Mbudziso
Naa Mudzimu u hone? Naa hu na vhuṱanzi ha uri Mudzimu u hone?
Phindulo
U vha hone ha Mudzimu hu nga si ṱanzielwe kana u ṱanzielwa. Bivhili i amba uri ri fanela u tenda nga lutendo uri Mudzimu u hone: “Ngauri Mudzimu ha takadzwi nga a si na lutendo. Huno vha sendelaho Mudzimu tshavho hu vhe u tenda zwauri u hone, na u tenda zwauri vha mu ṱoḓaho u ḓo vha ṋea malamba” (Vha-Heberu 11:6). Arali Mudzimu o vha a tshi tama, O vha a tshi nga ḓivhonadza kha vhathu vhoṱhe u itela u sumbedza uri U hone. Fhedzi arali A ita ngauralo, ho vha hu tshi ḓo vha hu si na tshiitisi tsha uri hu vhe na lutendo. “Yesu a amba nae a ri: Wo no mbona U vho tenda. Vha na mashudu vhane vha so ngo vhona, vha ḓi tenda” (Yohane 20:29).
Naho zwo ralo, zwenezwo a zwi ambi uri a hu na vhuṱanzi ha uri Mudzimu u hone. Bivhili i ri, “Ḽiṱaḓulu ḽi amba vhurena ha Mudzimu; lutombo lu bula mishumo ya zwanḓa zwawe. Ḓuvha na ḓuvha zwi huwelelana phungo, vhusiku na vhusiku zwi hevhedzana nḓivho. A si fhungo, a si ipfi ḽine ḽi si pfale zwine ḽa mba. Lutsinga lwaḽo lu ya mashangoni oṱhe maipfi aḽo a swika mugumoni wa ḽifhasi” (Psalme ya 19:1-4). U sedza dziṋaledzi, u pfesesa vhuhulwane ha ḽifhasi, u ṱhogomela vhuḓi ha tsiko, u vhona vhuḓi ha musi ḓuvha ḽi tshi kovhela—zwenezwi zwithu zwoṱhe zwi sumbedza uri zwo itwa nga Musiki Mudzimu. Arali zwenezwi zwithu zwi songo lingana, hu dovha ha vha na vhuṱanzi ha u vha hone ha Mudzimu dzimbiluni dzashu. Muhuweleli 3:11 i ri vhudza uri, “…Maḓuvha a ḓaho o a vhea dzimbiluni dzavho.” Dzimbiluni dzashu ri ṱhogomela uri hu na tshiṅwe tshithu tshine tsha fhira vhuṋo vhutshilo na muthu ane a vha muhulwane kha ḽino ḽifhasi. Ri nga kha ḓi hanedza yeneyi nḓivho nga ṱhoho, fhedzi u vha hone ha Mudzimu hune ha vha kha riṋe na kha zwithu zwo ri tangaho hu tou ḓisumbedza. Hu sa londwi zwenezwi, Bivhili i sevha uri vhaṅwe vhathu vha ḓo hana u vha hone ha Mudzimu: “Vha matsilu mbiluni dzavho vha ri: A huna Mudzimu” (Psalm ya 14:1). Samusi vhathu vhanzhi kha ḓivhazwakale, kha mvelele dzoṱhe, kha matsinde oṱhe, na kha mashango oṱhe vha tshi tenda kha u vha hone ha muṅwe Mudzimu, hu fanela u vha hu na tshiṅwe tshithu (kana muṅwe muthu) tshine tsha ita uri vha tende nga u ralo.
U engedza kha mafhungo a u vha hone ha Mudzimu, hu na mafhungo a pfalaho vhukuma. U thoma, hu na mafhungo ha u vha hone (ontological). Mafhungo o ḓoweleaho a mafhungo a u vha hone ndi u shumisa maitele a Mudzimu u itela u ṋea vhuṱanzi ha uri Mudzimu u hone. A thoma nga u ṱalusa Mudzimu sa "muthu ane a ita uri zwithu zwi vhe hone.” Nga zwenezwo hu ambiwa uri u vha hone zwi fhira u sa vha hone, nga zwenezwo muthu o itaho uri zwithu zwi vhe hone u fanela u vha e hone. Arali Mudzimu o vha e siho, nga zwenezwo Mudzimu o vha a tshi ḓo vha a songo sika zwithu zwine zwa vha hone, nahone zwenezwo zwo vha zwi tshi ḓo vha zwi tshi lwisana na zwine Muzimu zwa amba zwone.
Mafhungo a vhuvhili ndi mafhungo a tsiko (teleological). Mafhungo a tsiko a amba uri samusi ḽifhasi ḽi tsiko i mangadzaho, hu fanela u vha na Muvhumbi muhulwane. Sa tsumbo, arali Ḽifhasi ḽo vha ḽi tsini kana ḽi kule na ḓuvha, zwo vha zwi sa ḓo konadzea uri ḓuvha ḽi tikedze vhutshilo nga nḓila ine ḽa khou ita zwino. Arali elemente dza mufhe washu dzo vha dzi tshi fhirana nga phesenthe dzi si gathi, tshiṅwe na tshiṅwe tshi tshilaho tsho vha tshi tshi ḓo fa. Khonadzeo ya uri molecule wa phurotheini u vhe hone nga u sokou bvelela ndi 1 kha 10243 (ine ya vha 10 ya tevhelwa nga ziro dza 243). Tsiki nthihi yo itwa nga molecule dza dzimilioni.
