Suraq
Kieli kitap shynymen Qudaidyń sózi me?
Jaýap
Osy suraqqa jaýap berýdiń nátijesi bizdiń Kieli kitap jaily pikirimizdiń jaqsy jaqqa ózgerýimen jáne Qudai sóziniń bizdiń ómirimiz úshin qanshalyqty mańyzdy ekenin túsinýimizben ǵana shektelmeidi. Demek Qudaidyń sózi bizge mindetti túrde óziniń máńgilik yqpalyn tigizbek. Sondyqtan Kieli kitap shynymen Qudaidyń sózi bolsa, biz ony qasterlep, saraptap, oǵan baǵynyp, senýimiz kerek. Kieli kitap Qudaidyń sózi bolǵandyqtan ony joqqa shyǵarý Qudaidyń Ózin joqqa shyǵarýmen teń.
Qudaidyń bizge Kieli kitapty bergeni Onyń bizge degen súiispenshiliginiń dáleli. «Ayan» (demek Qudaidyń adamǵa bergen joldamasy) degen sózdiń maǵynasy mynandai: Jaratýshy adamzatpen xabarlasyp, Óziniń qandai ekenin jáne bizdiń Onymen qalai durys qarym-qatynasta bola alatynymyzdy kórsetti. Qudai osy aqiqattardy bizge Kieli kitap arqyly jetkizbegende biz olardy bile almaityn edik. Ol Ózi jaily ayandy Óziniń sózi arqyly shamamen 1500 jyl boiy adamzatqa bildirdi, sondyqtan bizge Qudaimen durys qarym-qatynasta bolý úshin qajetti shyndyqtyń barlyǵy Kieli jazbada jazylǵan. Eger Kieli jazba shynymen Qudaidyń sózi bolsa, onda biz senim, din, igilik jáne ádilet jaily eń bedeldi aqiqattardy odan ǵana taba alamyz.
Biz ózimizge mynandai suraq qoyuǵa tiispiz: Kieli kitaptyń ánsheiin jaqsy bir kitap qana emes, onyń shynymen Qudaidyń sózi ekenin biz qalai bile alamyz? Kieli kitaptyń basqa jazylǵan dini kitaptardan qandai aiyrmashylyǵy men erekshiligi bar? Kieli kitaptyń shynymen Qudaidyń sózi ekeni jaily dálelder bar ma? Kieli kitap - Qudaidyń sózi degen pikirdi saraptaǵymyz kelse biz ózimizge osyndai suraqtardy qoyuymyz kerek, óitkeni Kieli kitap Qudaidyń Rýxynyń jeteleýimen jazylǵan jáne senim men dinge bailanysty barlyq jaǵdailarda durys joldy kórsetedi.
Kieli kitaptyń Qudaidyń sózi ekenine eshkim kúmándanbaý kerek. Timote. 2-xat 3:15-17 ayattarynda osy jaily anyq aitylǵan: «Sonymen birge balalyq shaǵyńnan-aq Kieli jazbalarmen tanyssyń. Olar seni parasatty etip, Másix Isaǵa degen senimiń arqyly qutqarylýǵa bastap ákeledi. Kieli jazbalardyń bári Qudai Rýxynyń jeteleýimen jazylyp, tálim berý, áshkereleý, túzetý ári ádildikke tárbieleý úshin tiimdi; osylai Qudaidyń adamy barsha igi iske daiyndalyp, tolyqtai dayar bolmaq».
Osy suraqtarǵa jaýap berý úshin biz Kieli kitaptyń Qudaidyń sózi ekenine kóz jetkizetin ishki jáne syrtqy dálelderdi saraptaýymyz kerek. Ishki dálelder degen Kieli kitaptyń mazmunyndaǵy shyndyqtardy bildiredi. Osyndai dálelderdiń birinshisi – Kieli kitaptyń birligi (yaǵni onyń bólimderiniń arasyndaǵy bailanys). Demek Kieli kitap úsh qurlyqta, ár túrli tilderde, shamamen 1500 jyl boiy 40 ár túrli adam arqyly jazylǵan alpys alty jeke kitaptan tursa da, ol basynan ayaǵyna deiin óz-ózine eshqashan qaishy kelmeidi. Osy arqyly Kieli kitap basqa kitaptardan erekshelenip, ondaǵy barlyq sózderdiń Qudaidyń jeteleýimen jazylǵandyǵy osylai dáleldenedi.
