Kĩũria
Hihi nĩ kũrĩ Ngai? Kwĩ ũira wakuonania atĩ e kuo?
Icokio
Gũkorwo kuo kwa Ngai gũtingĩhota kuonanio kana kũreganwo nakuo na njĩra ya kũhũthĩra meciria ma kĩũmũndũ. Ibuku rĩa Ngai riugaga atĩ no mũhaka twĩtĩkĩre na njĩra ya wĩtĩkio atĩ Ngai e kuo: “Na rĩrĩ, gũtarĩ na wĩtĩkio gũtingĩhoteka gũkenia Ngai, tondũ mũndũ ũrĩa wothe ũũkaga harĩ we no nginya etĩkie atĩ nĩ kũrĩ Ngai, na atĩ nĩwe ũheaga arĩa othe mamũcaragia na kĩyo iheo ciao” (Ahibirania 11:6). Ngai angĩenda, no oke na eyonanie kũrĩ thĩ yothe, no angĩka ũguo, wĩtĩkio ndũngĩkorwo na bata. Nake “Jesũ akĩmwĩra atĩrĩ, ‘Wetĩkia tondũ nĩwanyona. Kũrathimwo nĩ arĩa metĩkagia matonete’ ” (Johana 20:29).
Ũũ ti kuuga atĩ gũtirĩ ũira wa kuonania atĩ Ngai arĩ kuo. Ibuku rĩa Ngai riugĩte atĩ, “Igũrũ riumbũraga riiri wa Ngai; namo matu mamemerekagia wĩra wa moko make. Mũthenya ũkinyagĩria mũthenya ũrĩa ũngĩ ũhoro; naguo ũtukũ ũkamenyithia ũtukũ ũrĩa ũngĩ ũhoro wa riiri ũcio. Gũtirĩ mĩario kana rũthiomi kũrĩa mũgambo wacio ũtaiguĩkaga. Mũgambo wacio ũthiiaga thĩ yothe, nacio ciugo ciacio igakinya ituri cia thĩ” (Thaburi 19:1-4). Warora njata, weciria igũrũ rĩa ũnene wa thĩ, werorera ũmagegania wa indo iria cionekaga, na weyonera ũthaka wa riũa rĩgĩthũa—maũndũ maya mothe monanagia atĩ kwĩ Ngai mũũmbi. Maũndũ maya mangĩkorwo mataiganĩte, kwĩna ũira wa gũkorwo kuo kwa Ngai ngoro-inĩ citũ ithuene. Ibuku rĩa Kohelethu 3:11 rĩratwĩra atĩ, “…Ningĩ nĩekĩrĩte ũhoro wa tene na tene ngoro-inĩ cia andũ.” Ngoroinĩ ciitũ nĩtũtaũkĩirwo atĩ kwĩna ũndũ ũngĩ makĩria ma ũtũũro ũyũ na ningĩ atĩ nĩ kũrĩ na hinya igũrũ rĩa thĩ ĩno. No tũregane na ũira ũyũ angĩkorwo tũrahũthĩra meciria makĩũmũndũ, no tũtingĩhota kũregana na ũũma wa Ngai gũkorwo kuo ngoroinĩ ciitũ na gatagatĩinĩ gaitĩ. Ona gũtuĩka kwĩna ũira ũyũ, ibuku rĩa Ngai nĩrĩrutĩte mũkana rĩkoiga atĩ andũ amwe nĩmarĩkararagia na makoiga atĩ gũtirĩ Ngai. Kĩrimũ kĩĩraga na ngoro atĩrĩ, ‘Gũtirĩ Ngai’ ” (Thaburi 14:1). Andũ aingĩ mahindainĩ mothe, ndũrĩrĩinĩ ciothe, ũthiinĩ wa na mbere wothe, na ningĩ kuuma mabũrũri ma thĩ ciothe nĩmetĩkĩtie atĩ kwĩ ngai cia mũthemba ũmwe kana ũrĩa ũngĩ, ũndũ ũrĩa arĩ kĩonereria atĩ no nginya gũkorwo na kĩhumo kĩrĩa gĩtũmaga andũ makorwo na wĩtĩkio ũyũ.