Mafhungo a vhuraru a sumbedzaho u vha hone ha Mudzimu a vhidzwa mafhungo a cosmological. Tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha vha hone hu na he tsha thoma hone. Ḽifhasi na zwine zwa vha khaḽo hu na he zwa thoma hone. Hu fanela u vha hu na tshithu tshe tsha ita uri tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha vha hone tshi sikwe. Nga zwenezwo, hu fanela u vha hu na tshithu tshe tsha "ita" u itela uri hu vhe na zwithu zwoṱhe zwine zwa vha hone. We a “ita” zwenezwi ndi Mudzimu.
Mafhungo a vhuṋa a ḓivhiwa sa mafhungo a vhuḓifari. Mvelele iṅwe na iṅwe kha ḓivhazwakale i na maitele a mulayo. Muṅwe na muṅwe u a kona u fhambanya zwo lugaho kha zwi songo lugaho. U vhulahana, u zwifha, u tswa, na u ḓifara luvhi kanzhi zwi a iledzwa nga vhathu. Honohu u fhambanya zwo lugaho kha zwi songo lugaho zwi bva ngafhi arali zwi sa bvi kha Mudzimu washu mukhethwa?
Hu sa londwi zwenezwi zwoṱhe, Bivhili i ri vhudza uri vhathu vha landula yeneyi nḓivho i pfalaho na i sa hanedzeiho ya Mudzmu nahone vha tenda mazwifhi. Vha-Roma 1:25 i ri, “Vho shandukela Mudzimu a re hone vha ya kha zwi siho, vha rabela, vha shumela tshivhumbwa vho sia Muvhumbi, Ene a fanelwaho nga thendo na lini na lin! Amen!” Bivhili i dovha ya amba uri vhathu a vha na tshiitisi tsha u sa tenda kha Mudzimu: “Naho zwiṅwe kha Ene zwi sa vhonali, maanḓa awe a sa fheli na uri ndi Mudzimu nangoho zwi ṱalukanyiwa nga u elekanya mishumo yawe tshee shango ḽa sikiwa; zwino-ha vhathu a vha na tshine vha kona u ḓi-landula ngatsho” (Vha-Roma 1:20).
Vhathu vha amba uri vha hana uri Mudzimu ha ho nga ṅwambo wa uri a "zwi tshimbidzani na sainti" kana "ṅwambo wa uri a huna vhuṱanzi.” Tshiitisi tsha vhukuma ndi uri arali vha tenda kha uri hu na Mudzimu, vha fanela u tenda uri vha na vhuḓifhinduleli kha Mudzimu nahone vha fanela u humbela khangwelo Khae (Vha-Roma 3:23, 6:23). Arali Mudzimu e hone, nga zwenezwo ri fanela u ḓifhindulela khae nga zwine ra zwiita. Arali Mudzimu e siho, nga zwenezwo ri nga ita naho tshi tshini ri sa vhilaeli uri Mudzimu u ḓo ri haṱula. Ndi ngazwo vhathu vhanzhi vhane vha sa tendi uri Mudzimu u hone vha tshi farelela vhukuma kha pfunzo ya vhubvelele—i vha ṋea tshiṅwe tshiitisi tsha u tenda kha Musiki Mudzimu. Mudzimu u hone nahone muṅwe na munwe u a zwi ḓivha uri U hone. Mbuno ya uri vhaṅwe vha a hana nga vhuhali u ri U hone ndi mbuno ya uri vha khou lwisana na u vha hone Hawe.
Ri zwi ḓivha hani uri Mudzimu u hone? Sa Vhakriste, ri a ḓivha uri Mudzimu u hone nga uri ri amba Nae ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. A ri mu pfi musi A tshi amba na riṋe, fhedzi ri a zwi pfa arali E vhukati hashu, ri vhone musi A tshi ri ranga phanḓa, ri a lu ḓivha lufuno Lwawe, ri tama vhuthu Hawe. Hu na zwithu zwe zwa itea vhutshiloni hashu zwine Mudzimu a nga vha ane fhedzi ane a nga zwi ṱalusa. Mudzimu o ri tshidza nga nḓila ya muṱolo na u shandula vhutshilo hashu nahone zwi ita uri ri ṱhogomela na u renda u vha hone Hawe. A huna mafhungo a fhiraho ha ya ane a nga ṱuṱuwedza naho e ufhio ane a hana u ṱhogomela zwine zwa tou vha khagala. Mafheleloni, u vha hone ha Mudzimu hu fanelwa u ṱanganedzwa nga lutendo (Vha-Heberu 11:6). U vha na lutendo kha Mudzimu a si u wela swiswini; ndi vhukando havhuḓi vhune vhathu vhanzhi vha vhudzhia.
English
Naa Mudzimu u hone? Naa hu na vhuṱanzi ha uri Mudzimu u hone?