Kieli kitaptyń Qudaidyń sózi ekenine kóz jetkizetin ekinshi dálel - ondaǵy jazylǵan paiǵambarlyq sózderdiń barlyǵynyń dálme-dál oryndalǵany. Kieli kitapta Israil xalqy men basqa da xalyqtardyń, keibir qalalardyń jáne búkil adamzattyń bolashaǵy týraly paiǵambarlyq sózder aitylǵan, sonymen birge Másixke sengen barlyq xalyqtardy (yaǵni Israil xalqyn ǵana emes) qutqaratyn Qutqarýshy týraly da jazylǵan. Basqa dini kitaptardaǵy (mysaly Nostradamýs jazǵan kitaptaǵy) boljamdar anyq emes ári túsiniksiz, al Kieli kitaptaǵy aiqyn boljamdar dálme-dál oryndalyp otyrady. Kóne kelisimde Isa Másix týraly úsh júzden astam paiǵambarlyq sóz aitylǵan. Olar Isanyń qai jerde jáne qandai otbasyda týylatynyn ǵana emes, tipti Onyń qalai ólip, úsh kúnnen keiin qalai qaita tiriletinin de boljady. Adam balasy osy paiǵambarlyq sózderdiń Qudaidan kelgenin moiyndamasa, olardy basqa qisyndy jolmen túsindirý múmkin emes. Bolashaqta bolatyn oqiǵalardy sonshalyqty tiyanaqty boljaý jaǵynan eshqandai dini kitap Kieli kitappen salystyrylýǵa kelmeidi.
Kieli kitaptyń Qudaidyń sózi ekenine kóz jetkizetin úshinshi ishki dálel – onyń bedeli men qudireti. Aldyńǵy eki dálelderge qaraǵanda sýbektivtik bolyp kóringenimen, bul dálel de Kieli kitaptyń Qudaidan kelgenin naqty rastaidy. Basqa kitaptarǵa qaraǵanda Kieli kitaptyń erekshe qudireti bar, óitkeni kóptegen adamdardyń ómirleri onyń áserimen túbegeili ózgerip jatyr. Qudaidyń sóziniń yqpalymen jynystyq azǵyndyqqa túsken adamdar men nashaqorlar kúnály júris-turystarynan arylyp jatyr, basqa adamdar tastap ketken, ómirden kóńili qalǵan jandar men tas júrek qylmyskerler ózgerip, jańadan ómir súrýdi bastap jatyr, demek kúnákar adamdar áshkerelenip, kúnálarynan bas tartyp jatyr. Adamdar Kieli kitapty oqyǵan kezde olardyń júrekterindegi jek kórinish pen renishtiń ornyna súiispenshilik ornaidy. Yaǵni Kieli kitap shynymen Qudaidyń sózi bolǵandyqtan onda adamnyń ómirin ózgertetin qudiret bar.
Kieli kitaptyń Qudaidyń sózi ekenine kóz jetkizetin ishki dáleldermen birge osynyń syrtqy dálelderi de bar. Olardyń bireýi – Kieli kitaptyń tarixi jaǵynan shyndyq bolǵany. Kieli kitapta kóptegen tarixi oqiǵalar sipattalǵan, sondyqtan osy oqiǵalardyń qanshalyqty shynaiy ekeni anyqtalýǵa tiisti bolǵan. Arxeologiyalyq dálelder jáne basqa da jazbasha derekter Kieli kitapta aitylǵan tarixi málimetterdiń shynymen bolǵanyn rastaidy. Negizinde arxeologiyalyq zertteýler men jazbasha derekterge júgingen kezde Kieli jazba ejelgi zamannan jetken kitaptardyń eń senimdisi bolyp shyǵady. Kieli kitap ár túrli tarixi oqiǵalardy naqty sipattaidy jáne ondaǵy málimetter bizge dini taqyryptar men ilimderdi saraptaýǵa kómektesedi, sondyqtan Kieli kitaptyń shynymen Qudaidyń sózi ekeni osy arqyly da dáleldenedi.