Igũrũ rĩa ũira kuma ibuku-inĩ rĩa Ngai wa kuonania atĩ Ngai e kuo, nĩ kũrĩ na ũmenyo ũrĩa uumanĩte na gwĩcũrania kwa mũndũ wa kuonania atĩ Ngai e kuo. Njĩra ya mbere ya uthuthuria ũyũ wa kuonania atĩ Ngai e kuo, ĩrĩa ĩtagwo na ruthiomi rwa gĩthũngũ ontological, ĩhũthagĩra mũno gũkorwo kuo kwa ithugunda rĩa Ngai thĩiniĩ wa mũndũ ta kĩonereria atĩ Ngai e kuo. Ũthuthuria ũyũ wambagĩrĩria na gũtarĩria Ngai ta “kĩũmbe kĩrĩa hatarĩ kĩngĩ kĩnene gũgĩkĩra kĩrĩa kĩngĩthugundĩka.” Ũthiaga na mbere kuuga atĩ gũkorwo kuo nĩ kwa bata gũkĩra kwaga gũkorwo kuo, na kwoguo nonginya kĩũmbe kĩrĩa kĩnene biũ gũthugundagwo gĩkorwo gĩ kuo. Angĩkorwo Ngai ndarĩ kuo, nĩkuonania atĩ ndangĩkorwo e kĩũmbe kĩrĩa kĩnene mũno gĩthugundagwo, ũndũ ũrĩa angĩkorwo ũrĩ mũgarũ na meciria ma mũndũ ma gũtarĩria atĩ Ngai e kuo.
Njĩra ya kerĩ ya uthuthuria wa kuonania atĩ Ngai e kuo, ĩrĩa ĩtagwo na rũthiomi rwa gĩthũngũ teleological, yugaga atĩ nĩtondũ thĩ yonanagia mũũmbĩre wa mwanya, nonginya gũkorwo kwĩ na Ngai ũrĩa ũmĩũmbĩte. Kwa ngerekano, angĩkorwo thĩ no ĩkorwo ĩkuhĩrĩirie kana ĩkaraihĩrĩria riũa na mairũ ta magana maiganona, ndĩngĩhota kũnyitĩrĩra mĩtũrĩre ta ũrĩa ĩhotete gũkorwo ĩkĩnyitĩtĩra. Ningĩ angĩkorwo rĩera no rĩcenjie o hanini, hakuhĩ ciũmbe ciothe ci thĩ no gũkua ingĩkua. Ũhoteku wa kũũmbwo kwa ngunyĩrĩrĩ irĩa nini mũno ya kaindo karĩa gatũmaga kĩndũ gĩkorwo kĩ muoyo nĩ rita rĩmwe thĩiniĩ wa maita ngiri ikũmi na magana merĩ ma mĩrongo ĩna na ithatũ (ũũ nĩkuuga ikũmi rĩrũmĩrĩirwo nĩ manoti magana merĩ ma mĩrongo ĩna na ithatũ). Tũkunyĩrĩrĩ ta tũtũ milioni nyingĩ nĩtuo tũthondekaga ngunyĩrĩrĩ imwe tu ya tũindo tũrĩa tũthondekaga nyamũ o yothe ĩrĩa ĩ muoyo.
Njĩra ya gatatũ ya uthuthuria wa kuonania atĩ Ngai e kuo, ĩrĩa ĩtagwo na rũthiomo rwa gĩthũngũ cosmological, yugaga atĩ ũndũ wothe uhuanĩkaga no nginya ũkorwo na kĩhumo. Thĩ ĩno na indo iria irĩ kuo no nginya ĩkorwo ĩrĩ riumĩrĩro na kuoguo no nginya gũkorwo kwĩna kĩndũ kĩrĩa gĩatũmire indo ciothe cikorwo kuo. No nginya gũkorwo na kĩndũ gĩtarĩ na kĩhumo nĩguo kĩhotithie indo iria ingĩ ciothe gũkorwo kuo. Kĩhumo gĩkĩ kĩrĩa gĩtahotithĩtio gũkorwo kuo nĩ Ngai.
Njĩra ya kaana ya uthuthuria wa kuonania atĩ Ngai e kuo, ĩrĩa ĩtagwo na rũthiomi rwa gĩthũngũ moral, yugaga atĩ rũrĩĩrĩ o ruothe rũrĩa rwanakorwo gũkũ thĩ ihinda o rĩothe nĩrũkoragwo rwĩna watho wa mũthemba ũmwe kana ũrĩa ũngĩ. Mũndũ wothe nĩakoragwo na thamiri ya kũmenya wega na ũũru na nĩkĩo ũkoraga atĩ ciĩko iria njũũru ta kũũragana, kũhenania, kũiya, na gũtharia nĩireganĩtwo nacio nĩ hakuhĩ andũ othe. Thamiri ĩno ya kũmenya wega na ũũru ĩngĩkorwo yumanĩte na kũ angĩkorwo ti kuuma kũrĩ Ngai ũrĩa arĩ o we mũtheru?
