga punto, ang Bibliya nagasiling nga ang katawhan magasikway ukon magtalikod sa ining wala dagta nga kamatuoran sa pagkilala sa Dios, sa baylu sini, mas magapati pa sila sa mga kabutigan. Ang nasulat sa Mga Tag-Roma 1:25 kag nagasiling, “Ginbayluhan nila sing kabutigan ang kamatuoran nahanungod sa Dios. Ginasimba kag ginaalagad nila ang mga tinuga sang Dios imbes nga ang Manunoga ang ila simbahon, dayawon kag serbihan – ang Dios man gihapon ang nagakadapat nga dalayawon tubtob sa katubtuban. Kabay pa”. Ang Bibliya nagaproclamar man nga wala na sing ano pa nga rason nga ibalibad pa ang mga tawo kon nga-a indi sila magtoo sa Dios: “Sugod pa gid sang pagtuga sang Dios sang kalibutan, ang Iya wala sing katapusan nga gahom kag Diosnon nga kinaiya bisan indi makita napahayag na sing maathag sa mga tawo paagi sa mga butang nga iya gintuga. Gani wala sila sang bisan ano nga ibalibad” (Mga Taga-Roma 1:20).
May mga tawo maghambal nga ginasikway nila kag wala sila nagapati nga matuod nga may Dios bangud nga indi ini mahatagan pruweba sang siensya (unscientific) ukon bangud nga “wala sing pamatuod ukon ebidensia sa talaksan sang mga sientipiko.” Ang matuod sini, sa tion nga akuon nila nga matuod nga may Dios, kinahanglan man nga matapungawan sila kag mamuklatan nila ang ila nga salabton sa Dios kag kinahanglan nila nga mangayo sang kapatawaran gikan sa Iya (Mga Taga-Roma 3:23, 6:23). Kun matuod nga may Dios, salabton gid naton sa Iya ang tanan naton nga mga ginapanghimo. Kun matuod nga wala sang Dios, magapagusto lang kita bisan ano ang aton nga himuon bangud wala kita kahadlokan nga may Dios nga maghusgar sa aton. Amo ini ang kabangdanan nga madamo sa mga nagapanginwala nga may Dios ang nagpati sa teoriya sang naturalistic evolution - kay amo ini ang nagahatag sang isa man ka alternatibo nga sa pagpati sa isa ka Dios nga Manunuga. Matuod gid nga may Dios, kag sa kabug-usan sini nahibaluan na ini sang tanan nga may Dios gid man. Sa aton nahibaluan nga may mga tawo nga maisog kag masupog gid ang ila pagtinguha nga mapanginwala ang kamatuoran nga may Dios, gani, ini nangin rason kag nagapabakod pa gid ini sang punto nga sa kamatuoran may Dios gid man.
Paano naton mahibaluan nga may Dios gid man? Bilang mga Kristohanon, nakahibalo kita nga may Dios bangud nga kaupod kag kaestorya naton Sia adlaw-adlaw. Indi gid man naton mabatian ang Iya tingog sa Iya paghambal sa aton, pero mabatyagan naton ang Iya presencia kun ara Sia kag nabatyagan naton ang Iya nga paggiya kag pagpanguna sa aton kabuhi. Nahibaluan kag nabatyagan naton ang Iya paghigugma, kag ginahangad naton ang Iya grasya para sa aton. Madamu sang mga butang nga nagkalatabo sa aton nga kabuhi nga wala ukon indi naton mapaintiendi sa iban ukon sa aton mismo kaugalingon indi naton bug-os nga maintiendihan, maluwas lamang nga ini pagpanghikot gid sang Dios. Makatalanhaga gid sa aton kabuhi ang pagluwas sang Dios sa aton kag pagbag-o Niya sang aton mga kabuhi. Bangod sini, ang mahimo na gid lang naton amo ang pagkilala kag pagdayaw sa Iya bangod matuod Siya. Sa ini nga mga punto, wala sing makapilit sa iban nga indi gusto magpati/magtuo sa mga butang nga hayag na gid. Sa katapusan sini, ang kamatuoran nga may Dios gid man kinahanglan nga batunon nga may pagtoo (Mga Hebreo 11:16). Ang pagtuo sa Dios indi isa ka pagpabulagbulag nga pagsulud sa madulom nga kwarto; isa ini ka tikang nga may kasigurohan sa pagsulud sa isa ka masanag nga kwarto nga wala natakpan ang mga mata sa diin mas madamu ang mga katawhan nga malig-on na nga nagatindog sa sulod.
English
May Dios gid man bala? May ara bala sang ebidensya ukon pamatuod nga may Dios gid man?
