Хаттар
Вуй-те Дела?
Жоп
Дела вуй-те?- иза уггаре коьрта а, бух болуш а хаттар ду, муьлххачу а стеган кхолладала там болуш. Делах ойланаш тоъал ю, делахь а «Дела вуй-те?» хаттарна жоьпо дуккха а доьху, масех секундал сов шен юкъалоцу идеян спектр а, тоьшаллаш а. Т1аьххьара а вайна го адамо теллинчунна т1ехь, 1илманехь, исторехь логикехь кхоччуш долчу жоьпан т1евуьгу: х1аъ, Дела ву, кест-кеста и хаттар ишта ло: « Шу дан тоьшалла дуй Дела ву аьлла»? Хало ю проблема ша бакъдерг хилар, масалаш дан а дац, баккъалчу тоьшаллина ц1еначу логикана а, математикана а дехьа.
И бахьана долуш кхелана залаша бакъдолу тоьшалла ца доьху, вердикт ярхьамма: схьахетарехь уьш « кхоллаелла йолу шеко» яста а, баккъалла а дерг х1ун ду хьажа. «Тоьшалла» дар Дела ву аьлла, цхьаммо а, цкъа а дуьхьало яр хьекъале дац. Тоьшалла а, адамаш а ишта ца лела долчу дуьненахь. Долчунна «т1е1оттавалар» уьш «т1елацар», уьш к1орггера къаьсташ ю. Чекх евр йоцу, йаккхий аргументаш юьссур ю къастонза, цатеша сацам бинчарна. Шеквервоцучу скептикана иза «тоьшалла»дац, цо муьлхха а кхин верг къарвахь а. Адам тешаш хиларо боккха т1е1аткъам бо, карийначу муьлххачу тоьшаллел а. Цо гойту, билггал долу «тешаран» дакъа. Ца хилча йиш яц,- Дела ву, вац бохучунна хилла ца 1аш, хииндаьлларг вайга далуш долчулла дехьа ду. Б1атиларо(предубеждение) а, синхаамаша а вайн хьажар кхоладо.
Вайна хаалуучунна а, вай тешачунна а юккъахь долу 1уьрг ду. Иза скептикашна а, тешаш болчарна а дог1уш ду. Массо х1ума а, массо хенахь вайна хоуьйла дац, г1антахь хевшина 1аш а, стоьла т1ехь яах1ума юуш а, лами т1ехула хьаладовлуш а. Иштта дечо тешаман барам гойту. Вай вайна ца хуучуьнга а ца хьовсуш, вайна баккъала хуучунна т1е хьожий до ваьш дийриг. Кху т1ехь ду библин тешаман ма-дарра дерг,Дела хиларан тешам а. Вай теша вайна девзачух, ваьш дика х1ума дан т1едуьгучух.Массо х1уманах кхеташ дацахь а(Евреешна доссийнарг 11:6) Адамо Дела ву аларо дозуш а доцуш, сацамо тешам боьху. Делах тешаро б1аьрзе тешам ца боьху.(Иоанна 20:29), хаа хууш вон дан лерийначунна доьхьало а ца яло.(Иоанна 5:39-40). Адамана зеделлачо тешам ч1аг1бо, логико а,эмперически тоьшаллаша а,Дела вуй-те бохучу хаттарна г1о деш долу.
Вуй-те Дела?- адаман зеделларг.
Дела ву вац дийцар логически аргументаш т1ера д1адолош ду. И маь1на долуш ду, делахь а и иза дац, наха ма-дарра. Цхьаммо а ца доладо, кхиамех хаьдда, робот санна хила пайдечу некъе сатуьйсуш ойла цхьаьнатохале. Наха дахар толлу, шайн гондахьа долчуьнга хьаьжжина. Ишта, Дела хиларе хьажар сагатдарца доло деза. Цул т1аьхьа вайн логика лелор ю оцу хьажаран мах хадош. Дела хиларан тоьшалла- х1ора дийнахь адамана зеделларг (Римлянашна 1:19-20,Псалтыро 19:1; Екклесиат 3:11).
