Icipusho
Bushe Lesa eko aba? Bushe kuli ko bunte bwa ku bako kwa kwa Lesa?
Ukwasuka
Ica kuti nga Lesa eko aba e cimo pa fipusho ifingi ifilekabilwa kabili ifikankalo muntu uuli onse enga kwato ku tontonkanyapo. Ifya landwa pali Lesa fingi, lelo kwasuke cipusho bushe Lesa eko aba? Kwakabile nshita iya kumfwikisha kabili kwa bimbamo amatontonkanyo ne fya bunte ifingi. Pampela ya fyonse, ifyo tumona mu bwikashi bwa buntunse, ukwelenganya, na mu fyakale, fitungilila ku kwasuka kwa kupama: ē, Lesa eko aba.
Ilingi line, icipusho ici cipushiwa mwa kuti ”bushe kuti walango kuti Lesa eko aba?” Ubwafya bwa kuti, nangule cine cili caishibikwa, takwinga sangwa icakumwenako cine cine kano ifya kwelengenya ne fya ku sansha. Na pa mulandu wa ico, bakapingula tabakabile fyakumwenako fine fine pa kufika ku bupingushi; lelo, bafwailikisho kufumyapo “kutwishika kwalinga konse” no kulolekesha pa “fipalileko sana sana.”
Ukufwailikishe “cakumwenako” Lesa icinga pokelelwa ku muntu onse taciilemo. Ubūnte nangula abantu tefyo fibombo musango yo mu calo twaikalamo iyo. “Ukukumanya” ifishinka no “ku fipokelela” fintu fya pusana apakalamba. Ukwasuka kwa bulamo kusha akali konse, kwingasangwo kushafikapo kuli abo abasalo kukana sumina. Kuli uyo uwasale fikansa, te ca “kumwenako,” nangula ca pokelelwa ku bantu bonse. Ifyo muntu emininepo fitungulula no kucila ne ca kumwenako icili conse enga sanga.
Ici capilibulo kuti icipimo ca “cisumino” cile kabilwa—na kabili te ku kukuma ku lwa kubako kwa kwa Lesa fye iyo. Ukwishiba kwafikapo tekuti tukukwanishe. Ukufinina lubali no kupingwila libēla kwafimbo kumona kwesu. Kukalaba lyonso kwakanika pakati ku fyo “twingeshiba” nefyo “twingasumina.” Ici cisangwa cimo cine ku ba fikansa na ba sumina. Tatwingeshiba fyonse inshita shonse pantu twikele mu cipuna, ilyo twalye cakulya, nangula mu lwendo. Ificitwa fya musongo yu filangilile cipimo ca cisumino. Tula cita, nangula kuliko ifyo tatwa ishiba, pamulandu wafyo twa ishiba. Ico e nama nkati ya cisumino ca mu cipingo, ukulunda ko ne cisumino mu kubako kwa kwa Lesa. Tusubila mu fyaishibikwa, ukututwala ku kucita, nangula line kwingaba ifyo kwishiba kushafikapo (Hebere 11:6).
Umuntu kusuminisha nangulo kukana Lesa, kusala kwabamo icisumino. Ukusumina muli Lesa takule kabilo busumino bwapelebela (Yohane 20:29), lelo kabili teti kucimfye fikansa fyabubifi (Yohane 5:39–40). Ifyafwilishe cisumino, kumona kwa bwikashi, ukwelenganya, ne fyakumwenako ifingasangwa, fyonse fi fyafwilisho kwasuke cipusho bushe Lesa eko aba.
Bushe Lesa eko aba? — Ukumona kwa bwikashi bwa buntunse
Ukulanshanya pa lwa kubako kwa kwa Lesa kutampila no kulubulula kwa fya mano. Ici ca umfwika, lelo tefyo buntunse bucite fintu. Takuli umuntu uubombo kwabulo bwishibilo, ukukonkafye mu nshila yabulo kwipukisha pa kwesho kupange tontonkanyo. Abantu ba pelulule fya bwikashi mukushintilila pa calo cabashinguluka. E ico, ukulolekesha pa lwa kubako kwa kwa Lesa kulingile kwa tampa no kumona kwa bwikashi. Panuma, twabomfyo kutontonkanya kwabamo amano mu ku ceceta ifyasoswapo.
