Askim
Yu ting God i stap? I gat evidens we God i stap o nogat?
Ansa
Ating God i stap em i wanpela bikpela kwestin wanpela man i ken tingim. Em i sampela tingting bilong God, tasol bekim bilong dispela kwestin, God i stap o nogat? Dispela i askim moa long sampela sekens long kamapim bikpela tingting long painim aut ol aidia na ol evidens. Tru tumas, wanem samting yumi lukim long ai na expiriensim olsem man, saiens, lojik, na histri i lidim yumi kam long painim ansa: yes, God em i stap.
Planti taim, dispela kwestin i save stop na tingim olsem, “Inap yu pruvim God em i stap?” Problem em i olsem, taim truth em i tru tumas, igat zero piksa long pruvim stret ol dispela samting autsait long piua lojik na matimatiks. Long dispela as tasol, ol kot-rum i no save pruvim stret long kamapim wanpela vedik; o, ol i painim rot long rausim dispela keis “wantaim tubel” na tingim em i “tru o nogat.”
Askim “evidens” bilong God olsem nogat wanpela man bai rijektim em wantaim nogat gutpela as tingting. Wantaim evidens na ol pipol insait long dispela trupela world i save tingim olsem. “Painim aut” ol trut na “ekseptim” ol em i narakain liklik. Em i tait liklik, wantaim ol strongpela tok pait i save stap long givim sampela tubel long bilipim ol dispela samting. Long tingim ol dispela samting, em i soim olsem nogat “evidens,” sapos em i konvinsim ol bik lain. Strongpela tingting bilong man i winim moa long wanpela evidens ol i painim aut.
Dispela i min olsem sampela kain “bilip” em i stap – na i no ting olsem God em i stap. Stretpela save em i save go moa yet long strong bilong yumi. Save bilong yumi i save pasim tingting bilong mipela. I gat baret namel long “save” na wanem samting yumi save “bilip” long en. Dispela i save kamap long strongpela tingting na long bilip manmeri. Mipela i no save long olgeta samting i kamap, taim yumi save sindaun long sea, kaikai, o taim yumi save klaimim ol leda i go antap. Ol dispela kain eksen i save soim mak bilong bilip bilong yumi. Yumi save mekim ol samting mipela i no save long en, bikos long save yumi gat long en. Dispela em i bilip yumi gat long Tok bilong God, wantaim bilip olsem God i stap. Yumi bilip long wanem samting yumi save long en, na eksen bilong yumi save bihainim, maski yumi gat liklik save (Hibru 11:6).
Ating yu bai luksave long God o nogat, tasol disisen bai kam wantaim bilip. Bilip long God i no kam wantaim aipas bilip (Jon 20:29), nogat, yu mas winim tubel tingting (Jon 5:39-40). Tubel bilip em save kam long expiriens bilong man, lojik, na bilip long ol samting long graun. Ol dispela i save helpim yumi long ansarim kwestin olsem, God i stap o nogat?
God i stap o nogat? – Expiriens bilong Man
Dispela diskasing long God i stap o nogat, em i save kamap wantaim lojikol tok pait olgeta taim. Dispela em i orait liklik, tasol em i no pasin bilong man long hau em bai opereit. Nogat wanpela man bai statim dispela diskasing, na i no olsem wanpela masin bai opim rot long ol ken weit long bihainim, nogat. Ol pipol transleitim laip beis long graun ol i stap long ol. Olsem na, ol manmeri save lukluk long God tru long expiriens bilong ol. Antap long ol dispela samting, yumi ken yusim lojik long skelim ol viu bilong yumi.
Evidens bilong God i stap oltaim long wanwan dei expiriens, em i toktok insait long (Rom 1:19-20; Buk Song 19:1; Saveman 3:11). Dispela i bung wantaim tingting na pasin bilong yumi. Pasin na tingting bilong yumi save aplai long graun na heven yumi lukluk long en. Laip bilong yumi save pas long dispela bilip olsem tru, giaman, laikim, bel hevi, gutpela, nogut, na i go yet…, em i kamap tru na gat mining long en. Olgeta manmeri long dispela graun long tumbuna i kam nau, save bilip long dispela samting moa long bodi.
Olsem na, ol expiriens bilong yumi i no kamap laspela evidens. Tasol, God save yusim ol samting yumi lukim long ai bilong yumi olsem wanpela inveteisen (Kamapim Tok Hait 3:20). Ol expiriens i soim olsem yumi mas painim yet ol dispela askim (Matyu 7:7-8). Ol lain husait i givim beksait long inveteisen bilong God i no gat eskius long en (Rom 1:18; Buk Song 14:1).
Yu ting God i Stap? – Tingting bilong Man
3pela moa pawaful lojikol aidia o tingting long stap bilong God em long kosmolojikol, teleolojikol, na moral aidia.
Kosmolojikol aidia em samting we em i toktok long prinsipol bilong kamapim na mekim samting i wok. Wanwan ifek em i risalt bilong sampela samting i kamap, na wanwan samting i kamap em i ifek bilong samting i stap. Tasol, dispela ol sein i no inap go oltaim oltaim long bipo, nogut dispela sein bai i no inap long stat. Olsem na, lojik i askim sampela samting long stap itaniti na dispela samting i no em i yet i kamapim. Heven na graun bilong yumi i klia long soim yumi olsem ol i no inap long stap oltaim oltaim. Lojik i point i go long God: olsem ol samting i no kamap yet, itanol mesa bilong olgeta samting, Em i yet i Go Pas long Kamapim olgeta trupela samting.