Цо юкъалоцу кхоллаелла оьздангалла. И вайн гондахьа мел долчух хьакхалуш ду. Адаман дахаро тоьшуьйту-бакъдерг, харцо, безам, цабезам, дикалла, волла и.кх.д1 долуш а чулацаме ду. Дукхахдолу адам ерриг исторехь долчух вайн зеделларг, бакъдерг аьлча, т1еч1аг1дина тоьшалла дац. Цуьнан метта Дала юкъара довзуьйту кхайкхин беш санна(Гучудаьлларг 3:20). Вайн зеделлачо кхайкхам бо, вай кхид1а долу жоьпаш лаха. ( Матфеяна 7:7-8). Делан кхайкхам тергал ца бечо, шайн г1иллакх ца хилар гойту. (Римлянашна 1:18; Псаломца 14:1).
Дела вуй те?- адамийн логика.
Мелла а ч1ог1а логически Дела хиларна кхоъ къадор ду, уьш ю: космологически, телеологически а, моральни а хетарш. Космологически аргументо гойту бахьанийн принцип а, таллам а. Х1ора таллам а хиллачун бахьана ду, делахь а х1ора бахьана иза талламан т1едиг1у бахьана. Делахь а и бахьанин з1е ишта чаккхе йоцуш д1адохуьйла яц, х1унда аьлча оцу з1енан баккъала а юьхь хир яцара.
Логико йоьху гуттара а ехаш йолу х1ума, ткъа иза ша шех х1уманан таллам хуьлуш бац. Вайн Дуьне, шеко йоцуш, гуттаренна а дац, бахьана доцуш дац. Логико Далла т1ехьажаво: кхоллаза йолу, гуттаренна а массо а х1уманан барам а, дуьххьара бахьана вайн бакъдолчун. Телеологически аргументо толлу дуьненан д1ах1оттам. Йаккхий галактически кепаш, вайн маьлхан система, вайн ДНК, субатомни дакъош-1алашонан т1едоьг1на битам кхуллу.
И башхалла ч1ог1а ю, орамца Дела вац бохуш болу атеисташ а кхето хала ду ишта долу х1оьттинарг. Х1умма а субатомни дакъошна, я церан ницкъана ца гойту уьш ишта йина хила езаш ю, шаьш ма ярра. Цул сов уьш ишта хилла яцахь, шаьш ма -хиллара (материя) дахар а хуьлийла хир дацара.Иттанаш универсальни константш йоьзна ю кхоьлина хьекъалан бакъдолчуьнца дахар хила йиш йолуш хилар, дахар ша ма-дарра хилар, ца дийцича а, и ша ма-ярра хилар.
1илманна цкъа а ца хааделла, йа дийца а ца дийцина дахар, чохь садоцучу матерех кхолладелла хилар, делахь а цо ишта гойту ц1еххьана кхоллаелла чолхе организмаш. «Со кхузахь ву,ю» аьлла хьехан пена т1ехь гиначу археологин тобано муьлхачу хьекъалечу аг1ор дийра ду дан дезарг. Цу юккъехь, адаман ДНК кодирующи структура ю, дикачу инженерашка,адамашка далучул а дика далуш. Х1окху тоьшаллин дозалла логически т1етоьвжина хьекъалечу кхоллархочунна-Делана, дика кхеторна.