Ifya kumwenako Lesa fyabako mu kumona kwa bwikashi bwa cila bushiku (Roma 1:19–20; Amalumbo 19:1; Lukala milandu 3:11). Kwalundwa na mibele isuma iyacifyalilwa. Cakonka na mu kumoneka kwa fyapangwo bubumbo bwa tushinguluka. Umweo wa buntunse upatikisho kusumino kuti icine, ubufi, ukutemwa, ulupato, ubusuma, ububifi, nefyashala., fintuntulu kabili fikankala. Icinabwingi ca bantu icafulisha na kunshita sha kale casangwo kusuminishe fishinka no kucila ne fituntulu.
Ukumona kwesu te mpela ya bunte, nakalya. Lelo, Lesa abomfyo kusokolola nge ca bwite (Ukusokolola 3:20). Ifya kumone fyaishibikwa fyabelako ku kukonkomesho kufwailikisha amasuko (Mateo 7:7–8). Abo bonse abakana nangula abashi cindiko bwite bwa kwa Lesa tabakwete icakuleseshamo mu kukana ishiba (Roma 1:18; Amalumbo 14:1).
Bushe Lesa eko aba — ukwelenganya kwabamo amano kwa buntunse
Fituta pa fya kupanda amano fya suminishiwapo pa lwa kubako kwa kwa Lesa fya kulubulwishanyapo ifye ntuntukilo ya bubumbo, ifya buyo bwa fintu, ne fya mano yabusuma no bubi.
Ukulubulula kwa ku fye ntuntukilo ya bubumbo kufwailikisho mutwe wa filenga ne fi fumamo. Conse icifumamo caisa bako pa mulandu wa cimo icalenga, ne calenga caisa fuma mu calengele kunuma. Lelo, uyu munyololo wa filenga tawinga twalilila ku nshita shapita, pantu tatwinga sange ntuntukilo. Ukubamo amano kufwailikishe cabo muyayaya na kabili ico tacakwate cacilenga nangu cimo. Ububumbo bwesu bonse tabwingaba ubwa muyayaya nangulo bushakwate calengele. Amano yasontelela kuli Lesa: uushabumbilwe, icipimo ca muyayaya kuli fyonse, kalenga wa fyonse fya cine cesu.
Ukulubulula kwe sambilisho lya fya buyo bwa fintu ku lolekesha pa lwa kutantika kwa bubumbo. Ukutantika kwa ntaanda shakulisha, ifya lusuba, ifya mutanto wa nsandensande (DNA), ne nama nkati ya fyonse – fyonse filangililo kumoneka kwa kutantika kubwamo ubuyo. Ici ca finisha ne cakuti abatila Lesa takwaba bashupikwo kulondololo kutantikwa kwa fintu.
Tapaba ifya mu nama nkati ya fyonse icilangililo kuti ifintu filingilo kutantikwa ngefyo caba. Lelo, nga tafyali ngefyo fyaba, ububumbo bwa ku lukungu—no mweo—nga tafinga sangwa. Ukufula kwa fintu fyabelelela mu bubumbo fyendelana nokukonkana kwapapisha pakulenga umweo ubeko, nao wabako. Sayansi tayamonako nangulo kulondolola umweo ukufuma mu fyafye, lelo ilango kutampa kwaibelo kwa mibili yakakata. Ibumba lya bafwailishe fya mumushili abamwene amashiwi yalembwa pa cibumba ca mwi libwe ati ndi pano basuminishanya pa kubamo amaano muli ico. Lelo, umutanto wa nsandensande (DNA) waimininako kutantika kwachila ba kakūla abamano. Ukufina kwa bunte ubu, mu kutontonkanya, kwasuminisho kubako kwa kwa kalenga wamano—Lesa—ngo bulondoloshi.
Ukulubulula kwa fya mibele kusontelela ku ku tontonkanya pa busuma, ububi, ifishinte fya mibele isuma, nefyashala. Camoneko kuti ifi file lanshanya pa lwa “fifwile ukuba,” te “pa fyaba” fye nakalya. Ifitugulule mibele fya patukanako ku kubomba kwa mu bunkalwe na bukaitemwe ifyo twingenekela ku fibumbwa fyaibela. Icilangililo ca kuti ubuntunse butontonkanya mu nshila ishimoneka, iya mibele isuma capesha mano. Nokucisha po, ishintililo lya fitungulule mibele isuma mu buntunse yaikalililo kufuma ku nshita sha kunuma na kabili na mu mekashi yonse.