Dispela teleolojikol aidia i stadim olgeta samting bilong heven na graun. Wanpela bikpela galaktik wok em, sola system bilong yumi, DNA bilong yumi, ol sabatomik patikol – olgeta samting i soim olsem ol i kamap gutpela stret. Dispela trait i strong moa yet olsem em i strongim bel bilong ol lain eitis husait i painim hat long explainim ol disain bilong ol dispela samting.
Nogat ol sabatomik patikol o ol fos i soim klia olsem ol i bin disain na arensim wanem hap ol i stap. Yet, sapos ol i no kamap olsem wanem hap stret ol i bin stap, complex meta – na laip – ol dispela samting bai hat long kamap. Sampela dasen bilong yunivesol konstant i stiam wantaim tingting-i kirap long soim olsem em i mekim laip i isi. Saiens i no bin was o explainim hau laip save kamap long dai, yet em i soim tu hau kirap nogut bilong complex orgens i save wok. Wanpela tim bilong ol akiolojist husait i lukim ol tok Mi hia antap long wanpela wol bilong keiv bai ting em i saveman eksen bai kisim ples. Na tu, DNA bilong manmeri i soim wanpela koding straksa i go moa yet long save bilong ol human enjinia. Hevi o weit bilong dispela evidens, i winim aidia bilong wanpela save Disaina-God-olsem long explainim.
Dispela moral aidia i point i go long ol konsept olsem gutpela na nogut, ol pasin, na moa yet i go. Em i orait olsem dispela ol samting em i mak long diskasim olsem “wanem samting i orait,” i no “wanem em i.” Ol moral prinsipol em i diskonek liklik long bikhet pasin, selfis tingting olsem wanpela man i laik wanpela krija ken kamap kwiktaim long savaiv long eni cost. Dispela aidia long non-pisikol em ol manmeri save ting olsem, na moral term em i save kik. Antap long ol dispela samting, ol moral faundamentol kontent bilong manmeri istap oltaim long histri wantaim ol kalsa.
Na tu, toktok moa long ol moral aidia bai kisim yumi i go long wanpela kain krosrot. Na em i miningles, o ol imas graundim insait long sampla stended ino save senis. Save na expiriens bilong man bai ino inap sapotim konklusen olsem ol moral i nogat mining long en. Wanpela bikpela as tingting long tok klia long wanem ol manmeri i ting olsem ol moral tem na serim ol moral aidia em wanpela trupela moral lo we bai man husait i givim dispela lo, i.e., God.
Yu ting God i Stap? – Human Saiens
Dispela lojikol aidia long antap em i obseveisen yet i kirapim na stiaim. Ol konsept kain olsem Bik Bang Tiri i demonstreit olsem wanpela bikpela tingting, we saiens i tok orait long hau krieisen i kamap, dispela non-itanol yunives. Wankain olsem straksa bilong DNA. Emprikol data i lidim i go long dispela aidia bilong biblikol Krieita na i birua wantaim ol alteneitiv explaneisen, olsem wanpela itanol yunives o abiojenesis.
Akioloji i tu sapotim Baibel. Ol pipol, ol ivent, na ol ples i stori insait long Skripsa i wanbel wantaim sekula wok painim aut. Planti long ol dispela wok painim aut i wanbel wantaim Baibel stori, na tok klia olsem em i trupela.
Histri na ol raiting i tok aut klia, na sapotim stap bilong God. Preseveisen bilong Baibel em i wanpela exampol: stadi bilong yumi insait long Skripsa i kisim yumi i go bek long orijinol stori we i sapotim Baibel em i stap laip na tru tumas. Influens na kalsa bilong ol Judeo-Kristen, morality, human rait, na bon long saiens long dispela modern dei i givim strongpela indikeisen olsem olgeta samting i tru.
Yu ting God i stap? – God i stap wantaim Mipela
Wanwan buk ol man i raitim i kam inap nau, em i hap long ol man ken stadi ol tausend sabjek bilong ol buk. Yet, God i stap na soim strongpela presens bilong em long planti manmeri, we ol i expiriensim pesenol expiriens bilong ol. Sampela taim bai hat long “pruvim” long ol narapela olsem yu amamas, tasol dispela bai ino inap senisim yu. Dispela i no min long tok olsem insait pespektiv i winim objektiv trut, tasol komplex trut em i pawaful stret long sapotim wanwan expiriens. Senisim laip, senisim ol pasin, na bekim ol prea em i ol pat bilong penesol lukluk bilong yumi long God husait i stap oltaim oltaim.
Penesol sens bilong trut em i wanpela rot long save olsem God i stap, na Em i laikim yumi long expiriensim dispela sens. God em i yet i kam daun long dispela graun, olsem wanpela man (2 Korin 4:6), long dispela tasol bai yumi gat releisensip wantaim Em (Jon 14:6). Ol lain husait i painim God, bai bungim Em stret (Matyu 7:7-8), bai stap insait long presens bilong Holi Spirit (Jon 14:26-27).
Dispela askim, God i stap?, em i ino inap long bekim wantaim absulut evidens, tasol yumi ken pointim i go long hap we i pruvim olsem Em i stap. Akseptim stap bilong God em i no aipas-bilip we yu jamp i go insait long tudak. Nogat. Em i step bilong bilip we yu kam aut long tudak na i kam insait long rum we i gat lait, na yu ken lukim olgeta samting i klia.
English
Yu ting God i stap? I gat evidens we God i stap o nogat?