Моральни аргументо т1ехьажаво иштачу кхетамна,дикалла а,волла а этика и.кх.д1. Ала мегар ду,х1ара дийцар «хилла дезарг» ду, дерг хилла а ца 1аш. «Моральни принципш» бух т1ера къаьсташ ю къа ца хетачух, эгоистически ойла йолчух, цо хуу дийр хилар вахархьама. Ша ойла, наха хало ца еш моральни категоришца, инзаре ю. Цул сов, бух т1ера чулацам адамийн моралан хийцам боцуш юьссу историн йохаллехь тайп-тайпанчу оьздангаллехь а. Кхи д1а г1иллакх-оьздангаллин идеяш йийцаро галмарзахе вуьгу. Йа моральни гуш дерг, шена хетарг, маь1на долуш дац, йа уьш цхьаьна хийцам боцчу стандартехь совца беза.Адаман зеделлачо т1е ца ч1аг1бо ишта бина сацам,мораль х1умма а яц бохург.Мелла а хьекъале кхетор, наха ойла г1иллакх-оьздангаллийн категоришца х1унда йо, г1иллакх-оьздангаллашца х1унда доькъу, аларна долуш долу г1иллакх-оьздангалла низам, Дала делла долу г1иллакх-оьздангаллин низам.
Дела вуй-те?- Адаман 1илма.
Лакхахь йалийна йолу логически аргументаш хьежаман дог иркарх1иттош ю.Концепци, тера ю Теорийн Йоккхачу Эккхарх, гойту т1аьххьара 1илман кхолларан гуттаренна а доцчу дуьненна. Ишта, ДНК-ан д1ах1оттамца.Эмперически долчо т1еч1аг1до хилар, Библин кхоллархочун идея а ,дуьхьало альтернативни талламан ишта гуттаренна а долу дуьне, йа абиогенез. Археологис ишта къепе латтайо Библи. Адамаш, хуьлушдерг а,меттиг а яздеш т1еч1аг1дина, моссуьйтаза т1еч1аг1дина светски гучудаккхаршца. Дукхах долу гучудахарш дина дара скептикаша библин дийцарш доццушехь кхоьллина ду аьллачул т1аьхьа.
Истори а, литература а, шена аг1ор, ишта т1еч1аг1деш ю Делан хилар. Библин дийна йисар цхьа масала ду: вайн йолуш йолу текст вайна хан т1е кхаччалц ларъян хаар, мелла а улле дуьххьарлерчу хиламашна, библин бакъ хилар. Иудеохрестиански оьздангаллина т1е1аткъам мораль,адаман бакъо а х1инцалерачу 1илманан кхолладалар а ишта т1еч1аг1деш гойту, цуьнца йог1уш йолчу бакъонна т1евахар.
«Вуй-те Дела?»- Дела вайца ву.
Х1ора а хьалхалерчу категорех- иза динна область 1аморан а эзарнаш 1аматаш а ю. Цул сов, Дела хилар къорггера гайтина дукхачу адамана х1ораннан а зеделлачуьнца.Кхечарна тоьшалла деш ца гайта тарло, масала, шу ирс долуш ду, амма цо дерг ца хуьйцу, шу ирсе хилар.
И дац, кийрахь долчо совдоккху лаамза бакъдерг, делахь а чолхе бакъдерг кест-кеста ч1ог1а т1етоьвжа цхьанна юьхьан зеделлачунна. Хийца делла долу дахарш, хийцина болу дуьненан гайтамаш, до1анашна жоьпаш а- и дерриге а кхетаман цхьа дакъа ду, Дела ву аьлла.
Адамана бакъдолчух хеташ дерг-хуур доцу, Дела ву,Делан лаам бу, массара а лан. Дела лаьтта т1е веана адам санна,( 2-г1а Коринфянашна доссийнарг 4:6),вайн шеца юьхьан юкъаметтиг хиларан.(Иоанна 14:6) Доггаха Дела лоьхучарна карор ву и(Матфея 7:7-8), т1евалаво хийцалуш доцуш долуш долчу дезачу синна.(Иоанна 14:26-27). Цундела, хаттарна «Дела вуй- те?» жоп дала мегар дац тоьшаллица, делахь а вайн тоьшаллин дозаллин т1ехьажо мегар ду. Дела ву аьлла кхоллалуш йолчу ойланах. Дела ву аьлла т1еэцар иза б1аьрзе бодане кхосса валар дац.Иза тоьшаллин г1улч ю боданера дикка сирлачу чоьна чу дуккха а х1ума къаьстачу.
English
Вуй-те Дела?