Xivutiso
Xana Xikwembu xi kona? Xana byi kona vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi kona?
Nhlamulo
Leswaku Xikwembu xi kona kumbe a xi kona a swi nge tiyisekisiwi. Bibele yi vula leswaku hi fanele hi swi amukela hi ripfumelo leswaku Xikwembu xi kona: “Ku tlula kwalaho, handle ka ripfumelo a swi koteki ku xi tsakisa kahle, hikuva la tshinelelaka Xikwembu u fanele a kholwa leswaku xi kona ni leswaku hi xona muhakeri wa lava va xi lavaka hi mbilu hinkwayo” (Vaheveru 11:6). Loko Xikwembu xi swi lava, xi ngo pfuketana xi humelela, xi komba misava hinkwayo leswaku xi kona. Kambe loko xo endla tano, ripfumelo a ri nge laveki. “Yesu a ku eka yena: ‘Xana u kholwa hikwalaho ka leswi u ndzi voneke? Va tsaka lava kholwaka hambiloko va nga voni nchumu’” (Yohane 20:29).
Kambe sweswo a swi vuli leswaku a byi kona vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi kona. Bibele yi ri, “Matilo ma twarisa ku vangama ka Xikwembu; ni xibakabaka xi vula ntirho wa mavoko ya xona. Siku rin’wana ni rin’wana ra vulavula, vusiku byin’wana ni byin’wana byi kombisa vutivi. A ma vulavuli naswona a ma na marito; ku hava rito leri twakalaka leri humaka eka wona. Ngoti ya wona ya ku pima yi humele emisaveni hinkwayo, marito ya wona ma fike ni le makumu ka tiko” (Pisalema 19:1-4). Hi ku languta tinyeleti, ku twisisa vukulu bya vuako, ku hlalela swihlamariso swa ntumbuluko, ku vona ku xonga ka ku pela ka dyambu—hinkwaswo swi hi byela hi Xikwembu lexi nga Muvumbi. Tlhandlakambirhi, ni le timbilwini ta hina ku ni vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi kona. Eklesiasta 3:11 ya hi byela, “…Nkarhi lowu nga riki na makumu xi wu vekile etimbilwini ta vanhu.” Etimbilwini ta hina ha swi xiya leswaku ku ni vutomi byi n’wana ni leswaku halahaya ka misava ku na un’wana. Hi nga ha swi ala leswi hi ku landzela vutlhari bya dyondzo, kambe vukona bya Xikwembu eka hina ni le matlhelo ka hina bya ha ri erivaleni. Nilokoswiritano, Bibele ya hi lemukisa leswaku van’wana va ta tama va kaneta vukona bya Xikwembu: “Xihunguki xi vule embilwini ya xona xiku: ‘A ku na Xikwembu’” (Pisalema 14:1). Tanihi hi leswi vanhu lavanyingi ematin’wini hinkwawo ya munhu, eka mindhavuko hinkwayo, eka matshamelo hinkwawo ni le ka matiko-nkulu hinkwawo, va kholwaka eka Xikwembu xo karhi, ku fanele ku ri ni xokarhi (kumbe un’wana) xi vangaka va kholwa sweswo.
Ku tlhandlekela eka timhaka ta Bibele ta vukona bya Xikwembu, ku ni timhaka tin’wana leti nga ni nhloko. Yo sungula i dyondzo ya xiyimo xa Xikwembu hikuya hi sayense. Mahlamuselelo ya yona lama tolovelekeke ma tirhisa nhlamuselo ya xiviri xa Xikwembu ku tiyisekisa leswaku Xikwembu xi kona. Yi sungula hi ku hlamusela Xikwembu xi ri “muhanyi loyi a nga riki kona lonkulu ku tlula yena la humeke ekhwirhini.” Kutani yi ri loyi a nga kona u nkulu eka loyi a nga riki kona, xisweswo munhu lonkulu eka hinkwavo loyi a humeke ekhwirhi u fanele a va kona. Loko Xikwembu xi nga si tshama xi va kona, swi vula leswaku Xikwembu a hi xona muhanyi lonkulu eka hinkwavo la humeke ekhwirhini, naswona sweswo swi kanetana ni nhlamuselo hi yoxe ya Xikwembu.
Mhaka ya vumbirhi i dyondzo ya leswaku hinkwaswo swi pfa eka Xikwembu. Dyondzo leyi yi vula leswaku leswi vuako - tipulanete ni tinyeleti – byi tikombaka byi kunguhatiwe hi ndlela yo hlamarisa, ku fanele ku ve ni Mukunguhati wa byona lonkulu. Hi xikombiso, loko misava a yi ri kusuhi kumbe ekule ni dyambu hi tikhilomitaranyana ta dzana, a yi nga ta swi kota ku hlayisa vutomi byo tala lebyi yi byi hlayisaka sweswi. Loko swiaki leswi nga le mpfhukeni a swo hundzuka hi tiphesentenyana, swilo hinkwaswo leswi hanyaka emisaveni a swi ta fa. Hlori ra ku vumbeka hi xihoxo ka molekuli ya phuroteni yin’we i 1 eka 10243 (ku nga 10 a landzeriwa hi vatandza va 243). Sele yin’we yi ni timiliyoni ta timolekuli ta phuroteni.