Ona gũtarĩirio ũũ, ibuku rĩa Ngai rĩratwĩra atĩ andũ nĩmakaregana na ũũgĩ wa Ngai ona wĩ mũguũranĩrie na ũgathathaũrwo wega na handũ haguo metĩkie ũhoro wa maheni. Ibuku rĩa Aroma 1:25 riugaga atĩ, “Nĩmakũũranirie ũhoro-ũrĩa-wa-ma wa Ngai na maheeni, makĩhooya na magĩtungatĩra indo iria ciombirwo handũ ha gũtungatĩra Mũciũmbi, o ũcio wa kũgoocagwo nginya tene. Ameni.” Maandĩko ma Ngai mathiĩte na mbere kuuga atĩ andũ matirĩ na gĩtũmi gĩa kwaga gwĩtĩkia Ngai. “Nĩgũkorwo kuuma rĩrĩa thĩ yombirwo, maũndũ ma Ngai marĩa matonekaga, na nĩmo hinya wake wa tene na tene, o na ũngai wake, nĩmarĩkĩtie kuoneka o wega, na makamenyeka nĩ ũndũ wa indo iria ciombirwo, nĩgeetha andũ matikagĩe na kĩĩgwatio” (Aroma 1:20).
Andũ moigaga maregaga gwĩtĩkia atĩ kwĩ Ngai nĩtondũ “ũndũ ũcio ndũngĩtarĩrio na meciria ma kĩũmũndũ” kana makegwatia atĩ “gũtirĩ na ũira.” Gĩtũmi kĩa ma kĩrĩa gĩtũmaga marege nĩgũkorwo metĩkĩra atĩ kwĩ Ngai, no nginya metĩkĩre atĩ marĩ rungu rwake na kwoguo nĩmabataire kũoherwo mehia mao nĩ we (Aroma 3:23, 6:23). Angĩkorwo nĩ kũrĩ Ngai, nĩtwagĩrĩirwo nĩ kwĩmenyerera ũrĩa tũratũũra, no angĩkorwo gũtirĩ Ngai, no twĩke ũrĩa wothe tũngĩenda tũtegwĩtigĩra gũtuĩrwo cira nĩ we. Gĩkĩ nĩkĩo gĩtumi kĩrĩa gĩtũmaga andũ aingĩ marege atĩ nĩkũrĩ Ngai na magacagũra kũrũmĩrĩra ũrutani ũrĩa wĩtagwo na gĩthũngũ natural evolution ũrĩa ugaga atĩ mũũmbĩre woimanire na ũgarũrũku wa nyamũ iria ciĩ muoyo—ũrutani ũrĩa ũmaheaga rĩũrĩro na makaga gwĩtĩkia atĩ Ngai nĩwe wombire thĩ. Ngai e kuo na o mũndũ wothe nĩoĩ atĩ kwĩ Ngai . Gĩĩko kĩa andũ amwe kũgeria na kĩo kuonania ũrĩa gũtarĩ Ngai nĩ ũira mũiganu wa kuonania atĩ nĩkũrĩ Ngai.
Tũngĩmenya atĩa nĩkũrĩ Ngai? Ta arũmĩrĩri a Kristo, nĩtũĩ atĩ nĩkũrĩ Ngai nĩtondũ nĩtwaranagĩria nake o mũthenya. Ona twaga kuigua mũgambo wake agĩtwarĩria, nĩtũiguaga e hakuhĩ na ithuĩ na kwoguo tũkamenya rĩrĩa aratũtongoria, tũgataũkĩrwo nĩ wendo wake, na tũkerirĩria kwamũkĩra ũtugi wake. Kwĩna maũndũ makinyanĩire mĩtũrĩre-inĩ iitũ matangĩhotekeka o tiga Ngai we mwene akorwo nĩ we ũmahotithĩtie. Nĩatũhonoketie na njĩra ya magegania na akagarũra mĩtũrĩre iitũ ũũ atĩ tũtingĩtiga kwaga kũruta ũira na kũmũcokeria ngatho nĩ tondũ e muoyo. Gũtirĩ ũthuthuria ona ũmwe wa maya magwetetwo haha igũrũ ũngĩhota kũiguithia mũndũ ũregete gwĩtĩkĩra ũndũ mũguũranĩrie. Thutha mũtheri, njĩra ĩrĩa tu mũndũ angĩhota kũmenya Ngai e kuo nĩ na njĩra ya wĩtĩkio (Ahibirania 11:6). Gwĩtĩkia Ngai gũtingĩringithanio na kũrũga ndumainĩ mũndũ atekuona, ĩndĩ kũngĩringithanio na gũkinya ikinya rĩbacĩrĩre thĩiniĩ wa nyũmba njakie tawa ĩrĩa ĩna ũtheri mũingĩ na ĩna andũ aingĩ.
English
Hihi nĩ kũrĩ Ngai? Kwĩ ũira wakuonania atĩ e kuo?