Kieli kitaptyń Qudaidyń sózi ekenine kóz jetkizetin syrtqy dálelderdiń taǵy bireýi – avtorlardyń adaldyǵy. Aldynda aitylǵandai Qudai Óziniń sózin ár túrli adamdarǵa jazdyrdy. Osy adamdardyń ómirlerine qaraǵan kezde bir olardyń shynymen adal ári taza júrekti tulǵalar bolǵan ekenin kóre alamyz. Olar ózderiniń senimderi úshin ómirlerin qiyuǵa (tipti qinalyp ólýge) daiyn bolǵan. Osy arqyly biz osy qarapaiym ári ádil adamdardyń Qudaiǵa shyn júrekten sengenderin kóre alamyz. Jańa kelisimdi jazǵan adamdar men basqa júzdegen senýshiler (Qorynt. 1-xat 15:6) ózderi taratyp júrgen xabarǵa nyq sengen bolatyn sebebi olar ólimnen qaita tirilgen Isa Másixti kórip, Onymen birge ýaqyt ótkizdi. Ólimdi jeńgen Másixti kórgennen keiin olardyń ómirleri túbegeili ózgerdi. Aldynda jasyrynyp qashyp júrgen olar endi Qudaidyń olarǵa ashyp bergen Izgi xabary úshin ólýge dayar boldy. Olardyń ómirleri men ólimderi de Kieli kitaptyń shynymen Qudaidyń sózi ekenin dáleldeidi.
Kieli kitaptyń Qudaidyń sózi ekenine kóz jetkizetin syrtqy dálelderdiń eń sońǵysy – onyń joiylmaityny. Kieli kitap Qudaidyń adamzatqa jetkizgen óte mańyzdy xabary bolǵandyqtan oǵan ejelden beri talai shabýyldar jasalyp kele jatyr. Basqa kitaptardyń eshqaisysyna sondai kóp shabýyl jasalǵan emes. Deokletian siyaqty rimdik patshalardan bastap kommýnist ámirshilerge deiin kóptegen adamdar Kieli kitapty qurtpaqshy bolǵan. Qazirgi zamanda da ateistter men agnostikter Qudaidyń sózin joqqa shyǵarǵysy keledi. Alaida Kieli kitap osy barlyq shabýyldarǵa tótep berip, osy kezge deiin dúniede eń kóp basylymnan shyqqan kitap bolyp tur.
Burynnan beri skeptikter (yaǵni kúmándanýǵa beiim adamdar) Kieli kitapty ánsheiin qiyal dep sanaǵan, alaida arxeologiya ǵylymy onyń tarixi kitap ekenin rastady. Oǵan qarsy shyǵýshylar ony qarapaiym jáne qazirgi zamanǵa sai emes kitap dep joqqa shyǵarmaq boldy, alaida Kieli kitaptaǵy adal uǵymdar men ilimder búkil álemdegi qoǵamdar men mádenietterge izgi áserin tigizýde. Ár túrli ǵylymi, psixologiyalyq jáne sayasi qozǵalystar oǵan shabýyl jasasa da, Kieli kitap qazirgi zamanda alǵashqy jazylǵan kezindegidei ómirlik jaǵdailarmen bailanysty bolyp, adamdarǵa yqpal etýde. Sońǵy 2000 jyldyń ishinde Kieli kitap myńdaǵan adamdar men mádenietterdi ózgertti. Qarsy shyǵýshylar oǵan qandai shabýyl jasasa da, dushpandar ony burmalap, qurtqysy kelse de, Kieli kitap Qudaidyń aqiqaty bolyp qala beredi. Biz osyǵan esh tańǵalmaýymyz kerek, óitkeni Isanyń Ózi bylai degen: «Aspan men jer joiylatyn bolady, biraq Meniń sózderim esh joiylmaidy» (Marqa 13:31). Osy dálelderdi shyn júrekten saraptaǵan keiin adamǵa «Iá, Kieli kitap shynymen Qudaidyń sózi eken» dep aitýdan basqa eshteńe qalmaidy.
English
Kieli kitap shynymen Qudaidyń sózi me?