Mhaka ya vunharhu leyi nga ni nhloko hi vukona bya Xikwembu yi vuriwa masungulo ya vuako. Xin’wana ni xin’wana lexi pfeleleke xi fanele xi va ni mupfelerisi. Vuako lebyi ni swilo hinkwaswo leswi nga eka byona swi lo pfelela. Kutani ku fanele ku ri ni xokarhi lexi pfeleriseke swilo hinkwaswo ivi swi va kona. Hikwalahokasweswo, ku fanele ku ri ni xokarhi “lexi nga pfelelangiki” leswaku xi pfelerisa leswin’wana hinkwaswo ivi swi va kona. Mupfelerisi yoloye “la nga pfelelangiki” i Xikwembu.
Mhaka ya vumunhu yi vuriwa mhaka ya mahanyelo. Ematin’wini hinkwawo, rixaka rihi ni rihi a ri ri ni nawu wokarhi. Un’wana ni un’wana wa swi tiva leswi nga swinene ni leswi hoxeke. Ku dlaya, ku hemba, ku yiva ni vuntunga a swi amukeriwi misava hinkwayo. Xana vutivi bya leswaku lexi i xinene kumbe xi hoxile byi vuya kwihi loko ku nga ri eka Xikwembu xo kwetsima?
Nilokoswiritano, Bibele yi vula leswaku vanhu va ta bakanya vutivi bya Xikwembu lebyi nge rivaleni, lebyi nga kanetekiki ivi va kholwa mavunwa. Varhoma 1:25 yi ri, “Va tshike ntiyiso wa Xikwembu va amukela mavunwa, kutani va xixima ni ku endla ntirho wo kwetsima eka ntumbuluko ematshan’wini ya Loyi a tumbuluxeke, loyi a dzunisiwaka hi masiku. Ameni.” Nakambe Bibele yi tivisa leswaku vanhu va nge tilandzuli hi ku ala ka vona ku pfumela eka Xikwembu: “Hikuva timfanelo ta xona leti nga vonakiki ta voniwa ku sukela loko misava yi tumbuluxiwile ku ya emahlweni, hikuva ti xiyeka hi swilo leswi endliweke, ni hi matimba ya xona lama nga riki na makumu ni Vukwembu bya xona, lerova a va swi koti ku tiyimelela” (Varhoma 1:20).
Vanhu va ri va ala vukona bya Xikwembu hikwalahokaleswi “ku pfumalekaka vumbhoni bya sayense” kumbe “hikuva a ku na xitiyisekiso.” Ntiyiso hi leswaku loko vo kala va pfumela leswaku Xikwembu xi kona, na vona va fanele va pfumela leswaku va ta tihlamulela eka Xikwembu naswona va pfumala ndzivalelo wa xona (Varhoma 3:23, 6:23). Loko Xikwembu xi ri kona, kutani ha ta tihlamulela eka xona hi swiendlo swa hina. Loko Xikwembu xi nga ri kona, a hi endleni xin’wana ni xin’wana ni xin’wana lexi hi xi rhandza, hi nga karhateki leswaku xi ta hi avanyisa. Hi yona mhana vanhu vo tala lava kanetaka vukona bya Xikwembu va namarhela swinene eka ndzhundzhuluko wa vutomi—wu va nyika ndlela yin’wana yo pfumela eka Xikwembu lexi nga Muvumbi. Xikwembu xi kona naswona un’wana ni un’wana wa swi tiva leswaku xi kona. Ku tikarhata ka van’wana hi matimba leswaku va tiyisekisa leswaku a xi kona, kahle-kahle i vumbhoni bya leswaku xi kona.
Hi swi tivisa ku yini leswaku Xikwembu xi kona? Tanihi Vakreste, ha swi tiva leswaku Xikwembu xi kona hikuva hi vulavula na xona siku ni siku. A hi xi twi hi rito xi vulavula na hina, kambe ha swi xiya leswaku xi kona, ha swi vona leswaku xa hi rhangela, rirhandzo ra xona ha ri tiva naswona hi ti navela tintswalo ta xona. Evuton’wini bya hina hi humeleriwe hi swilo leswi nga hlamuselekiki kambe swi ngo tiviwa hi Xikwembu. Xikwembi xi hi ponisile hi ndlela yo hlamarisa naswona xi hundzule vutomi bya hina lerova hi boheka ku pfumela ni ku dzunisa vukona bya xona. Timhaka leti ti nge va susumeti vanhu lava alaka ku pfumela nchumu lowu anaka wu nge rivaleni. Xo hetelela, leswaku Xikwembu xi kona swi fanele swi amukeriwa hi ripfumelo (Vaheveru 11:6). Ku pfumela eka Xikwembu a hi ku famba emunyameni u pfale mahlo; i goza ra vutlhari ro nghena ekamareni leri nga ni rivoni, leri se ku yimeke vanhu lavanyingi eka rona.
English
Xana Xikwembu xi kona? Xana byi kona vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi kona?