Na kucishapo, ukulanshanya pa mibele kwatwala ku kupatukana. Kuti caba ifya mibele fya kuibepa, ne ci cingalenga fyaba ifya fye, nangula fifwile fya shimpa mufishaluka. Ukumona kwa buntunse takutangisho kusanga kwa kuti imebele taili kantu. Ubulondoloshi bwayana pa filenga bantu uku tontonkanyo mwakonke mibele isuma noku kumako ku mibele yalinga, mafunde ya mibele isuma ayapelwa na kapeela wa malango, uyo ni Lesa.
Bushe Lesa eko aba? — ukumona mona kwa buntunse
Ukulubulula kwabamo amano kwapita kwaiso kupitila mu kumona. Amatontonkanyo nga ya Kwelenganya kwa kupuuka kukalamba ya langilila, napa cepeshe, icine ca sayansi pa fya calo ca lengwa kabili icishili ca muyayaya. Nifyofine na ku mutanto wa nama nkati ka nsandensande (DNA). Uku pendependa kwa fimoneka kwafwilisho ku shininkishe sambilisho lya kwa kalenga wa mucipingo kabili no kukanyo kulondolola kumbi, nge fya bubumbo bwa muyayaya ne fya fya sangwe fya itendekela.
Isambilisho lya fya shiikama mu mushili nalyo lyafwilishako icipingo. Abantu, ificitika ne ncende sha langwa mu cipingo shasangwa libili libili nge fyaliko mu kufwailikisha kwa fya mu calo. Ne fingi fyasangwa fya monekela panuma ya kulanda kwa bakana ukuti filande cipingo fyabamo no bufi.
Ifya kale ne fya kulemba lemba, lubali lwafyo,nafyo fyafwilisho kulango kubako kwa kwa Lesa. Imisungile ya cipingo cilangililo cimo: icakuti twinga kwanisho kukonka malembo ya cipingo ukufika na ku nshita ya palamisha na ku ntuntukilo ya fya citike kulangililo kushininkisha kwa cipingo. Ukusonga kwa buYudah-buCristiani pa lwa cifyalilwa, ububi no busuma, insambu sha buntunse no kufyalwa kwa sayansi ya muno nshiku fyalanga pakalambo kubomba kwakona ne cine.
Bushe Lesa eko aba? — Lesa muli ifwe
Muli fyonse fiputulwa twalolekeshamo mwabamo ifyakaniko fya kusambilila na kabili no mwina wa mabuku walembwa pali ifi. Lelo ukubako kwa kwa Lesa kwa monekela apakalamba, ku bantu abengi, mu kumona kwa cila muntu. Tekuti canguke “ukulanga” bambi ukuti na usansamuka, nge cilangililo, lelo tacilepilibulo kuti tefyo uli. Te mukutila ifileumfwo muntu munda yakwe fyacile fishinka filemoneka, lelo ifishinka fyashika fya ‘angushiwa ne filepitamo cila muntu umwine. Imyeo ya pilibuka, imibele yapilibuka, na masuko ya mapepo fintu fimo pa lwa kumona kwesu kuti Lesa eko aba.
Ukwishiba kwa cishinka kwa cila muntu cintu cafwilisho kwishibo kuti Lesa eko aba, na kabili kufwaya kwa kwa Lesa ukuti abantu bonse bakwato kunfwo ku. Lesa aishile pe sonde umwine, ngo muntunse (2 Korinti 4:6), pakuti twanga kwate cibusa cila muntu nankwe (Yohane 14:6). Abo abafwaya Lesa mu cine malamusanga (Mateo 7:7-8), ne ci citwala ku kwikalilila kwa mupashi wamushilo (Yohane 14:26-27).
Icipusho bushe Lesa eko aba?, kanshi, tacingasukwa ne cilangililo cine cine, lelo twinga langilila ku cinabwingi ca bunte busontelelo kuti eko aba. Ukupokelelo kubako kwa kwa Lesa te cisumino ca bulo kumona ukwingila mu mfifi. Lutampulo lwe subilo ukufuma mu mfifi no kwingila mu lubuto uko ifintu ifingi fyalangwe fyabūta.
English
Bushe Lesa eko aba? Bushe kuli ko bunte bwa ku bako kwa kwa Lesa?